نیمه شعبان؛ شبی به فضیلت لیلة القدر

همان‌طور که خداوند به پیامبر(ص) شب قدر مرحمت فرمود، به ما اهل بیت نیز نیمه شعبان را عطا کرد.

ویدیو مرتبط :
لیلة القدر بمثابة المنبه ،حقیقه لیلة القدر

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

فضیلت و اعمال نیمه شعبان

 

اعمال نیمه شعبان

 

فضیلت و اعمال نیمه شعبان

در حدیثی كه در وسایل ‌الشیعه، بحار الانوار و مصباح المتهجد اشاره شده در خصوص فضیلت ماه شعبان آمده است:«خداوند به ذات مقدس خود سوگند خورده است كه هركس را در این ماه به او پناه برده و از او درخواست كند، از رحمت خود محروم ننماید».

 

شب نیمه شعبان از چنان اهمیتی برخوردار است كه هم‌ردیف و هم‌پای شب‌های قدر قرار دارد و از این موقعیت می‌توان چون شب‌های قدر ماه مبارك رمضان برای كسب خیرات و بركات معنوی بهره برد و نهایت تلاش را برای كسب فیض داشت.

در حدیثی كه در وسایل ‌الشیعه، بحار الانوار و مصباح المتهجد اشاره شده در خصوص فضیلت ماه شعبان آمده است: «خداوند به ذات مقدس خود سوگند خورده است كه هركس را در این ماه به او پناه برده و از او درخواست كند، از رحمت خود محروم ننماید».

 

خطبه‌ای در شرافت ماه شعبان

بنا بر آنچه در شماری از متون روایی وارد شده، پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) در یكی از سال‌ها، به هنگام آغاز این ماه خطبه‌ای خواندند و مردم را نسبت به شرافت این ماه آگاه فرمودند.

در بحار الانوار قسمت‌هایی از این خطبه چنین آمده است:

«. . . شعبان ماه شریفی است و آن ماه من است. حاملان عرش آن را بزرگ می‌شمارند و حق آن را می‌شناسند. آن ماهی است كه در آن همچون ماه رمضان، روزی بندگان زیاد می‌گردد و در آن بهشت آذین بسته می‌شود و این ماه را شعبان نامیده‌اند زیرا در آن ارزاق مؤمنان تقسیم می‌شود و آن ماهی است كه عمل در آن چند برابر می‌شود و كار نیكو هفتاد برابر ثمره می‌دهد».

 

امتیاز پنج‌شنبه‌های ماه شعبان

بنا بر آنچه در حدیثی دیگر كه در وسایل الشیعه به آن اشاره شده، ماه شعبان، ماهی است: «در هر پنج‌شنبه آن، آسمان‌ها زینت بسته می‌شود، و فرشتگان به دعا می‌پردازند كه پروردگارا! آن‌كس را كه در این ایام روزه بدارد، ببخشای،و دعایش را اجابت فرمای. پس هركس كه در روز اول شعبان دو ركعت نماز گزارد و در هر ركعت آن یك‌مرتبه سوره حمد و یكصد مرتبه سوره توحید را بخواند و بعد از نماز نیز یكصد مرتبه صلوات بفرستد، خداوند تمامی حاجت‌های دینی و دنیایی او را اجابت می‌فرماید».

 

شرافت شب و روز نیمه شعبان

اما در میان روزها و شبهای ماه شعبان، شب نیمه شعبان این ماه مصادف با ولادت حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف از شرافت ویژه‌ای برخوردار است.

از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده كه پدر بزرگوارشان در پاسخ كسی كه از فضیلت شب نیمه شعبان از ایشان پرسیده بود فرمودند: این شب برترین شبها بعد از شب قدر است، خداوند در این شب فضلش را بر بندگان جاری می‌سازد و از منت خویش گناهان آنان را می‌بخشد، پس تلاش كنید كه در این شب به خدا نزدیك شوید. همانا این شب، شبی است كه خداوند به وجود خود سوگند یاد كرده كه در آن درخواست كننده‌ای را، مادام كه درخواست گناه نداشته باشد، از درگاه خود نراند.

 

در بحار الانوار در مورد اهمیت شب نیمه شعبان از زبان پیامبر اكرم (صلّی الله علیه وآله) این‌گونه روایت شده است: من شب نیمه شعبان خوابیده بودم كه جبرائیل به نزدم آمد و گفت: ای محمد! آیا در این شب می‌خوابی؟

گفتم: ای جبرائیل! مگر این شب چه شبی است؟

جبرائیل گفت: این شب، شب نیمه شعبان است. ای محمد برخیز! پس مرا از بستر خواب بلند نمود و آنگاه مرا به بقیع برد و گفت: سرت را بلند كن و به آسمان بنگر.

 

شب نیمه شعبان شبی است كه درهای آسمان در آن باز می‌شود:درهای رحمت. در «رضوان»، در «مغفرت»، در «فضل»، در «توبه»، در «نعمت»، در «جود» و در «احسان»؛ و خداوند به عدد موها و پشمهای گاو و گوسفند مردم را از آتش جهنم آزاد می‌كند، زمان مرگ را در آن ثبت كرده و به‌مدت یك سال روزیها را تقسیم می‌كند؛ و هرچه را كه در تمام سال اتفاق می‌افتد فرو می‌فرستد. محمد! كسی كه این شب را با گفتن «الله اكبر»، «سبحان الله» و «لا اله الا الله» و دعا و نماز و قرآن خواندن و انجام اعمال مستحب و استغفار كردن زنده نگهدارد بهشت منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آینده‌اش بخشیده می‌شود.

در حالی نزدت آمدم كه تمام فرشته‌ها در آسمان پاهایشان را جفت كرده‌اند عده‌ای تسبیح می‌كنند، عده‌ای در ركوع، عده‌ای در سجود و گروهی ذكر می‌گویند. شبی است كه كسی دعا نمی‌كند مگر این كه مستجاب می‌شود، كسی چیزی نمی‌خواهد مگر این كه به او داده می‌شود، كسی درخواست مغفرت و بخشش نمی‌كند، مگر این كه بخشیده می‌شود، كسی توبه نمی‌كند مگر این كه توبه‌اش پذیرفته می‌شود. كسی كه از خیر این شب محروم شود، از خیر بزرگی محروم شده است.(1)

 

نیمه شعبان علاوه بر اینكه روز و زمان خجسته میلاد امام عصر عجّل الله تعالی فرجه الشریف است، فرصت معنوی مناسب و ارزشمندی برای راز و نیاز با خالق هستی و نزدیكی هرچه بهتر و بیشتر به معبود و كسب بركات الهی است.

 

شب نیمه شعبان از چنان اهمیتی برخوردار است كه هم‌ردیف و هم‌پای شب‌های قدر قرار دارد و از این موقعیت می‌توان چون شب‌های قدر ماه مبارك رمضان، برای كسب خیرات و بركات معنوی بهره برد و نهایت تلاش را برای كسب فیض داشت.

 

دعای كمیل را در شب نیمه شعبان فراموش نكنیم!

بنا بر روایت «كمیل» یار وفادار امیرالمؤمنین (علیه السّلام)، در جلسه‌ای یكی از یاران حضرت از ایشان درباره این آیه شریفه سوره دخان «فیها یفرق كل أمر حكیم» سؤال كرد، ایشان نیز در تفسیر شب قدر كه امور آدمیان در آن مقدر می‌شود به بیان اهمیت شب نیمه شعبان پرداختند و به خصوص بر خواندن دعای حضرت خضر (علیه ‌السّلام) در این شب(شب نیمه شعبان) تاكید كردند.

 

پس از اتمام جلسه و آنگاه كه كمیل به منزل خود بازگشت، باز به نزد حضرت مراجعه كرد تا دعای خضر را از ایشان فرا گیرد.حضرت نیز نخست او را امر به نوشتن كردند و آنگاه دعای معروف كمیل را برای او خواندند، و سرانجام او را به خواندن این دعا در شب نیمه شعبان سفارش فرمودند.(2)

 

با گشت و گذاری در بوستان روایات رسیده از خاندان عصمت و طهارت علیهم السّلام هم بخشی از آن اسرار بر ما عیان می شود و هم به دستور العمل‌های شفابخشی برمی‌خوریم كه خاندان عصمت علیهم السّلام آنها را برای رشد و بالندگی بشر به او تعلیم كرده اند.

آنچه در پی می آید احادیثی اند از این سنخ كه اسرار گفته اند و اعمال تعلیم كرده اند. باشد تا بدانیم و عمل كنیم و پر بكشیم. پرواز به سوی بی‌نهایتی كه از آنجا آمده ایم و ناگزیر باید به آنجا برگردیم.

 

 

عنایتی خاص به زائران حضرت حسین علیه السّلام

امام صادق علیه السّلام فرمود: وقتی نیمه شعبان می شود هاتفی از افق اعلی ندا می دهد كه أَلَا زَائِرِی قَبْرِ الْحُسَیْنِ ارْجِعُوا مَغْفُوراً لَكُمْ وَ ثَوَابُكُمْ عَلَى رَبِّكُمْ وَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّكُمْ ای زائران قبر حسین، شما در حالی به شهر و دیار خود برمی‌گردید كه مورد بخشش الهی قرار گرفته اید و ثواب و اجر این زیارت شما را خداوند متعال و پیامبرش به‌عهده گرفتند. (كافی 4/589)

 

امام صادق علیه السّلام فرمود: مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ ع لَیْلَةً مِنْ ثَلَاثٍ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ؛ اگر كسی در یكی از این سه شب، قبر حسین‌بن علی علیهما السّلام را زیارت كند خداوند متعال گناهان گذشته و آینده او را می آمرزد. راوی عرض می كند: فدایتان شوم این سه شب، كدام شبها هستند؟ امام علیه السّلام فرمودند: شب عید فطر، شب عید قربان و شب نیمه شعبان. (كتاب المزار، ص 45)

 

امام صادق علیه السّلام فرمود: مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ ع لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ لَیْلَةَ الْفِطْرِ وَ لَیْلَةَ عَرَفَةَ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ؛ اگر كسی در یك سال حسین‌بن علی علیهما السّلام را در شب نیمه شعبان و شب عید فطر و شب عرفه زیارت كند خداوند متعال برای او هزار حج و هزار عمره مقبول ثبت می كند و نیز هزار نیاز دنیایی و آخرتی او نیز برآورده خواهد شد. (كتاب ‏المزار ص 50)

 

‏محمدبن ابی‌نصر بزنطی می گوید از امام رضا علیه السّلام پرسیدم: در كدام ماه قبر شریف اباعبدالله الحسین علیه السّلام را زیارت كنیم؟ حضرت فرمودند: فِی النِّصْفِ مِنْ رَجَبٍ وَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ؛ در نیمه رجب و نیمه شعبان. (كتاب‏ المزار، ص 40)

 

ملاقات با پیامبران الهی از نزدیك

امام صادق علیه السّلام فرمود: هركس دوست دارد پیامبران الهی را از نزدیك ملاقات كند؛ فَلْیَزُرْ قَبْرَ الْحُسَیْنِ‌بْنِ عَلِیٍّ ع فِی النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ؛ پس بر او لازم است تا در نیمه شعبان قبر حسین‌بن علی علیهما السّلام را زیارت كند؛ چرا كه در چنین روزی ارواح پیامبران علیهم السّلام از خداوند متعال اجازه می گیرند تا به زیارت حسین علیه السّلام مشرف شوند كه خداوند متعال هم به آنها اجازه می دهد. (تهذیب‏ الأحكام، ج 6، ص 48)

 

توصیه به احیای شب نیمه شعبان

جبرئیل علیه السّلام از جانب خداوند متعال پیام آورد: یا رسول الله! شب نیمه شعبان را زنده بدار؛ امّتت را هم به این كار توصیه كن. در این شب می توان با اعمال عبادی به خدا نزدیك شد چرا كه این شب شبی است بس شریف و ارزشمند.

بعد اضافه كرد: امشب شبی است كه لَایَدْعُو فِیهَا دَاعٍ إِلَّا اسْتُجِیبَ لَهُ وَ لَا سَائِلٌ إِلَّا أُعْطِیَ وَ لَا مُسْتَغْفِرٌ إِلَّا غُفِرَ لَهُ وَ لَا تَائِبٌ إِلَّا تِیبَ عَلَیْهِ؛ هر دعایی در آن مستجاب است و به درخواست هر نیازمندی پاسخ داده می شود هركه طلب بخشش كند او را می بخشند و هركه توبه كند پذیرفته می شود. یا رسول الله محروم واقعی كسی است كه از خیرات این شب محروم بماند. (وسائل الشیعة، 8/104)

 

زنده‌دلی با زنده نگهداری شب نیمه شعبان

رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: هركس كه شب عید و شب نیمه شعبان را زنده بدارد لَمْ‌یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ قلب او در روزی كه قلبها می میرد نخواهد مرد و هیچ‌گاه دل‌مرده نخواهد شد. (ثواب ‏الأعمال، ص77)

 

برترین شب بعد از شب قدر

امام صادق علیه السّلام نقل می كند كه از امام باقر علیه السّلام در مورد فضلیت شب نیمه شعبان سؤال كردند. امام علیه السّلام در پاسخ فرمودند: هِیَ أَفْضَلُ لَیْلَةٍ بَعْدَ لَیْلَةِ الْقَدْرِ شب نیمه شعبان بعد از شب قدر از ارزشمندترین شبهاست.

 

در این شب خداوند متعال فضلش را به بندگانش عطا می كند و آنها را مورد آمرزش ویژه خود قرار می دهد. در این شب نهایت كوشش خود را به خرج دهید تا به خدا نزدیك شوید. چرا كه در این شب خدا به خودش قسم خورده كه دست نیازمندی را رد نكند مگر آنكه گناهی را در خواست كرده باشد. همان‌گونه كه خداوند شب قدر را برای پیامبر ما صلّی الله علیه و آله قرار داد این شب را هم به ما اهل بیت اختصاص داد.

 

حضرت ادامه دادند؛ تا آنجا كه می توانید در این شب دعا كنید و خدا را بستایید اگر كسی در این شب صد بار سبحان الله و صد بار الحمد لله و صد بار الله اكبر بگوید غَفَرَ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ مَا سَلَفَ مِنْ مَعَاصِیهِ وَ قَضَى لَهُ حَوَائِجَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ خداوند تمامی گناهان گذشته او را می آمرزد و نیازهای دنیا و آخرت او را برآورده می سازد. (الأمالی‏ للطوسی، ص 29)

 

تعجب امیرالمؤمنین علیه السّلام از بی‌تفاوتی نسبت به این شبها

امیرالمؤمنین علیه السّلام می‌فرمود: یُعْجِبُنِی أَنْ یُفَرِّغَ الرَّجُلُ نَفْسَهُ فِی السَّنَةِ أَرْبَعَ لَیَالٍ در شگفتم از كسی كه چهار شب از سال را به بی‌تفاوتی می گذراند. آن چهار شب عبارتند از: شب عید فطر، شب عید قربان، شب نیمه شعبان و اولین شب از ماه رجب. (مصباح ‏المتهجد، ص 852)

 

عرضه اعمال سالانه در شب نیمه شعبان

امام صادق علیه السّلام فرمود: پدرم امام باقر علیه السّلام می فرمود: إِنِّی أُحِبُّ أَنْ أَدُومَ عَلَى الْعَمَلِ إِذَا عَوَّدْتُهُ نَفْسِی من دوست دارم هر عمل صالحی را كه انجام می دهم آن‌قدر در آن مداومت داشته باشم تا روحم به آن عادت كند از این رو اگر به دلایلی عمل مستحبی را انجام ندادم در اولین فرصت آن را به‌جا می آورم تا نفسم به آن عادت كند. برترین عمل نزد خداوند متعال عملی است كه بر آن مداومت شود.

 

سپس فرمود: فَإِنَّ الْأَعْمَالَ تُعْرَضُ كُلَّ خَمِیسٍ وَ كُلَّ رَأْسِ شَهْرٍ وَ أَعْمَالَ السَّنَةِ تُعْرَضُ فِی النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ تمام اعمال [یك هفته] در هر پنج‌شنبه و [تمام اعمال یك ماه] در اول ماه [بعد] و اعمال یك سال در نیمه شعبان [به خدمت ولی عصر آن زمان] عرضه می شود. پس اگر می خواهی عملی را به نفست عادت دهی آن را یك سال ادامه بده. (بحار الأنوار، ج84، ص37)

 

رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمودند: مَنْ صَلَّى لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ مِائَةَ رَكْعَةٍ بِأَلْفِ مَرَّةٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ هركه در شب نیمه شعبان صد ركعت نماز با هزار قل هو الله احد بخواند(3) روزی كه قلبها می میرند قلب او نمی میرد و تا نمرده است صد فرشته را خواهد دید كه خیال او را از بیم عذاب الهی آسوده می كنند به این ترتیب كه سی ملك از آنها به او نوید بهشت می دهند. سی ملك دیگر او را از شیطان حفظ می كنند. سی ملك دیگر روز و شب برای او طلب بخشش می كنند و ده تای آخر هم او را در برابر مكر و حیله حیله‌گران و مكاران یاری می كنند. (إقبال ‏الأعمال، ص 701)

 

سفارش امام رضا علیه السّلام در شب نیمه شعبان

علیّ‌بن حسن فضال می گوید پدرم گفت كه در مورد نیمه شعبان از امام رضا علیه السّلام سؤال كردم. امام فرمود: هِیَ لَیْلَةٌ یُعْتِقُ اللَّهُ فِیهَا الرِّقَابَ مِنَ النَّارِ وَ یَغْفِرُ فِیهَا الذُّنُوبَ الْكِبَارَ پرسیدم: در این شب نماز خاصی واجب شده است؟ فرمود: این شب عمل واجبی ندارد اما اگر دوست داشتی عمل مستحبی به‌جا آوری نماز جعفر طیار را بخوان و در آن بسیار ذكر خدا بگو و استغفار كن و دعا نما. زیرا پدرم مرتب می فرمود كه دعا در این شب مستجاب است. عرض كردم مردم می گویند كه امشب شب صكاك (صدور برات و مقدرات) است. فرمود شب صكاك، شب قدر در ماه رمضان است. (عیون‏ أخبار الرضا علیه السّلام، ج 1، ص29)

 

--------------------------------------

پی‌نوشت:

1 . ابن‌طاووس، علیّ‌بن موسی، اقبال الأعمال، ص 212؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج 98، ص 413

2. ابن‌طاووس، علیّ‌بن موسی، همان ص 220

3. به این ترتیب كه پنجاه نماز دو ركعتی به‌جا آورد و در هر ركعت بعد از حمد ده بار سوره توحید را تكرار كند.*

منبع:fardanews