ایرانی ها، تلگرام بازترین مردم دنیا!

هفته نامه عصر ارتباط - مریم آریایی: پاول دوروف جوان 31 ساله روسی تبار که روزی با خلق محبوب ترین شبکه اجتماعی کشورش به نام VKontakte در اینترنت روسیه انقلابی به پا کرد؛ حالا با «تلگرام» آن چنان ایرانیان را آلوده خود کرده که گویی زندگی پیش از تلگرام را دیگر به خاطر نمی آورند.

آخرین آماری که این روزها در خبرها اشاره بسیاری به آن شده فعالیت 45 میلیون ایرانی در تلگرام است و البته شواهد حاکی از آن است که حالا بخش عمده بستر ارتباطی ما در اختیار این کوچ نشین بین المللی است که جرقه اولیه خلق تلگرام در ذهن او زده شد که به شدت تحت نظر مقامات روسیه بود و متوجه شد تمامی ارتباطات او تحت نظر است و ثبت می شود.


ایده ای که به شدت در ایران خریدار داشت

ایده او حتی اگر در هر جای دنیا خریداری نداشته باشد در ایران به شدت پرطرفدار است و جامعه ایرانی که حالا پیام رسان های موبایلی را به عنوان عمده ترین کانال ارتباطی خود برگزیده است، بعد از عبور از وایبر و واتس اپ آنچنان به تلگرام روی آورده که به کنایه از آن به عنوان بزرگ ترین کوچ دسته جمعی تاریخ یاد کردند. این موضوع تا آنجا پیش رفت که وزیر ارتباطات هم این تشبیه طنز را یادآوری کرد و گفت: «بزرگ ترین مهاجرات تاریخ را ایرانیان رقم زدند که در عرض 24 ساعت، چندین میلیون ایرانی از شبکه وایبر به شبکه تلگرام مهاجرت کردند!»

حالا تقریبا نیمی از آمار کل کاربران تلگرام در دنیا متعلق به ما ایرانی ها است در حالی که این تناسب در هیج جای دنیا در رقابت تلگرام با دیگر پیام رسان ها وجود ندارد و مثلا تعداد صدمیلیونی کاربران تلگرام، یک دهم اپلیکیشن واتس اپ است که بیش از یک میلیارد کاربر دارد.

الگویی که نباید ساده از آن گذشت

در این میان رفتار افراطی ما در انتخاب این پیام رسان موبایلی و الگویی که براساس آن تلگرام به عنوان یک دغدغه اصلی در جامعه مطرح شده و البته شیوه کار و فعالیت خالقان آن موضوعی است که نباید ساده از کنار آن گذشت چرا که در کنار هشدارها و انذارهایی که درباره شیوه استفاده از آن و توجه به ابعاد تاثیرگذاری آن از جنبه های جامعه شناسانه داده می شود باید دید جامعه ایرانی بعد از تلگرام چه مزیت هایی نصیبش شده است.

رقبای ضعیف داخلی

نخستین نکته اینکه همزمان با رشد خزنده پیام رسان های موبایلی شاهد معرفی چند پیام رسان داخلی جایگزین هم بودیم که هرگز نتوانستند در میدان رقابت با تلگرام حرفی بزنند و افرادی هم که به هر دلیلی نمونه ایرانی این پیام رسان ها را جایگزین تلگرام و واتس اپ کرده بودند در وهله اول با ضعف سرورها رو به رو شدند که قابلیت های متنوع و وسوسه انگیز این پیام رسان ها را بی فایده می گذاشت.


آنچنان که وزیر ارتباطات اذعان کرده بود: شبکه پیام رسان بیسفون تا زمانی که زیر یک میلیون کاربر داشت، دیتا و صوت آن برای مکالمه به کار می آمد، اما زمانی که تعداد کاربران آن افزایش یافت، مشکلات فنی به آن اضافه شد. این در حالی است تلگرام برخلاف بقیه نرم افزارهای پیام رسان به جای استفاده از یک مرکز قدرتمند، از شبکه گسترده سرورها در چند حوزه مختلف استفاده می کند و سرعت بالای انتقال اطلاعات در آن تجربه ای است که برای ما جزو نخستین ها به شمار می رود.

الگویی برای کارآفرینی

گرچه بیش از هر چیز جریان آزاد اطلاعات در تلگرام خودنمایی می کند و وسوسه پیوستن به آن را در کاربران ایرانی تحریک کرده اما الگوی کارآفرینی نکته دیگری است که باید به آن توجه داشت. دوروف می گوید: «من خودم را یک کارآفرین بخش فناوری می دانم نه سیاستمدار یا فیلسوف. من از این که ببینم ارزش های طرفدار آزادی گسترش می یابد، خوشحال می شوم اما این ماموریت من نیست».

اختلال در تلگرام، این روزها ذهن بسیاری را درگیر خود کرده گرچه پاسخ به این سوال که آیا خاموشی تلگرام تاثیر جدی در فضای کسب  کار دارد قطعا منفی است اما یکی از کارهای بزرگ و کوچک و بازاریابی در فضایی با هزینه و امکانات برابر است.

بازاریابی کسب و کارهای خانگی در این میان رونق گرفت و فضایی رایگان و متنوع و در عین حال پرمخاطب بسته به میزان خلاقیت افراد در اختیار این نوع کسب و کارها قرار گرفت تا خود را عرضه کنند. فضایی که پیش از آن در اینستاگرام کمابیش تجربه شده بود و حالا در تلگرام رونق بیشتری می گرفت.

شگفتی هایی که در آمار آفریدیم

آمارهای رسمی سرور مرکزی تلگرام نشان می دهد براساس تعداد مراجعات به سرورهای تلگرام، بیش از 45.8 درصد از ترافیک کاربران تلگرام، روی سرور اصلی تلگرام، ایرانی اند. از طرف دیگر آمارهای سرور telegram.me که مربوط به ترافیک کانال های تلگرام است و از ژوئن سال گذشته فعال شده است، نشان می دهد که کاربران ایرانی 81 درصد از ترافیک کانال ها را در اختیار دارند.


حالا به این آمار شیوه برخورد با پدیده تلگرام در میان کاربران این پیام رسان و رسانه ها را باید اضافه کرد؛ واکنشی که فارغ از گرایش سیاسی رسانه اغلب به هم شبیه است و وجود کوچک ترین اختلال کافی است تا توجه و پیگیری آنها را به شدت به خود معطوف کند. چنان که در هفته پایانی فروردین ماه اختلال گاه و بیگاه این پیام رسان موجی از اخبار و پیگیری و تحلیل را به دنبال داشت.

اما فارغ از دلایل منفی که درخصوص رتبه نخست تلگرام در شکل گیری جرایم مجازی در کشور، اتلاف وقت کاربران، انتشار گسترده اخبار دروغ و شایعات، دور شدن اعضای خانواده ها از یکدیگر با عامل برخی طلاق ها و... که برخی از آنها محل ابهام و پرسش است، به راست تلگرام چه فوایدی برای ایرانی ها داشته و دارد؟

مزیت هایی که باید دیده شوند

برای تلگرام هم مانند تمام مظاهر تکنولوژی از عنوان تیغ دولبه استفاده شده است؛ نوعی از شتابزدگی در پناه بردن به آن در کنار موجی از نگرانی ها که هر کدام در جای خود جای تامل دارد. اما برای این پیام رسان مزایا و جنبه های مثبتی هم دیده شده است؛ علاوه بر انقلاب ارتباطی و امکان و برابر تبلیغ و بازاریابی، از جنبه های فرهنگ و جامعه شناسی هم مزیت های نسبی این فراگیری مغفول نمانده و کارشناسان و فعالان این حوزه به آن اذعان کرده اند. در این میان دکتر نعمت الله فاضلی، جامعه شناس معتقد است مردم ایران اکنون با تلگرام فرصتی پیدا کرده اند که گپ و گفت های خود را مکتوب و مستند کنند و تاریخ و سنت خود را به چالش بکشند و بلکه بازتولید کنند.

تحول در الگوی ارتباطی و همگانی شدن کاربرد سواد در جامعه، تجربه شکل جدیدی از انسجام و با هم بودن اجتماعی که هیچ قدرتی به آن مرکزیت نمی دهد، انباشت سرمایه های اجتماعی و امکان تبدیل و انتقال سرمایه ها به همدیگر، بازاندیشی اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی در جامعه، جهانی شدن جامعه و الگوی ارتباطی، بازتولید گذشته در چارچوب زمان حال و آینده و بازتولید تجدد ایرانی از دیگر کارکردهای مثبتی است که این استاد مردم شناسی برای فراگیر شدن تلگرام قائل است و از آن به عنوان تلگرامی شدن فرهنگ یاد می کند.


فاضلی بر همین اساس تاکید دارد که تلگرام و شبکه های موبایلی ضرورت اجتناب ناپذیر جامعه امروز جهانی است و هیچ راهی برای مبارزه به معنای انکار آن وجود ندارد. مدیریت آن نیز باید در یک چارچوب دیگر غیر از انکار یا قطع کردن و یا چیزهایی از این قبیل باشد.

ورود شتابزده

در این میان نکته ای که جامعه شناسان آن را انکار نمی کنند ورود شتابزده و  غیرمعمول ایرانی ها به این پیام رسان است. دکتر محمدسعید ذکایی، جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی می گوید: گرایش به چنین شبکه هایی، یک فرایند جهانی است و اتفاقی است که در کشورهای دیگر آسیایی اروپایی هم رخ داده است.

این روند، یک بخشی از جهانی شدن است و تکنولوژی جاذبه های خودش را دارد که نمی توان آن را انکار کرد. این جذابیت و کارایی امروزه هم جوانان و هم کودکان و میانسالان را به خود مشغول کرده است. بنابراین در حال صحبت از یک فرهنگ جهانی رسانه و شبکه های اجتماعی هستیم که فضای مثبت و منفی را ایجاد کرده است.

به نظر می رسد نگران کننده این است که ایرانی ها شتاب زیادی در استفاده از اینگونه تکنولوژی ها نشان داده اند و در مواردی دیده می شود نوع استفاده از این فضاها را به مردم آموزش نداده ایم. حالا این شتابزدگی در تمامی کنش ها و واکنش های ما نسبت به این پدیده خاص ارتباطی هم مشهود است. تا آنجا که هر گونه اختلال و کندی در این پیام رسان را با هیجان پیگیری کنیم بی آنکه یک لحظه با خود فکر کنیم چرا و آیا نبود چنین ابزاری واقعا زندگی ما را مختل می کند؟

 آیا توقف این پیام رسان زیان های اقتصادی و اجتماعی گسترده برای کشور ایجاد می کند و آیا وقت آن نرسیده اصولا این پیام رسان و تاثیرات مثبتش در زندگی مان را مورد پرسش های جدی قرار دهیم؟ آیا به طور خاص در حوزه ICT موضوعی مهم تر از تلگرام نیست که واکنش سریع رسانه ها و پاسخگویی بی معطلی مسوولان را در پی داشته باشد؟ باید دید با نگاهی به مزیت های نسبی این پدیده ارتباطی آیا می توانیم الگوی این فراگیری را کشف و تکرار کنیم.