فوت و فن های نگهداری از گل سرخ

مجله سیب سبز - عاصفه الله وردی: وقتی در ادبیات از گل صحبت می‌شود منظور نویسنده صددرصد گل سرخ یا گل رز خودمان است. وقتی به یك دسته گل فكر می‌كنیم، اغلب تصور ما دسته گل رز است. همه ما با گل رز خاطره داریم و از آن بسیار شنیده‌ایم. گل رز یا سرخ، قدمتی اساطیری دارد. با وجود داشتن خارهای اشك‌آورش، در دل همه مردم دنیا جایگاه ویژه‌ای باز كرده است. شاید علت این همه شهرت، كامل بودن این گل و دوام ویژه آن باشد.


گل سرخ بدون شك در فرهنگ مشرق زمین به‌خصوص ایران ریشه‌هایی دیرینه دارد و گفته می‌شود كه پس از جنگ‌های صلیبی به اروپا راه پیدا كرده است. شاید یكی از دلایل همه‌پسندی گل رز، این باشد كه بوته‌اش درختچه است و از گزند باد و باران در امان می‌ماند، به‌خصوص در زمستان و زیر برف و دلیل دیگرش اینکه دوام این گل روی ساقه نسبت به بسیاری از گل‌های دیگر بیشتر است. این گل در ده‌ها كشور به‌عنوان گل ملی شناخته می‌شود.

میزبان مهربان گل سرخ باشیم

بوته رز این قابلیت را دارد كه با هرس به‌موقع و به اندازه، شكل و فرم بگیرد و بنا به سلیقه باغبان گل بدهد. هر ساله باید پاجوش‌هایی كه از زیر بوته‌ها سر می‌زنند را حذف كنید.

 پاجوش‌ها مواد مغذی را از بوته می‌گیرند و بوته را ضعیف می‌كنند. در انجام این كار باید دل به دریا بزنید چون پاجوش‌ها به‌نظر قوی و زیبا می‌رسند. اما وقتی آینده بوته را در‌نظر بگیرید، آنها یك عامل مزاحم برای گلدهی محسوب می‌شوند. بوته‌ها را باید به‌طور مرتب آبیاری كرد. البته آبیاری به تناسب فصل فرق می‌كند. مثلا گل رز باغچه در تابستان تقریبا دو بار در هفته نیاز به آبیاری دارد. اما یادتان باشد گل سرخ به سفیدك سطحی حساس است و بهتر است آبیاری از پای بوته انجام شود و روی برگ‌ها آب را اسپری نكنید.

از مهم‌ترین گل‌های رز وحشی كه از قدیم در باغ‌های مناطق گرم و معتدل دیده می‌شوند، نسترن‌ها هستند كه با انواع و اقسام رنگ‌ها، شكل‌ها و عطرهای مختلف، انسان را حیرت زده می‌كنند. اما یك نوع رز مخصوص كشور ما كه اتفاقا اسم علمی آن هم نام «پرشیا» را یدك می‌كشد، در كوهستان‌های سراسر كشور می‌روید. نام این رز وحشی «ورك» است و از خانواده گل سرخ. فصل گلدهی این گل زیبا كه بویی نادر و بوته‌ای با شاخه‌های رونده دارد، بهار است.


چای و روغن گل سرخ

شاید برای‌تان عجیب باشد اما از گل سرخ روغنی تهیه می‌شود كه اتفاقا با حرارت دادن گلبرگ‌هایش از آن خارج می‌شود كه تقویت‌كننده قوای جنسی  است و برای درمان مشکلات زناشویی کاربرد دارد. علاوه براین از ریزش مو و پوسیدگی دندان جلوگیری می‌كند. گفته می‌شود كه در درمان آسم و سردرد هم موثر است. چای گل سرخ نیز آرام‌بخش، مقوی، شاداب‌كننده، ضدافسردگی است.

در فصل زمستان به‌خصوص توصیه شده كه از چای گل سرخ استفاده كنید تا جلوی سرماخوردگی را بگیرید؛ جالب توجه اینكه هم می‌توان گلبرگ‌های گل سرخ و هم میوه گل سرخ را به‌عنوان دمنوش دم كرد. در هر دو صورت دمنوشی صورتی تا قرمز رنگ با خواص دارویی فراوان خواهید داشت. حتی در بعضی منابع گفته شده كه غرغره كردن دمنوش برگ گل سرخ می‌تواند گلو درد حاصل از سرماخوردگی را بهبود ببخشد.

گل سرخ اساطیری

در افسانه‌های كهن ایران زمین آمده كه آمیتیس، شاهدخت ایرانی و دختر هُوخشتره (شاه ماد)، پس از نبرد بین شام، بابل و مصر كه با مادها به صلح انجامید، به همسری بُخت النصر مصری در آمد و بُخت النصر، باغ‌های معلق بابل را كه از عجایب هفتگانه است برای همسرش آمیتیس ساخت كه مملو از گل‌های سرخ بود و این‌گونه اولین «رز گاردن» در جهان ساخته شد.

اما بعد‌ها اروپاییان گل رز را به اروپا بردند و در ساخت باغ‌های خود از آن استفاده‌ كردند و اصطلاح «رز گاردن» یك اصطلاح اروپایی شد! از این روست كه این روزها برای نام دختران، از اسم آمیتیس كه یك واژه و نام ایرانی اصیل است، خیلی استقبال می‌شود.


گل محمدی و گلاب

همه ما از خواص گلاب كه از نوعی گل سرخ به‌نام گل محمدی در ایران گرفته می‌شود باخبریم و در اغلب غذا‌های سنتی از این ماده استفاده می‌كنیم. اما آیا تابه‌حال شنیده بودید كه گلاب خاصیت ضدتهوع دارد، برای پوست بسیار مفید است و سر درد را بهبود می‌بخشد؟

از گلبرگ‌های گل‌محمدی نوعی مربای بسیار ارزشمند تهیه می‌شود كه آن هم سرشار از خاصیت است. همین‌طور از گلبرگ‌های خشك شده این گل به‌عنوان نوعی ادویه در انواع و اقسام غذا‌ها استفاده می‌كنند. حتما از آرایشگر‌ها هم شنیده‌اید كه بهترین پاك‌كننده پوست صورت گلاب است.

 رنگ‌ها در گل سرخ چه می‌گویند؟

رز قرمز: را نشانه عشق و دوستی می‌دانند و به نشانه دوستت دارم آن را هدیه می‌كنند. رز قرمز پررنگ نشانه‌ای از زیبایی بی‌انتهاست.
 
 زرد: هر چند گفته شده كه در گذشته به معنی كاهش میزان علاقه یا حتی نفرت به‌كار می‌رفته اما امروزه معنی شادی و خوشحالی می‌دهد.

سفید: به معنی عشق روحانی و پاك است و بسیار زیاد در دسته گل عروس استفاده می‌شود كه در این صورت احساس عاشقانه و شادی و عشق فرخنده و مبارك را تداعی می‌كند. هدیه دادن گل رز سفید، این معنی را به ذهن‌ گیرنده متبادر می‌كند كه علاقه و عشق شما به او عمیق و خالصانه است.

 بنفش: تمایل و اشتیاق را نشان می‌دهد.

 نارنجی: فریختگی و دلباختگی را نشان می‌دهد و گاهی به معنی اشتیاق و آرزوست. رنگ نارنجی نیز در روانشناسی رنگ‌ها، رنگی به‌وجد آورنده و انگیزنده است.


 صورتی: كم‌رنگ نوعی تحسین و ستایش را به‌همراه دارد و وقار و شایستگی و زیبایی را تداعی می‌كند و رز صورتی پررنگ به معنای تشكر از طرف مقابل است.

چه خاكی دوست دارد؟

گل رز مخلوطی از خاك رسی و شنی را می‌پسندد. رز خاك سنگین را ترجیح می‌دهد. ویژگی خاك سنگین این است كه وقتی خیس باشد و با آن كار می‌كنیم به بیلچه می‌چسبد. در این خاك ریشه‌های بوته رز به‌خوبی رشد و گسترش پیدا می‌كنند. باغبان‌ها برای آماده‌سازی خاك باغچه در آبان‌ماه اقدام می‌كنند. خاك را تا عمق 80سانتی‌متری بر می‌گردانند و به آن كود گاوی اضافه می‌كنند تا یكی، دو هفته بعد بتوان بوته‌های گل سرخ را در آن كاشت. باغبان‌های حرفه‌ای از كود گرانوله برای پای رز استفاده می‌كنند و در ماه‌های اردیبهشت و خرداد یك قاشق غذاخوری از سولفات منیزیم در كنار كود گرانوله می‌تواند رشد بهتر بوته را تضمین كند.

فوت و فن‌های كوزه‌گری

یكی از اصول مهم در پرورش گل رز هرس به‌موقع و صحیح بوته است. معمولا توصیه می‌شود هرس در اواخر زمستان انجام شود و همه شاخه‌های نازك و ضعیف از بوته جدا شود. راحت‌ترین روش تكثیر گل رز خوابانیدن بوته است. البته رز با روش‌های زیادی تكثیر می‌شود اما درصد موفقیت در روش خوابانیدن بسیار زیاد است. گل سرخ در سه فصل بهار و تابستان و پاییز گل می‌دهد و در زمستان زیر برف و سرما استراحت می‌كند تا در بهار دوباره جوانه بزند. یك درختچه گل سرخ بیش از هر چیز به نور خورشید نیاز دارد.


پس مراقب باشید كه آن را در گوشه‌ای از باغچه بكارید كه بیشترین نور به آن برسد و اگر قرار است در گلدان زندگی كند گلدانش را در سایه قرار ندهید. رز ازجمله گیاهانی است كه به پیوند خوب جواب می‌دهد. یادتان باشد كه اگر رز را در گلدان نگه می‌دارید بهترین گلدان برای آن گلدان‌های سفالی قدیمی است تا ریشه‌ها بتوانند هوا بخورند. اگر به اجبار در گلدان پلاستیكی گل رز را نگهداری می‌كنید، می‌توانید سوراخ‌هایی را روی بدنه گلدان ایجاد كنید تا هوادهی به ریشه‌ها صورت بگیرد در غیر این‌صورت بوته شما خواهد مرد. بعد از گلدهی باقی‌مانده كاسبرگ‌ها را از بوته جدا كنید. اگر می‌خواهید بوته‌های پر گلی داشته باشید، گونه‌هایی را انتخاب كنید كه در شهر محل زندگی‌تان به‌خوبی جواب می‌دهند.

مجله سیب سبز - عاصفه الله وردی: گل نرگس از آن گل‌هاست كه بویش از فاصله‌ها، سرمست می‌كند. این گل زیبا عطر و بوی فریبنده‌ای دارد، گل خاطره‌ها و یادهاست.

نه‌تنها شكل خاص و منحصر به فرد این گل چشم را می‌نوازد بلكه گفته می‌شود نرگس‌زارهای شهر بهبهان در استان خوزستان آنچنان پربار بوده‌اند كه در فصل گلدهی رنگ یكدست سفید و زرد، موجی از لطافت را دركوی و برزن می‌پراكنده و از فاصله‌های دور عطر این نرگس‌زارها استشمام می‌شده است. همین‌طورحوالی شهر كازرون در استان فارس و حاشیه‌های دریاچه پریشان، میزبان این گل بوده و هستند. شاید یكی از دلایلی كه این گل جایگاه ویژه‌ای در ادبیات، افسانه‌ها و قصه‌های ایران‌زمین دارد همین پهنه گسترده رشد آن در این سرزمین باشد.

باغچه را هیجان‌انگیز كنید

نرگس شیراز و نرگس شهلا دو نوع عمده نرگس‌های ایران هستند. باقی نرگس‌ها هم در طیفی از رنگ‌های سفید تا نارنجی دیده می‌شوند. جالب است بدانید شیپور وسط این گل كه معمولا از گلبرگ‌ها چند درجه پررنگ‌تر است در واقع بخشی از پرچم تغییرشكل داده آن است. نرگس حتی نسبت به زنبق هم به سرما مقاوم‌تر است.


اگر بخواهید با گل‌های پیازی به استقبال بهار بروید، می‌توانید باغچه‌تان را قسمت‌بندی كنید. گل‌های پیازی در زمان‌های مختلفی گل می‌دهند. نرگس خودش به تنهایی چند گونه دارد كه می‌تواند در زمان‌های مختلف گل دهد اما دو گونه آن كاملا در دسترس هستند. نرگس شیراز كه عطر و بوی منحصر به فردی دارد، معمولا اواخر پاییز تا اواسط بهار گل می‌دهد و نرگس‌ شهلا كه شیپور بزرگی در وسط دارد و گلبرگ‌هایش طیفی از رنگ زرد است از اواخر زمستان تا اوایل بهار مهمان باغچه‌ها ست.

چه نوع خاكی می‌خواهد؟

نرگس از جمله گل‌های پیازی است، گل‌ها و گیاهان پیازی خاك‌های سنگین و رسی را دوست ندارند و بیشتر خاك سبك را می‌پسندند. اگر خاك باغچه یا گلدان‌تان رسی است، كمی شن با آن مخلوط كنید تا زهكشی خوبی پیدا كند. البته كودهای حیوانی هم برای باغچه مناسب است. ورمی كمپوست برای گلدان‌هایی كه داخل آپارتمان قرار می‌گیرند، كود مناسبی است.

نرگس، آبیاری زیاد را دوست ندارد اگر در این كار افراط كنید، برگ‌هایش بیش از حد بزرگ شده و گل نمی‌دهد. متخصصان معتقدند این گیاه برای گل دادن بهتر است كمی خشكی ببیند. یادتان باشد در هوای سرد ماندگاری این گل بیشتر است و دمای بالاتر سبب می‌شود كه گل‌ها زودتر پژمرده شوند. درست است كه نرگس به هوای سرد احتیاج دارد اما برای گلدهی به نور خورشید در بعضی از ساعات روز نیاز دارد. تولیدكنندگان عمده نرگس، گل‌ها را به‌طور معمول در مرحله گردن غازی، از انتهای ساقه می‌برند و برای فروش به بازار می‌فرستند.


خاصیت شفابخشی دارد؟

در مورد عطر گل نرگس گفته شده كه خاصیت شفابخشی دارد البته این مسئله از نظر علمی ثابت نشده و حتی ممكن است تلقینی باشد اما در اینكه عطر نرگس شاداب‌كننده است شكی نیست. این روزها خیلی می‌شنویم كه عطر نرگس برای مخاط و سینوس‌ها مفید است یا از سرماخوردگی جلو‌گیری می‌كند. حتی ذكر شده كه این عطر می‌تواند همراه خون وارد سلول‌های مغزی شود.

اینكه رایحه‌های خوش می‌تواند روی كاركرد مغز اثر مثبت بگذارد از نظر روانی كاملا تایید شده است اما چند و چون آن هنوز از نظر علمی مشخص نیست. در كشورهای غرب اروپا، از شرق اسپانیا و پرتغال گرفته‌تا به آلمان و انگلستان و نرگس به صورت خودرو می‌روید. این گل در كشور ولز به عنوان گل ملی شناخته شده است.


نرگس در یونان باستان

نرگس در ادبیات یونان باستان، علاوه بر زیبایی خودشیفتگی را هم به یاد می‌آورد. در اساطیر یونان، نارسیس كه در واقع همان نرگس خودمان است، نام پسری خودشیفته بود كه از عشق چیزی نمی‌فهمید. خدایان برای تنبیه او چاره‌ای اندیشیدند به این ترتیب كه به‌طور اتفاقی باعث شدند او خود را در آب چشمه‌ای ببیند و یك دل نه صد دل عاشق تصویر خود شود. از آنجایی كه امكان وصال نداشت، روز به روز ضعیف‌تر و نحیف‌تر شد تا سرانجام جان سپرد. گفته می‌شود كه در حوالی همان چشمه اولین گل‌های نرگس سر برآورده‌اند.

پیاز را چطوری انتخاب كنیم؟

اگر در كار كاشت گیاهان پیازی مبتدی هستید، نرگس برای شروع بهترین گزینه است چراكه كاشتن پیاز آن تا زمان گل دادنش مراحل قابل انجامی دارد و اگر در انتخاب پیاز دقت كافی داشته باشید، خیلی هم باصرفه است. در زمان مناسبی در فصل پاییز پیاز نرگس را بخرید. هرچه پیاز آن بزرگ‌تر باشد گل شما بزرگ‌تر خواهد شد. دقت كنید پیازی كه انتخاب می‌كنید، هیچ‌گونه بریدگی، خراش یا دندانه نداشته باشد. پیازهای نرگس دو جور هستند یك مدل طوری است كه فقط یك نوك دارد كه حرفه‌ای‌ها به آن دماغه هم می‌گویند و مدل دیگر دو دماغه دارد. هر دماغه، یك ساقه و گل می‌دهد و متخصصان امر معتقدند پیازهای دو دماغه‌ای گل‌های درشت‌تری هم می‌دهد. پس اگر این پیازها گیرتان آمد، انتخاب بهتری است.

پیاز باید ریشه داشته باشد اما نباید از بالای آن ساقه‌ای سبز شده باشد. اگر نمی‌خواهید پیاز را فورا بكارید، یخچال محل خوبی برای نگهداری آن است اما یادتان باشد كه اگر در محلی كه پیازها را نگه می‌دارید گاز اتیلن به هر نحو ممكن وجود داشته باشد، پیاز نرگس بی‌بار شده و گلدهی هم در آینده دچار مشكل می‌شود.


آیا گل نرگس سمی است؟

این گل زیبای زرد و سفیدرنگ كه در وصف زیبایی‌اش هرچه بگوییم كم گفته‌ایم، اگر به مقدار زیاد خورده شود، جزء سمی‌ترین گیاهان جهان است.

پیاز و برگ‌ها، آلكالوئید‌های سمی دارند، پس مراقب باشید كه پیاز آن توسط بچه‌ها خورده نشود. تهوع، دل‌پیچه و اسهال از عوارض خوردن این پیازهاست. موادی كه از ساقه‌های نرگس ترشح می‌شود برای دیگر گل‌های شاخه بریده هم مثل رزها، میخك، فریزیا و لاله مضر است. به‌طور معمول بسیاری از گل‌ها ممكن است با هم نسازند، نرگس هم از آن جور گل‌هاست كه در یك گلدان نمی‌تواند با هر گل پیازی دیگری سازگار باشد.

چطور نرگس پرورش دهیم؟

برای كاشتن پیاز نرگس یك گلدان سنگی یا سفالی انتخاب كنید. آینده‌نگر باشید چون نرگس‌ها در مرحله به اصطلاح گردن‌غازی، ممكن است یك‌طرفه شوند و همین شكل باعث می‌شود گل‌ها به یك سمت باز شوند و اگر گلدان سبك باشد آن را واژگون می‌كنند. مثل همه گل‌های دیگر باید كف گلدان سوراخ یا سوراخ‌هایی برای عبور آب اضافی و زهكش داشته باشد. گلدانی با عمق 18 سانتی‌متر مناسب است و باید عرض گلدان طوری باشد كه وقتی پیازها كاشته می‌شوند از هر طرف پنج سانتی‌متری از دیواره گلدان فاصله داشته باشند. قبل از هر كاری بهتر است پیازها در آب ولرم حدود دو ساعتی غوطه‌ور باشند. البته باید دقت كنید فقط انتهای پیاز در آب قرار بگیرد. قرار دادن كل پیاز در آب، سبب پوسیدن پیاز می‌شود. این كار به پیازها پیام می‌دهد كه وقت رشد كردن است.


گلدان را تا نیمه از خاك پر كنید طوری كه دوسوم پیاز زیر خاك قرار بگیرد. خاك را دور پیازها محكم كنید. حالا می‌توانید آن را آبیاری كنید و در جایی گرم در زیر نور مستقیم خورشید قرار دهید. در طول دو تا سه هفته آینده، پیاز شروع به رشد می‌كند. تا زمانی كه ساقه‌ها از خاك سر نزده‌اند دیگر به آن آب ندهید. پس از شروع رشد ساقه باید تا حدی به آن آب دهید كه گلدان هرگز كاملا خشك نماند. در این مدت می‌توانید تا باز شدن گل‌ها هر دو هفته یك‌بار به گلدان كود تقویتی همراه آب بدهید. اجازه ندهید ساقه‌ها كج رشد كنند از یك قیم استفاده كنید. زمانی كه گیاه گل داد، گلدان را از زیر آفتاب مستقیم‌ بردارید.