23 تیر - 14 جولای؛ در تاریخ چه گذشت؟

 

 

 

 

  صبح بخیر: امروز 23 تیر برابر با 14 جولای تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

1789 - تصرف زندان باستیل، روز ملی فرانسویان

14 جولای 1789، آزادی طلبان فرانسوی زندان باستیلBastille را كه محل نگهداری زندانیان سیاسی و مخالفان نظام سلطنتی فرانسه بود و به مظهر استبداد شهرت داشت تصرف، زندانیان را آزاد و در ساختمان آتش افكندند.
   
با فتح باستیل، انقلابیون جرات بیشتری به دست آوردند، در کار خود راسخ شدند و انقلاب فرانسه ادامه یافت كه نظام سیاسی ـ اجتماعی نه تنها فرانسه بلكه سراسر جهان را دستخوش دگرگونی ساخت و از آن زمان 14 جولای «روز ملی» فرانسویان و به روز آزادی معروف شده است.
  

 در سال 2002 و در جریان مراسم 14 جولای = Bastille Day، ژاك شیراك رئیس جمهور وقت فرانسه از یك توطئه ترور نجات یافت.

1958 - کودتای ژنرال قاسم و سالروز پایان سلطنت کوتاه مدت عراق

14 جولای 1958، یك كودتای نظامی در عراق كه توسط عبدالكریم قاسم ـ ژنرال متمایل به ماركسیسم و دو رگهِ کُرد و عرب ـ صورت گرفت به نظام سلطنتی كوتاه مدت این كشور پایان داد. ضمن این كودتا فیصل دوم پسر غازی پسر فیصل اول پادشاه هاشمی وقت، افراد خانواده اش و نیز نخست وزیر عراق كشته شدند.
   
دولت انگلستان كه در جریان جنگ جهانی اول بر سرزمین های عربی خاور میانه به استثنای سوریه و لبنان مسلط شده بود با ساختن كشوری به نام ماوراء اردن یك امیرزاده هاشمی حجاز را سلطان آن و پسر عمویش را (به نام فیصل اول) سلطان عراق كرده بود، حال آن كه عراق قبلا سلطنتی نبود و به صورت یک کشور واحد وجود نداشت.
   
گوشه ای از سرزمینی که اینک کشور عراق خوانده می شود از هزاره چهارم پیش از میلاد مهد نخستین تمدن بشری (سومری ها) بود. این سرزمین از نیمه قرن ششم پیش از میلاد تا نیمه قرن هفتم میلادی به مدت یك هزار و 187 سال گوشه ای از امپراتوری ایران و شهر تیسفون (مدائن واقع در 36 کیلومتری جنوب بغداد) 770 سال پایتخت ایران بود. بعدا بغداد مقر خلفای عباسی شد که به دست هلاکوخان مغول برانداخته شدند. واژه اِراک را ایرانیان بر بین النهرین گذارده اند به معنای ایران جلگه ای.

    
از زمان شاه اسماعیل صفوی تا كریم خان زند بر سر بین النهرین میان ایران و عثمانی جنگ بود و هر چند وقت یكی از دو دولت غلبه و بغدادرا در دست داشت. از آن پس بین النهرین گوشه ای از امپراتوری عثمانی بود كه به صورت 3 ایالت از استانبول اداره می شد.
   
بین النهرین در جریان جنگ جهانی اول به تصرف انگلستان درآمد و این دولت تصمیم به ایجاد کشور واحدی از سه ایالت قبلی دولت عثمانی گرفت و کشور عراق به وجود آمد. دولت انگلستان در سال 1921 یك شاخه از امیران هاشمی حجاز را به عراق آورد و زیر نظر خود سلطنت داد. عراق در سال 1932 استقلال یافت ولی در جریان جنگ جهانی دوم دوباره به اشغال نظامی انگلستان درآمد که از آنجا به ایران نیرو فرستاد و در شهریور 1320 ایران را هم با مشارکت شوروی اشغال نظامی کرد. بنابراین تا كودتای ژنرال قاسم، عراق چهار دهه بود که به وجود آمده بود و کمتر از 4 دهه سلطنتی بود.
    
حكومت چپ های افراطی بر عراق در سال 1963 با كودتای سرهنگ عارف متمایل به جنبش ناسیونالیستی و حزب بعث بر كنار شد. به نوشته برخی از مورخان، غرب به رهبری واشنگتن كه مایل به كمونیستی شدن عراق و دوستی تنگاتنگ آن با شوروی نبود به كودتای عارف كمك كرده بود. حكومت عارف در جولای سال 1968 با كودتای ژنرال حسن البكر از شاخه سوسیالیستی حزب بعث سرگون شد و صدام حسین كه معاون البكر بود از جولای سال 1979 جای اورا گرفت و خود را مدافع همه جهان عرب اعلام كرد و دست به ایجاد ارتشی چند برابر ظرفیت عراق زد و ....

1867 - در باره اختراع دینامیت و «آلفرد نوبل»

14 جولای سال 1867 مهندس آلفرد نوبل سوئدی كه سال پیش از این «دینامیت» را اختراع كرده بود، قدرت انفجاری آن را به معرض تماشای عموم گذارد.
   
«نوبل» كه در 21 اكتبر 1833 در شهر استكهلم در یك خانواده سوئدی صنعتگر و مهندس به دنیا آمده بود تحصیلات خود را در رشته مهندسی، و تخصص شیمی در روسیه به اتمام رساند و دراندك مدتی در 20 كشور به تاسیس شعب كارخانه اقدام كرد.
   
 آزمایشگاههای كارخانه های او در نیمه دوم قرن 19 موفق به 350 اختراع و طرح تازه شده بودند از جمله ماده منفجره «تی. ان. تی».

   
وی از راه تولیدات شیمیاتی دارای ثروتی چشمگیر شده بود، ولی از آنجا كه احساسی لطیف داشت و دست به قلم بود از این كه ماده منفجره ساخته بود كه ممكن بود در كشتن و تخریب ابنیه از آن استفاده شود دچار نوعی عذاب وجدان و عدم رضایت از خود شده بود و چون چاره ای به نظرش نمی رسید سرانجام تصمیم گرفت كه ثروت خود را وقف دادن جایزه به كسانی كند كه در هرسال بزرگترین خدمت را به بشریت كرده باشند.
   
 برای این منظور، وی یك موسسه مشترك سوئدی ـ نروژی را مامور این كار كرد و ضمن وصیتنامه ای كه در 27 نوامبر 1895 در پاریس تنظیم كرد همه اموال و درآمد كارخانه های خود را در اختیار آن موسسه قرارداد و در این زمینه برپایه نظر خود طرحی را به موسسه داد.
  
 آلفرد نوبل سال بعد در دهم دسامبر 1896 با وجدانی نسبتا آسوده از این عمل خود (تعیین جایزه) درگذشت.
   
موسسه اهدای جوایز نوبل از محل دارایی و درامد كارخانه های او پس از تنظیم سازمان و ضوابط مربوط از 27 ژوئن سال 1900 كار خود را آغاز كرد كه این كار ادامه دارد و جوائز سالانه نوبل (گرچه به تدریج به سیاست هم آلوده شده اند) وسیله بزرگی برای تشویق امر پژوهش، تالیف و خدمت بوده است.

1330 - ورود اورل هریمن برای میانجیگری بین ایران و شركت نفت انگلستان

پس از تصویب لایحه ملی شدن صنعت نفت ایران در 29 اسفند 1329 ش در مجلس سنا، دكتر مصدق به عنوان نخست‏وزیر ایران درصدد اجرای این قانون برآمد. دولت ایران در این زمان، آمادگی داشت كه خود مستقیماً نفت را صادر نماید. از آن طرف با خلع‏ید از شركت نفت انگلستان كه از سال‏ها قبل بر چاه‏های نفت ایران خیمه زده بود، دولت این كشور را به عكس العمل واداشت و كشتی جنگی به خلیج فارس اعزام نمود. در نتیجه صادرات نفت ایران نیز متوقف شد. در ادامه، شركت نفت انگلیس به دیوان بین المللی دادگستری شكایت برد ولی دولت ایران رسیدگی به اختلاف یك شركت با یك دولت را در صلاحیت دیوان نمی‏دانست. چون كار اختلاف بالا گرفت، در بیست و سوم تیر ماه 1330ش، اورل هریمن مشاور مخصوص هاری ترومن رییس‏جمهور وقت آمریكا برای میانجیگری بین شركت نفت انگلیس و دولت ایران وارد تهران شد. به دعوت هریمن هیئتی از انگلستان به ایران آمد و مذاكراتی طولانی به مدت سه هفته بین دو طرف انجام گرفت.


انگلیسی‏ها در حقیقت خواهان سهمی برابر با ایران و به مدت 25 سال بودند كه بیش از پیش نفت كشور را به قیمت ارزان به یغما برند. اما هیئت ایرانی مذاكره‏كننده با انگلیسی‏ها این مساله را نپذیرفت و مذاكرات دو جانبه با میانجیگری نماینده آمریكا بی‏نتیجه ماند. در نهایت اورل هریمن پس از شكست در ماموریتش، در اول شهریور آن سال بدون دستیابی به نتیجه‏ای به كشورش بازگشت. مداخله آمریكا در این مسأله هر چند به عنوان نقش میانجی صورت گرفت ولی زمینه‏ای برای حضور بیشتر آمریكائیان در ایران گردید. به طوری كه پس از كودتای 28 مرداد 1332 در دو سال بعد از آن، آمریكائیان بر تمامی منابع حیاتی كشور دست یافتند و تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357ش، به مدت 25 سال به چپاول ثروت‏های خدادادی این مرز و بوم مشغول بودند.

زادروزها

    ۱۶۰۲ - زادروز ژول مازارن از سیاستمداران برجسته ایتالیایی ، صدراعظم فرانسه از سال ۱۶۴۲ تا زمان مرگ خود در سال۱۶۶۱
    ۱۸۶۲ - زادروز گوستاو کلیمت نقاش نمادگرای اتریشی


    ۱۹۱۳ - زادروز جرالد فورد سی‌وهشتمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا
    ۱۹۱۸ - زادروز اینگمار برگمن کارگردان و فیلم‌ساز سوئدی


    ۱۹۶۶ - زادروز متیو فاکس بازیگر آمریکایی سینما و تلویزیون
    ۱۹۷۷ - زادروز ویکتوریا، ولیعهد سوئد ، دوشس وستریوتلاند


    ۱۳۲۳ - لیلی گلستان (به انگلیسی: lili golestan) ‏ (۱۳۲۳- ) مترجم و نگارخانه‌دار ایرانی
    ۱۳۵۹ - پولاد کیمیایی، بازیگر ایرانی


درگذشت‌ها

    ۱۲۲۳ - درگذشت فیلیپ دوم پادشاه فرانسه
    ۱۸۱۷ - درگذشت مادام دو استائل نویسنده اهل فرانسه


    ۱۹۵۳ - درگذشت ریشارد فن میزس دانشمند اتریشی، برادر لودویگ فن میزس
    ۱۹۵۴ - درگذشت خاسینتو بناونته نمایش‌نامه‌نویس اسپانیایی ، برنده جایزه نوبل ادبیات


    ۱۹۷۶ - درگذشت یواخیم پایپر فرمانده هنگ یکم اس اس
    ۱۹۸۷ - درگذشت مهدی حمیدی شیرازی ادیب ، شاعر، مترجم و منتقد ایرانی


    ۲۰۱۲ - درگذشت سیکستن یرنبرگ ورزشکار مرد رشتهٔ اسکی صحرانوردی اهل کشور سوئد
    ۱۲۸۹ - سید عبدالله بهبهانی مجتهد شیعه از رهبران انقلاب مشروطه


    ۱۳۸۲ - امانوئل ملیک اصلانیان پیانیست و آهنگساز ایرانی.

*****
منابع:

-پایگاه نوشیروان کیهانی زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون