کمال تبریزی: تلویزیون باید عذرخواهی کند

روزنامه هفت صبح: نه؛ قرار نیست حاشیه دست از سر «سرزمین کهن» بردارد. چه حاشیه ای؟ منظورمان اعتراض برخی از هم وطنان بختیاری به سریال نیست. ماجرا به قبل تر بر می گردد که همه شان به گفتگو با کمال تبریزی الصاق شده. این بار خود تبریزی دست به کار شده و سریال را تعطیل کرده. دلیل؟ در برنامه «هفت» اخیر، فیلم «دونده زمین» تبریزی که پس از سال ها رنگ پرده دیده نقد شد.

مسعود فراستی از اصطلاح عجیب «دیانت فرهنگی» برای توصیف آن استفاده کرد و خیلی زود موجی از واکنش ها به وجود آمد. تبریزی هم تلویزیون را مقصر می داند و می گوید تا عذرخواهی رسمی سریال را ادامه نخواهد داد. شرح ماجرا در گفتگوی او با هفت صبح مرور شده است.

کمال تبریزی کارگردان صریح اللهجه ای است. نقد می کند اما هیچ وقت بی ادبی در کلامش وجود ندارد؛ آن هم در حالی که به خاطر سانسور فیلم و سریال هایش حق دارد عصبانی باشد. حالا اما تصمیمی خلاف آنچه انتظار می رفت گرفته اید. تعطیل کردن «سرزمین کهن» تصمیمی «شخصی» نیست؟ با نفع عمومی تعارض ندارد؟

- شخصی که چشمانش را می بندد و دهانش را باز می کند و هر چیزی که از آن در می آید می گوید را نمی توانیم به حساب نقد فیلم بگذاریم. ما با یک جنجال اینچنینی نمی توانیم برنامه جذاب تحویل مردم بدهیم. متاسفانه فحش و بده و بیراه نقل حرف های آقای فراستی است و این نقد محسوب نمی شود. امروز مطلبی می خواندم که در آن نوشته شده بود، با شکل و شمایل صحبت کردن آقای فراستی بهتر است که به جای اینکه بگوییم فلان فیلم میزانسنش ایراد دارد، باید بگوییم فلان فیلم میزانسنش جای خالی است؛ یعنی فحش رکیک بدهیم. اینکه آقای فراستی ممکن است متوجه این قضیه نباشد و یا می خواهد متوجه نباشد، یک بحث است. از طرفی این بحث وجود دارد که مدیران سازمان هیچ عکس العملی به این قضیه نشان نمی دهند و اجازه پخش این برنامه را می دهند.

الان عصبانی هستید؟

- اصلا. من نه عصبانی هستم و نه ناراحت. یک فردی به خاطر تربیتش این طور صحبت کرده است و این روی من خیلی اثر نمی گذارد. من از آقای فراستی و آقای افخمی هیچ انتظاری ندارم اما می گویم که این برنامه از کانال تلویزیون جمهوری اسلامی پخش شده است. بعد از قضیه ای که برای آقای کیمیایی در «هفت» فریدون جیرانی اتفاق افتاد، آقای ضرغامی دستور داد و آقای فراستی را از برنامه اخراج کردند. دو یا سه ماه در برنامه نبود و بعد از آن ماجرا به خانه آقای کیمیایی رفتند و از او عذرخواهی کردند. البته من نمی گویم که بیایید از من عذرخواهی کنید. من خودم را کسی نمی دانم. اما شاید واقعا نمی خواهند ما با تلویزیون کار کنیم. این مصداق «با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن» است.

شما برای نقد «دونده زمین» به «هفت» دعوت نشده بودید؟

- خیر، اصلا و ابدا هیچ کس از من برای حضور در این برنامه دعوت نکرده بود و همین عدالت نصفه و نیمه را هم رعایت نکرده بودند. البته که اگر هم دعوت می کردند من نمی رفتم. البته واقعیت هایی است که آقای فراستی دست خودش بود، این حرف ها را نمی زد و دل ما نمی سوخت. در برنامه ای درباره فیلمی حرف می زند و فردای آن روز وقتی از او ایراد می گیرند، می گوید اشتباه کرده ام. بنابراین این حرف ها مال خود این آدم نیست و حرف هایش را از جایی می گیرد. این نکته برای من محرز است.

بنابراین نتیجه می گیریم تصمیم شما شخصی نیست؟

- کاملا؛ آخر چرا تلویزیون وقتی دارد با من کار می کند، از تریبون خودش به من ناسزا می گوید و با این الفاظ از من یاد می کند؟ چرا همه را می راند؟ الان دیگر هیچ کس با تلویزیون کار نمی کند. من هم دیگر نفر آخری هستم که دارم با آن همکاری می کنم و زمانی که کارم تمام شود، دیگر پشت سرم را نگاه نمی کنم؛ کما اینکه شهاب حسینی، حسن فتحی، کیانوش عیاری و ... همه از تلویزیون رانده شده اند برای اینکه فقط یک برنامه جذاب شود.

دقیقا از چه زمانی کار شما تعطیل شده است؟

- امروز. (چهارشنبه 12 خرداد 1395)

با توجه به این که برنامه «هفت» فعلا تعطیل شده و تا آخر ماه رمضان روی آنتن نمی رود، نباید منتظر عذرخواهی احتمالی از این تریبون باشید.

- مسئله اصلا این برنامه نیست. سایت ها، روزنامه ها و فضای مجازی که وجود دارد، یک کلمه بگویند معذرت می خواهیم و موضوع را تمام کنند.

حتما خاطرتان هست در قسمت های اول «هفت» که بهروز افخمی آن را در قالب مستند ساخت، مدیران به او می گفتند امضای خودت را پای برنامه بگذار. یعنی می خواستند القا کنند «هفت» افخمی محصول تلویزیون نیست. با اینکه مخاطب عادی متوجه این مسئله نمی شود اما اهالی سینما و رسانه می دانند که این برنامه حاصل تفکر بهروز افخمی است. خودش هم روی آنتن بارها گفته حرف های مسعود فراستی به من ربطی ندارد و او دارد نظر خودش را می گوید. از این منظر به ماجرا نگاه کنید. فراستی باید عذرخواهی کند نه کس دیگری.

- به نظر من خیلی ساده لوحانه است که بخواهیم اینگونه به این موضوع نگاه کنیم. من به آقای پورمحمدی گفتم که آقای فراستی را عوض کنید و یک فرد با سوادتر و با ادب تر را جایگزین کنید. این همه منتقد خوب در این مملکت داریم. چرا حتما از این آقا استفاده می کنید. وقتی در مقابل این حرف، آقای پورمحمدی سکوت می کند، من باید چه استنباطی داشته باشم.

شاید سکوت پورمحمدی به این دلیل بوده که می دانسته در حال ترک معاونت سیما است. اگر صبر می کردید شاید با آمدن مرتضی میرباقری اوضاع تغییر می کرد.

- تا چه زمانی باید این گونه باشد؟ چرا ما نباید یاد بگیریم که وقتی مدیر جدید می آید، نباید مدیر قبلی را تخطئه کند؟ چرا باید چنین تناقضی در تلویزیون داشته باشیم؟ حتما به گوش شما هم رسیده است که در این دوره آخر وقتی شما فیلمنامه را به تلویزیون می دادید، اگر تصویب می شد که می رفت تا هفت خوان های دیگر را طی کند اما اگر تصویب نمی شد، یک گروه دیگر از تلویزیون از مرکز گسترش فیلمنامه نویسی با شما تماس می گرفتند که ما شنیده ایم فیلمنامه شما تصویب نشده است. طرح خود را پیش ما بیاورید! من واقعا نمی دانم انعکاس بیرونی این ماجرا چیست؟ وقتی مردم شاهد اختلاف سلیقه و دعواهای مدیران سیما باشند و اینقدر واضح و آشکار به چشم بیاید.

شائبه ای در توقف «سرزمین کهن» مطرح است که چون علی اصغر پورمحمدی از معاونت سیما رفته و مرتضی میرباقری با تولید آن مخالف است، خودتان پیش دستی کرده اید!

- (می خندد) ممکن است دیگران این را بگویند اما من نمی توانم به این مسائل فکر کنم. من به این فکر می کنم که وقتی ما در زیر آفتاب با درجه حرارت بالا در شهرک سینمایی دفاع مقدس کار می کردیم و چند روز دیگر که ماه رمضان بشود، مجبوریم به سختی به این کار ادامه دهیم، چرا باید متحمل ناسزا هم باشیم؟ شکل گیری اولیه این سریال از زمان دکتر میرباقری شروع شد. ایشان با توجه به اطلاعاتی که من دارم، تمام قسمت های این سریال را خوانده بود و با ما در مورد شخصیت پردازی، ریز دیالوگ ها و همه مسائل جلسه می گذاشت و صحبت می کرد. پس خوشحالم که به معاونت سیما برگشته است. امیدوارم این وسط مشکلات و ناهنجاری هایی که برای سازمان به وجود آمده و متحمل هزینه های بسیاری برای سازمان شده، در نظر ایشان درباره تولید سریال تاثیر منفی نداشته باشد. این را هم بگویم، سریال ما سه فاز دارد که جمع هزینه های دو فاز، نصف هزینه همین فاز سه است که در حال ساختنش بودیم، تازه ما داریم از نظر بودجه کم می آوریم و با مشکلات خیلی زیادی روبرو بوده و هستیم.

اجازه دهید، این طوری بپرسیم: شاید کمال تبریزی از روند ساخت سریال راضی نبوده است و کار مطابق میل اش پیش نرفته و توهین فراستی را بهانه کرده!

- (می خندد) نه؛ باور کنید خیلی هم خوب پیش رفته ایم. چیزی حدود سه ماه است که در حال فیلمبرداری هستیم و حدود 360 دقیقه تصویر مفید داشته ایم. من خیلی راضی هستم. حتی در چند جلسه قبل آقای دهقانی تدوینگر سریال وقتی سر صحنه آمدند و با هم صحبت کردیم، گفت حاصل کار واقعا خوب شده است. من خودم هم که نگاه می کنم می بینم در همان حد و اندازه فاز یک و دو پیش رفته است.

تعویض بازیگرها که اثر بدی در سیر سریال نگذاشته است؟

- خیر، بازی ها کاملا قابل قبول است. البته ما دل مان نمی خواست این اتفاق بیفتد. بازیگران دیگری را می خواستیم اما به هر دلیلی نشد. مثلا هنگامه قاضیانی دوست نداشت سن بالا را بازی کند و چون باید بیست سال او را پیر می کردیم، بازیگر دیگری جایگزین کردیم اما در کل نتیجه سریال رضایت بخش شده است و از فاز سه نسبت به فاز یک و دو لذت بیشتری خواهید برد؛ چون گره های فیلمنامه خیلی بیشتر است و برای بیننده خیلی جذاب تر است.

اجازه دهید سوال بعدی را با یک ارجاع به گذشته مطرح کنم. در حاشیه گفتگویی که برای «طعم شیرین خیال» با شما داشتیم از توقف و حک و اصلاح «سرزمین کهن» ناراحت بودید و می گفتید چرا مدیران متوجه بیت المال نیستند. حالا اما خودتان با تعطیل کردن سریال، همان اسراف را به شکلی دیگر انجام می دهید. حاضرید این ضرر را وارد کنید تا حرف تان به کرسی بنشیند؟

- مسئله به کرسی نشاندن حرف نیست. ما باید بالاخره تکلیف خودمان را بدانیم. یعنی بدانیم در این سازمان به ساز چه کسی برقصیم! الان سازمان تهیه کننده این سریال است؛ پس باید بیشترین حمایت را از کارگردانش بکند تا کارگردان بتواند در بهترین شرایط کار خود را انجام دهد اما وقتی این تهیه کننده با رفتاری که در هفت شد، به اصطلاح توی کاسه شما می گذارد و کارتان را تخطئه می کند، ما باید شکایت خودمان را به کجا ببریم؟

به نظر شما قضیه فراستی، مصداق «گنه کرد در بلخ آهنگری، به شوشتر زدند گردن مسگری» محسوب نمی شود؟ شما همه تقصیرها را به پای تلویزیون گذاشته اید.

- من که نگفته ام برنامه را تعطیل کنند، صحبت من این است که آقای فراستی و آقای افخمی دوستان قدیمی ما بوده اند و حالا هم می توانند دوستان ما باشند اما آیا خود مدیران سازمان نباید عکس العمل نشان دهند؟
مسعود فراستی می گوید که من از اصطلاح آیت الله جوادی آملی بهره گرفته ام، پس دعوای شما سر چیست؟

- به نظر من فردی مانند مسعود فراستی اصلا دنیای آیت الله آملی را نمی شناسد و به خاطر جهان بینی که دارد اصلا نمی تواند وارد آن دنیا شود. این آدم فرزانه در یک مدار دیگر از این اصطلاح استفاده کرده است. شما که نمی توانید هر چیزی که فلان فیلسوف و فلان عارف به کار برده است، در هر مقامی استفاده کنی. آقای فراستی کم سواد و بی سواد نیست اما نمی دانم چرا خودش را دارد به بی سوادی می زند!