عطر مورد علاقه‌ تان را خودتان در خانه بسازید

مجله سیب سبز - یگانه خدامی: دنیای اسرار آمیز و خوشبوی عطر هركسی را شیفته خودش می‌كند؛ از بوهای قدیمی و خوشی كه خاطره‌ها را به یاد می‌آورند تا رایحه‌های جدیدی كه دنیای پر جنب و جوش و صنعتی عطر با آنها طرفدارانش را شگفت زده می‌كند.

حتما شما هم عطر و برند خاصی را دوست دارید و بارها آنها را هدیه داده یا برای خودتان خریداری کرده‌اید. اما تا به حال فكر كرده‌اید كه خودتان هم می‌توانید عطر بسازید؟ شاید كمی دور از ذهن به نظر برسد اما واقعیت این است كه با وسایل ساده می‌توانید از گیاهان و گل‌های خوشبو عطر دلخواهتان را تهیه كنید.

با كمك دكتر محمدتقی عبادی، دكترای گیاهان دارویی، دو روش ساخت عطر خانگی را به شما آموزش می‌دهیم. در واقع به گفته دكتر عبادی این روش‌ها تنها راه‌های ساخت عطر در خانه هستند و روش‌های دیگر نیاز به وسایل صنعتی و بیشتری دارند.

مواد لازمش هم در دسترس است. شاید سر دیوار خودتان یا همسایه‌ شاید هم در باغچه حیاط.  یاس‌امین‌الدوله و رز و شمعدانی در حیاط غوغایی به پاکرده اند با عطر بی‌نظیرشان. این رایحه‌های دلپذیر را به خانه بیاورید.

رایحه  اسطوخودوس، مریم گلی و شمعدانی

عملیات تقطیر

روش اول:  اولین روش یعنی تقطیر با آب برای تهیه اسانس گیاهان و گل‌هایی مانند اسطوخودوس، گل محمدی، رز، شمعدانی عطری، آویشن، میخك و مریم گلی به كار می‌آید؛ روشی كه اگر به كاشان سفر كرده باشید مشابه آن را در گلاب‌گیری‌ها دیده‌اید.


مواد لازم:

•  ظرفی با گنجایش 500 سی سی
• آب: یك عدد
• گل تازه موردنظرتان: 75 تا 80 گرم
• سینی: یك عدد
• اتانول: به مقدار لازم

طرز تهیه:  ابتدا ظرف را از آب پر كنید و روی اجاق گاز بگذارید. بعد گل‌های تازه را در آن ریخته و اجازه دهید آب جوش بیاید. بعد از اینكه آب جوش آمد، سینی سرد را با یك شیب ملایم بالای ظرف بگیرید تا بخار ناشی از تبخیر آب همراه با تركیبات معطر گل‌ها (اسانس) روی سطح آن بنشیند. اسانس همراه با آب دائما به‌صورت قطره قطره از سینی به داخل ظرف جمع آوری اسانس چكیده می‌شود. حال شما یك لایه روغن زرد كمرنگ یا زرد مایل به سبز روی سطح آب می‌بینید كه همان اسانس گیاه است. آن را از آب جدا كرده، در یك ظرف كوچك بریزید.

یادتان باشد ظرف‌تان باید كاملا خشك، تیره رنگ (با كشیدن یك لایه فویل آلومینیوم می‌توانید ظرف را در مقابل نور عایق کنید) و متناسب با میزان اسانس‌تان باشد. برای این میزان از آب و گل، ظرف یك تا یك و نیم سی‌سی كافی است. در این ظرف نباید هوا باشد و چون شما دستگاه وكیوم و خارج كردن هوا از ظرف را در خانه ندارید، بهتر است شیشه‌های‌تان كوچك باشند كه با اسانس پر شوند و دیگر هوایی در آنها وجود نداشته باشد.

حالا بعد از پر کردن شیشه و ظرف موردنظر از اسانس، روی آن اتانول بریزید. اتانول حداكثر باید 80 درصد از عطر شما را تشكیل دهد؛ یعنی میزان اسانس 20 درصد باشد و اتانول 80 درصد. البته اگر دوست دارید عطرتان غلیظ‌تر باشد، می‌توانید اتانول كمتری اضافه كنید. حالا عطر دست ساز و خانگی شما آماده است.

نكته:

1-بهتر است ظرفی كه برای جوشاندن گیاه در آب استفاده می‌كنید پیركس باشد. چون این ظروف واكنشی نسبت به تركیبات معطر گیاه نشان نداده و آنها را تغییر نمی‌دهند. ظروف استیل و آلومینیوم هم در رتبه بعدی قرار دارند.

2-سینی شما باید كاملا سرد باشد.

3-میزان گلی كه شما برای ساخت عطرتان نیاز دارید بستگی به نوع آن دارد. اگر می‌خواهید اسانس اسطوخودوس بگیرید 75 تا 80 گرم گل آن کافی است اما بسته به حجم گل میزان آن می‌تواند كمتر یا بیشتر شود. حداكثر میزان متناسب با 500 سی‌سی آب، 100 گرم گل است.

4-ظروفی كه برای نگهداری اسانس استفاده می‌كنید باید تیره باشند و در معرض نور آفتاب قرار نگیرند. چون وقتی اسانس‌ها در معرض نور قرار می‌گیرند تند و بدبو می‌شوند.

دنیای خوشبوی یاس امین الدوله

عملیات خیساندن

روش دوم: این روش خیساندن در روغن‌های جاذب «Enfleurage» نام دارد و برای تهیه اسانس گل‌هایی چون یاس، یاس امین الدوله، اقاقیای بنفش (گلیسین)، نرگس، یاسمن و مریم كاربرد دارد چون تركیبات معطر این گل‌ها به دمای بالا حساس و اسانسی‌شان پایین است. در واقع این روش، شیوه سنتی و البته گران قیمت تهیه عطر در دنیاست چون نیاز به زحمت و زمان زیادی دارد. اما در عین حال روشی است كه با استفاده از آن در خانه هم می‌توانید عطر خودتان را تولید كنید.


مواد لازم:

•  گل تازه گیاه: به میزان لازم
• روغن جاذب و بی بو مانند پارافین مایع، روغن كنجد و روغن زیتون بی بو: به میزان لازم
• ظرف پیركس مستطیل شكل: یك عدد
• الكل اتانول: به میزان لازم

طرز تهیه: 

1. شما برای تهیه عطر به این روش می‌توانید از ظروف پیركس مستطیلی شكلی كه برای تهیه لازانیا یا سوفله‌ها به كار می‌روند استفاده كنید. حالا در ظرف تان به عمق یك سانتی‌متر روغن بریزید و گل‌ها را مرتب روی آن بچینید. تا جایی كه روی روغن كاملا پوشانده شده و ظرف پر از گل شود. هر 12 تا 24 ساعت باید گل‌ها و روغن را هم بزنید. بعد از 48 ساعت هم گل‌ها را از داخل روغن‌ بردارید و روغن روی آنها را به خوبی بگیرید و جدا كنید. روغن را داخل ظرف برگردانید.

2. بعد گل‌های تازه را به همان روغن داخل اضافه كنید و همان مراحل را طی كنید. 2 تا 3 نوبت باید این كار را انجام دهید تا روغنِ داخل ظرف از تركیبات عطر اشباع شود.  حالا نوبت عملیات استخراج تركیبات عطری است؛ یعنی باید روی روغن الكل بریزید.

3. اندازه الكل باز هم به میزان روغن بستگی دارد؛ مثلا برای 100 سی سی روغن اشباع شده، 20 تا 30 سی سی اتانول نیاز دارید.  بعد از ریختن الكل، آن را جمع کنید و اجازه دهید الكل بپرد. دیگر عطرتان آماده شده و می‌توانید آن را در ظرف مناسب ریخته و استفاده كنید.

نكته‌هایی درباره عطر و عطرسازی

برای ساخت عطر در خانه اول باید كمی از گیاهان خوشبو شناخت داشته باشید و بدانید تركیبات معطر آنها سنگین است یا سبك؛ مثلا اگر تركیبات آن سبك باشد و عملیات اسانس‌گیری دو ساعت طول بكشد، اسانس تهیه شده در نیم ساعت اول مطلوب‌تر است.


نكته دیگر این است كه هر عطر باید سه نوت داشته باشد. نوت آغازین، نوت میانی و نوت پایانی. عطری مطلوب است كه در طول زمان یك كیفیت داشته باشد. منظور از نوت همان رایحه آن است. مثلا عطر مطلوب در نوت میانی‌اش یعنی تقریبا یك روز بعد از استفاده، باید همان رایحه نوت آغازین و بار اول را داشته باشد. ممكن است به مرور بوی آن كمتر شود اما نباید تغییر كرده باشد. در عطرهای صنعتی این نوت‌ها طراحی می‌شوند چون تركیبات عطرها یكنواخت نیستند. البته طراحی نوت كار سخت، پیچیده و بسیار ظریفی است كه آموزش داده می‌شود و تعداد كمی از دانشجویان این رشته در مدرسه معتبری مثل مدرسه عطرسازی ژیودان سوییس می‌توانند هر سال در این بخش به تخصص برسند.

شاید تهیه عطر در خانه كمی سخت باشد اما این كار برای كسانی كه به عطر علاقه دارند و نگاه خاص‌تری به آن دارند، یك آغاز است. با چند بار امتحان كردن این كار در خانه می‌توانید آن را ادامه دهید.

برای برداشتن اولین قدم‌ها مطالعه كتاب «اصول و شیوه‌های عطرسازی، جلد اول و دوم» كمك تان می‌كند. این كتاب دو جلدی توسط رابرت آر. كالكین از عطرسازان بزرگ دنیا نوشته و توسط آقای شریف عطار در ایران ترجمه شده است. كتابی كه در مدرسه عطرسازی ژیودان سوییس تدریس می‌شود و می‌تواند به شما كمك كند.