آزادی، حجاب و بی حجاب زنان در ترکیه

ماهنامه زنان و زندگی: ترکیه کشوری است که با وجود داشتن دولت سکولار، عمدتا در زمره کشورهای اسلامی طبقه بندی می شود. این طبقه بندی البته نه به دلیل دولت و حکومت بلکه بیشتر به دلیل دین و فرهنگ قالب مردم پدید آمده است.بسیاری از مردم ترکیه به دلیل برخورداری از فرصت های شغلی، اجتماعی، فرهنگی و سفر به کشورهای اروپایی، بخشی از فرهنگ، عادت ها و شیوه پوشش و آرایش دنیای غرب را با رسم و رسوم و سبک زندگی خود تلفیق کرده اند.

 با این حال این تغییر و تحولات نتوانسته است جامعه سنتی و مذهبی ترک را دستخوش تغییر و تحولات زیربنایی و اساسی کند. چنانچه هنوز هم به گردشگران و مسافران ترکیه (به ویژه زنان) توصیه می شود تا جایی که امکان دارد به پوشش های محلی و حجاب زنان در ترکیه احترام بگذارند و سعی کنند برخی اصول و موازین فرهنگی و مذهبی را در این کشور رعایت کنند.

زنانی با لباس های آزاد

برخلاف تصویر و تصوری که ممکن است بسیاری از تبلیغات، اخبار یا حتی صنعت سریال سازی ترکیه برای ما خلق کرده باشد، پوشش و لباس زنان در ترکیه، همچنان قواعد و قوانین مخصوص به خودش را دارد.

در ترکیه فرهنگ، سنت، عادت ها و شیوه پوشش زنان ترک بیرون از مرز شهرهای بزرگ این سرزمین به شکل ملموسی تغییر می کند. زنانی که در شهرهای کوچک و روستاها زندگی می کنند، به ندرت با لباس کوتاه یا بدون آستین دیده می شوند. در واقع پوشیدن لباس های نسبتا گشاد، بلند و ساده که کمتر توجه دیگران را به خود جلب کند، یکی از عادت های زندگی زنان ترکیه به شمار می آید. مساجد در ترکیه تنها مکانی هستند که هر زنی هنگام ورود به آنجا باید روسری بر داشته باشد.

خواسته حداکثری

در پژوهشی میدانی که چندی پیش در دانشگاه میشیگان درباره «حق انتخاب زنان برای نوع پوشش خود» منتشر شد؛ نگاه و باور زنان کشورهای تونس، عربستان سعودی، مصر، ترکیه، لبنان، عراق و پاکستان ارزیابی شد. در یکی از بخش های این تحقیق، پژوهشگران دامنه ای از تصاویر شامل زنانی با پوشش کامل برقع تا تصویر بدون حجاب به افراد مورد پرسش، نشان داده شده بود و از افراد پرسیده شده بود کدام یک از این پوشش را مناسب ترین حالت حجاب برای زنان در انظارت عمومی می دانند.

در هر هفت کشور، محبوب ترین پوشش، مربوط به تصویری می شد که یک روسری سفید را نشان می داد. در این نوع حجاب، تمام موی سر به طور کامل پوشیده شده اما صورت به طور کامل نمایان است.
اعداد به دست آمده بسیار شگفت انگیز بود زیرا در مصر، اندکی بیش از نیمی، در تونس 57 درصد و در عراق و ترکیه کمتر از نیمی از پاسخ دهندگان این نوع پوشش را انتخاب کرده بودند.

ترکیه که برای چند دهه زنان را از سر کردن روسری در اماکن عمومی منع کرده است، پس از لبنان قرار دارد. در ترکیه از هر سه نفر، یک نفر (32 درصد) گفته است زنان نباید موی خود را بپوشانند. 17 درصد نیز روسری با گره شل را انتخاب کرده بود. 52 درصد هم گفته بودند زن باید در انتخاب نوع پوشش خود آزاد باشد.

حجاب، طرفداران و مخالفان

استفاده از حجاب برای زنان در ترکیه طرفداران و مخالفان زیادی دارد. این مقوله به قدری محور بحث و گفتگو بوده است که نظرات موافق و مخالف را به گروه های متعددی تقسیم بندی کرده است.

یکی از این طیف ها عقیده دارند استفاده از روسری باید در همه جا ممنوع باشد. گروه دیگر با تاکید بر لزوم رفع همه ممنوعیت ها در همه موقعیت ها در مورد استفاده از روسری، منع استفاده از روسری را در تضاد با آزادی وجدان و حقوق بشر می دانند.

دسته ای دیگر که طیف میانی را تشکیل می دهند با تاکید بر لزوم آزادی استفاده از روسری در همه موقعیت ها، تحقق این امر را در آینده ای دور امکان پذیر می دانند و عقیده دارند هنوز زمینه لازم برای تحقق چنین آزادی در ترکیه فراهم نشده است.

آزادی فعالیت قضات محجبه

مقوله حجاب در ترکیه به قدری چالش برانگیز است که وقتی موضوع آزادی فعالیت قضات محجبه در دادگاه های این کشور مطرح شده، طرفداران حجاب و آزادی انتخاب پوشش زنان، از این خبر به عنوان دستاوردی بزرگ یاد می کنند.

ماه مه سال 2015 میلادی، یک نقطه عطف برای زنان ترکیه به شمار می آید. در این ماه بود که سرانجام پس از کش و قوس های فراوان، شورای عالی نظارت بر دادستان ها و قضات ترکیه اعلام کرد قضات و دادستان های زن در ترکیه می توانند با حجاب اسلامی به فعالیت های خود ادامه دهند.

«موسیکانیجی» معاون دبیر کل شورای عالی قضات و دادستان های ترکیه با صدور اطلاعیه ای با اشاره به اینکه در آیین نامه مرتبط با قوانین پوششی قضات و دادستان ها حکمی در ارتباط با ممنوعیت حجاب موجود نیست و ممنوعیتی که تاکنون موجود بوده است به دلیل تفسیر از قوانین بوده، اعلام کرد که طبق قانونی که در سال 2014 میلادی در ترکیه به تصویب رسید، ماموران از امکان انتخاب آزادانه پوشش برخوردار هستند و این قانون، دادستان ها و قضات را نیز شامل می شود.

معضل مهم ممنوعیت رسمی حجاب اسلامی در دوایر دولتی ترکیه با تغییر آیین نامه «طرز پوشش ماموران دولتی» در دو سال قبل از میان برداشته شد. بعد از تاریخ یاد شده اعلام شد که حیطه ممنوعیت استفاده از حجاب محدود به بانوان پلیس، قضات، دادستان ها و وکلای محجبه محدود شده است.

مسئله حجاب اسلامی که یکی از مهم ترین مسائل جامعه ترکیه از دهه 1990 میلادی به بعد است، به رغم حاکمیت کامل حزب عدالت و توسعه که خود را با گرایش های اسلامی معرفی می کند، تا اوایل دهه 2010 در ترکیه به طور رسمی برقرار بود و بعد از آن سال ها در سومین دوره حاکمیت حزب یاد شده گام های اساسی و جدی در رفع ممنوعیت یاد شده برداشته شد.
در حال حاضر داشتن حجاب در دانشگاه ها و دوایر دولتی ترکیه آزاد است.