قالی بافی خواف

 

یكی از مهم ترین صنایع دستی مرسوم در منطقه‌ی خواف، قالی بافی و گلیم بافی است. بافت قالی از زمان های گذشته در این منطقه رایج بوده و بیشتر توسط زنان صورت می گرفته است. قالی بافی در این شهرستان هنری قدیمی است. هر بانوی خانه دار می تواند در عرض ۱ یا ۲ ماه قالیچه ای با کیفیت خوب ببافد. البته تولیدات در گذشته فقط به صورت قالیچه های ۲ تا ۵/۲ متری و پشتی بوده است اما امروزه تابلو فرش و قالی های بزرگ نیز به آن اضافه شده است. طــــرح هایی كه از گذشته بافته می شده، عبارت اند از : چهارگلی، گل سوزنی، خشتی، تركمنی، گل بلوچی، گاشه بند سفید، كلاتگی،سنگانی، قاسم آبادی و….

 

تار و پودی كه در قالی و قالیچه بافی مورد استفاده قرار می‌گرفته است از مواد اولیه ای چون پشم، پنبه و ابریشم بوده است. البته امروزه قالی بافی به اندازه‌ی گذشته، رونق ندارد. حضور زنان در فعالیت های اجتماعی خارج از خانه و دوری جستن از امورات خانه داری قدیم در کنار عدم درآمد مکفی، حاصل از بافتن و تولید قالی و قالیچه از دلایلی هستند که هنر قالی بافی را از رونق انداخته است.

 

از مهم ترین صنایع دستی منطقه‌ی خواف، قالی بافی و گلیم بافی است

 

منبع:seeiran.ir

ویدیو مرتبط :
قالی بافی - همدان

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

انواع دار در قالی بافی

 

به دست آوردن رنگ مورد نیاز در رنگرزی:
در روش رنگرزی سنتی با توجه به نیاز برای بدست آوردن رنگهای تازه و بدیع در هنر و صنعت مهم فرش و دیگر هنرهای وابسته و گذشتن از سد محدود سه رنگ اصلی( قرمز، زرد، آبی) می توان از مخلوط كردن مواد رنگ طبیعی استفاده كرد كه البته در این امر دانش و تجربه امروزه كاربرد فراوانی دارد.

رنگهای اصلی موجود در طبیعت(قرمز، زرد، آبی) با استفاده از رنگدانه های طبیعی پدید می آیند و این سنت و دانش مربوطه با روشهای اجرایی آن از دیر باز پدید آمده و مورد استفاده اهل فن بوده است.
رنگ قرمز: در این رابطه برای بدست آوردن رنگ قرمز می توان از قرمز دانه یا روناس بهره گرفت.
رنگ زرد: این رنگ از انواع اسپرك، زعفران و برخی مواد دیگر بدست می آید.
رنگ آبی: این رنگ بیشتر از نیل حاصل می شود اما برای بدست آوردن رنگهای تركیبی انواع سبزها، بنفشها و یا هر رنگی دیگر از روشهای تركیبی استفاده می شود.
رنگ بنفش: برای بدست آوردن این رنگ، خامه پشم را پس از رنگ كردن با روناس یا قرمز دانه قلیایی می كنند.
رنگ سبز: در این روش خامه پشم را پس از رنگ كردن با اسپرك یا چوب زرد آن را وارد خم می كنند و با همین روشهای تركیبی می توان نسبت به تهیه كلیه رنگها این عملكرد را انجام داد. همچنین برای بدست آوردن روشنی و سیری رنگ می توان با كنترل عواملی همچون مدت زمان رنگرزی، غلظت رنگ و … به نتیجه دلخواه رسید.

مواد رنگزای طبیعی: همان گونه كه قبلاً بیان گردید بسیاری از مواد مورد استفاده در كار رنگرزی الیاف مورد استفاده در صنعت و هنر فرشبافی مواد رنگزای طبیعی هستند.

1. اسپرك 2. اسكوتی 3. انار
4. بقم 5.تمشك 6پوست پیاز
7جفت 8.روناس 9.زعفران
10.سماق 11.شیرین بیان 12.قرمزدانه
13.نیل 14.پوست گردو 15.زرشك
16.گل زلیل 17.برگ توت 18.هلیله
19.گل رنگ 20.سرخس 21.سرساور

رنگرزی با مواد طبیعی:
اسپرك: این ماده رنگی قابلیت تولید رنگهای زرد، طلایی و نارنجی را دارا است. برای به دست آوردن رنگهای مذكور لازم است كه در حمام رنگ از دندانه های مختلف استفاده شود تا این تفاوت و گوناگونی رنگ پدید آید.

انار: این ماده رنگی قابلیت تولید رنگهای كرم، زرد تیره، نخودی، قهوه ای روشن بدست آورد.

بقم: این ماده رنگی بیشتر برای بدست آوردن رنگ مشكی كرومی استفاده می شود وهمچنین می توان رنگهای مختلف دیگری نظیرارغوانی روشن، بنفش، بنفش سیر،خاكستری روشن، خاكستری سیر را با اضافه كردن و یا دندانه كردن با موادی همچون زاج سفید، مس آهن و كروم بدست آورد.

تمشك: با این ماده رنگزا می توان رنگ خاكستری تیره را بدست آورد.

پوست پیازكه از این ماده رنگی می توان رنگهای مسی، نارنجی، پوست پیازی و با صورتی بدست آورد برای رسیدن به این منظور باید با استفاده از دندانه های مناسب و نسبت تركیبات آنها عمل رنگرزی صورت گیرد.
جفت با پوست بلوط: با استفاده از این ماده رنگزا می توان رنگ نخودی و رنگ طلایی به دست آورد. باید در نظر داشت كه این ماده به علت وجود ماده زوجی به دندانه كردن نیاز ندارد.

روناس: از این ماده رنگی به علت اهمیت و دارا بودن قابلیتهای فراوان می توان رنگهای بسیاری مانند بنفش، نارنجی، دوغی،قرمز، قرمز مایل به قهوه ای، قرمز مایل به بنفش و رنگهای تیره بدست آورد.

برای رسیدن به این رنگها املاح كه به عنوان دندانه مورد استفاده قرار می گیرند شامل: بیكرومات پتاسیم، زاج سفید، سولفات مس، سولفات آهن، كلر و قلع می باشند و با استفاده از مواد رنگی دیگر نیز می توان تركیبات جدیدی به وجود آورد.
تهیه رنگهای پشت گلی، قرمز كمرنگ و سرخابی با روناس برای بدست آوردن این رنگها می بایست از دندانه قلع استفاده نمود.
معمولاً برای رنگرزی روناس بیشتر از دندانه های اشاره شده استفاده می شود ولی گاهی برای بدست آوردن رنگهای بخصوصی از دندانه مس و آهن نیز استفاده می شود. این دندانه هم باعث كدری رنگ می شوند.

زعفران: با استفاده از دندانه زاج سفید و بهره گیری از زعفران می توان به رنگ نارنجی مایل به قرمز دست یافت. این ماده رنگزا بعلت گرانی و حتی تقلیلات موجود در آن كمتر مصرف می شود و چنانچه لازم باشد بیشتر در قالیهای ابریشمی مورد استفاده قرار می گیرد.

سماق: با استفاده از دندانه های مختلف و بهره گیری از سماق می توان رنگهای خرمایی روشن، خاكستری، زرد، سیاه و سبز روشن را به دست آورد.

تهیه رنگهای دیگر:
الف) با استفاده از دندانه زاج سفید و دندانه های سرب بدست می آید.
ب)آبی تیره مایل به سیاه : با استفاده از سولفات آهن به عنوان دندانه حاصل می گردد.
ج) سبز روشن: مواد قلیایی اضافه باعث تولید این رنگ می شوند.
د) زرد: با استفاده از مواد اسیدی این رنگ را تهیه می كنند.
قرمز دانه: یكی از مهم ترین مواد بای تهیه رنگهای قرمز طبیعی است. از این رو با دندانه های گوناون می توان رنگهایی از آن بدست آورد. كه ذیلاً نمونه هایی از رنگهای مذكور آورده شده است.
قرمز شفاف: با دندانه قلع سرخابی با دندانه جیوه ارغوانی با دندانه كروم.
شرابی مایل به بنفش با دندانه مس
صورتی با دندانه منیزیم
سبز با دندانه اورانیوم
قرمز لاكی:با دندانه زاج
بنفش كدر با دندانه باریم
خاكستری تیره با دندانه آهن
قرمز مایل به قهوه ای با دندانه سرب
قرمز شفقی با دندانه روی
نیل: از مهمترین رنگهایی است كه رنگ ابی طبیعی را به وجود می آورد و اما به همان نسبت از اهمیت خاصی برخوردار است. نكات مهمی نیز در رنگرزی آن وجود دارد كه در صورت عدم توجه به آنها نتیجه مطلوبی حاصل نمی شود. بنابراین باید با دقت به نكات زیر توجه شود و نیل تنها در محیط قلیایی قابل حل شدن است.
پوست گردو: این گیاه قدیمی ترین گیاهانی است كه برای رنگرزی جهت تهیه رنگهای قهوه ای، قهوه ای تیره، خاكستری تیره و مشكی مورد استفاده قرار می گیرد و برای رنگرزی این ماده رنگی به علت دارا بودن ماده زوجی نیازی به دندانه استفاده شود زیرا وجود همین دندانه ها ست كه رنگهای دیگر را نیز پدید می آورد.
رنگ نارنجی: با استفاده از دندانه زاج سفید و 3 درصد اسید اگزالیك حاصل می گردد.
رنگ قهوه ای روشن: با استفاده از دندانه بی كربنات پتاسیم حاصل می شود.
قهوه ای متوسط: با استفاده از دندانه سولفات مس حاصل می گردد.
رنگ نارنجی: این نوع رنگ نارنجی با استفاده از كلروراستاتر حاصل می گردد.
زرشك وحشی: از اتین گیاه می توان رنگ زرد بدست آورد ولی زرشك وحشی در كنار آب كلر رنگ قرمز به دست می آید.
تهیه رنگ زرد با زرشك وحشی: رنگرزی وحشی كه با استفاده از ریشه این گیاه انجام می گیرد بسیار ساده است.
گل ذلیل(گل زرد): از این گیاه می توان رنگ زرد زیبایی به دست آورد هر چند كه با رنگ كردن الیاف این ماده رنگی با نیل بعنوان رنگرزی حمام دوم،رنگ سبز زیبایی نیز حاصل می شود.
قوت: این گیاه دارای مواد مختلف رنگ داری است كه با استفاده از آنها می توان رنگهای متفاوت به شرح ذیل به دست آورد.
سبز مغز پسته ای: با استفاده از اسید كلریدریك غلیظ حاصل می شود.
قهوه ای تا زرد(كاهی): با استفاده از نسبتهای مختلف اسید نیتریك حاصل می گردد.
لاك زرد: با استفاده از زاج سفید یا كربنات سدیم حاصل می گردد.
هلیله: این ماده رنگی در دو نوع هلیله سیاه و هلیله زرد وجود دارد كه می توان از آنها رنگهای قهوه ای، زرد و انواع خاكستری را به دست آورد.
گل رنگ(كانشه): از این گیاه می توان رنگ زرد به دست آورد.
سرخس عقابی: با این گیاه می توان رنگهای زرد، سبز مایل به زرد و خاكستری تیره را بدست آورد.

مواد رنگزای شیمیایی:
حدود صد سال پیش دانشمندی به نام پركین رنگ مصنوعی را از تقطیر ذغال سنگ به دست آورد و تا امروز تلاش كلیه كارخانجات تولید و ساخت رنگ بر این اساس استوار است. كه با تنوع گسترده ای تولیدات رنگ مصنوعی را روانه بازار مصرف نماید. ولی با تكامل دانش رنگ سازی روز به روز از نواقص این محصولات كاسته شده است.

هر چند كه این محصولات ساخته دست بشر نتوانسته جای واقعی رنگهای طبیعی را بگیرد اما به علت نیاز روز افزون جوامع انسانی به رنگ و همچنین ارزان بودن رنگهای شیمیایی توجه و استفاده از این رنگها گسترش یافته است. البته جای تأسف دارد كه برای اولین بار در ایران رنگهای باز یك كه همان رنگهای جوهری هستند برای رنگ كردن الیاف قالی مورد استفاده قرار گرفت كه این رنگها نه دارای ثبات و نه دارای كیفیت خوبی بودند ولی رنگهای شیمیایی كه امروز برای الیاف مورد استفاده قرار می گیرند رنگهای خوبی هستند. برای رنگ كردن الیاف قالی مورد استفاده قرار گرفت كه این رنگها نه دارای ثبات و نه دارای كیفیت خوبی بودند ولی رنگهای شیمیایی كه امروز برای الیاف مورد استفاده قرار می گیرند رنگهای خوبی هستند.

رنگ نقش آفرین قالی است.
رنگ زبان گویای قالی است.
رنگ طبیعی در فرش آرامش بخش چشم است.
رنگ باعث زیبایی دوام فرش دستباف می گردد.
قالی نقشه زندگی فرشباف است
درخشش فرش ایرانی جهانی است

نقشه:
نقشه با توجه به علایق و ذوق وسیله آن محل تعیین می شود و در شهرهای جنوب خراسان، نقشه ماهی، بوته، گل فرنگ و محرمات جایگاه خاصی دارد.

همچنین نقشه تركمنی، ریز ماهی ساده، لچك ترنج و پنج متن در این شهر ها یافته می شود.

انواع دار:
الف)افقی( دار زمینی یا خوابیده):
1. دو چوب: الف)چوب سر دار ب)چوب زیر دار
2.چهارچوب: الف)چوب سر دار ب)چوب زیر دار ج)راست رو د)چپ رو
ب)دار عمودی(دار ایستاده)

الف) ثابت ب)متحرك
دار افقی به موازات سطح زمین و با فاصله تقریباً35-30 سانتی متری زمین نصب می گردد. دار افقی قدیمی ترین نوع دار قالی است این دار دارای ساختمان ساده از جنس چوب با لوله های آهنی است.

ب)دار عمودی: این دارها كه تكامل یافته دارهای ابتدایی هستند از یك چهار چوب مستطیلی شكل با پایه و یا بدون پایه تشكیل می شوند و به طور عمود بر سطح زمین مستقر می گردند. دارهای عمودی از هرنوع كه باشند دارای ساختمان مشابه اند.

قالیهای تولید شده در شهرهای جنوبی خراسان پس از تولید و كشیدن زحمات فراوان به كشورهایی همچون آلمان و … صادر می گردند.

منبع:pnu-club.com