جشن آب‌پاشان ؛ از مراسم باستانی ویژه نوروز

جشن آبریزگان، علل پیدایش
برابر با روایت ابوریحان بیرونی، منشأ جشن مربوط است به زمان جمشید. در این زمان عدد جانوران و آدمی ‌آنقدر زیاد شد که دیگر جایی باقی نماند. خداوند زمین را سه برابر فراخ تر گردانید و فرمود مردم غسل کنند تا از گناهان پاک شوند، و از آن گاه جشن آبریزگان به یادگار ماند. ابوریحان در ضمن شرحی که راجع به جشن تیرگان آورده، آن را نیز مربوط به کی خسرو کرده است که در ساوه بر کوهی بالا رفت. کنار چشمه ای خواست برآساید که فرشته ای به وی نمودار گشت. کی خسرو از هوش برفت. بیژن پسر گودرز سر رسید و از آب چشمه به چهره شاه پاشید تا هوش آید. و از آن زمان رسم اغتسال و شست و شو و آب پاشیدن به هم یادگار ماند.

جشن آبریزگان _ آبریزان، آب پاشان، نوروز طبری، جشن سرشوری، آفریجکان و عیدالاغتسال، در مآخذ دیگر چندان قدیم نیست و به عهده ساسانیان مربوط می‌شود، هر چند چنان که خواهد آمد بدان رنگ و رسم تازی نیز داده اند که چیز تازه ای نیست؛ ابن فقیه همدانی، در اواخر سده سوم، آورده که:
«در روزگاز شهریاری فیروز بن یزگرد بن بهرام ( 459_ 483 میلادی ) هفت سال مردم ایران باران ندیدند. آن گاه مردی در جوانق درگذشت. فیروز کسانی برای تحقیق حال آن مرد فرستاد. فرستادگان دیدندش که او را سه انبار گندم بوده است. این خبر را به فیروز دادند. فیروز آن کس را که این مژده آورده بود، چهار هزار درهم بداد و گفت: سپاس خداوند را که هفت سال مملکت مرا باران نداد و با این همه یک تن از گرسنگی نمرد. جوانق در آن روزگار از ماهات بود و ملک مردمی‌ بود با خطر و شأن. لیکن آنان از فیروز خواستند تا آن را به اصفهان بپیوندد و فیروز بپیوست.

پس از آن به آبان روز (روز دهم) از فروردین ماه باران آمد و مردم از این شادمانی که پس از روزگاری دراز باران بیاید بر یکدیگر آب پاشیدند. این کار تا امروز چون آیینی در ماه و همدان و اصفهان و دینِوَر و آن اطراف بر جای مانده است.»
چنانکه گذشت، ابن فقیه تاریخ این جشن را دهم فروردین ماه ضبط کرده است. همه روایات درباره این جشن، حاکی از تقدس آب و اهمیت ویژه آن و لزوم بارش باران به هنگام و آیین‌ها و مراسم آن بوده است. یکی از رسوم مهم نوروزی، مطابق اقوال و روایات قدیم آوردن آب از مظهر قنات‌ها و چشمه‌ها و آسیاها بوده است. اشاره به رسم دزدیدن آب که رسم جادوی تقلیدی جهت ازدیاد آب و بارش باران یا باران سازی را در بر دارد.

گونه ای دیگر از این روایت که شکل اسلامی‌پیدا کرده، حاکی از وجه تسمیه و علت پیدایی جشن آبریزان است:
«نویسندگان مسلمان به اهمیت و شگون این سنت نوروزی پی برده بودند و درباره آن چنین روایت کرده‌اند. و مُعَلّی بن ِ خُنَیس روایت کرده که صبح روز نوروز به خدمت شریف ابی عبدالله صلوات الله علیه سرافرازی یافتم. فرمود آیا شرف این روز را می‌دانی؟ گفتم پدر و مادرم فدای تو باد این قدر می‌دانم که عجم این روز را تعظیم می‌نماید و بر خویش مبارک شمارند. آن جناب فرمود که شرف این روز نه به همین است، بلکه به جهت امری است قدیمی، بلکه یکی از شرف‌های این روز آن است که در زمان گذشته در حوالی واسط طاعونی ظاهر شده، بعضی از مردم آن شهر از آن مکان بیرون رفتند و جمعی در شهر ماندند و مردند. سال دیگر خطاب الاهی بر ایشان نازل شد که: «موتوا» همه به یکبارگی نقد حیات را سپردند: حیث قال عزو الا الم تر الی الذین خرجوا من دیارهم و هم الوف حذر الموت فقال لهم الله موتوا ثم احیا هم ان الله لذو فضل علی الناس و لکن اکثر الناس لا یشکرون». و حیوانات که همراه ایشان بودند نیز از شر و قهر الاهی به آتش و فنا سوختند. جمعی اراده دفن آن‌ها کردند و از عهده دفن بیرون نیامدند. بنابراین دیواری بر گرد ایشان کشیدند. و مدتی بر این امر گذشت. روزی یکی از انبیا را که از خلفای موسا بودن گذر بر آن مقام افتاد. توده‌های استخوان دید و از حضرت واهب ارواح، اِحیای ِ ایشان را مسألت نمود. خطاب آمد که در فلان روز که روز نوروز بود آب بر استخوان‌های پوسیده ریز و از روی تضرع دعا کن تا از خانه به خانه قدرت خلعت حیات بر ایشان پوشانیم. آن نبی در آن روز که نوروز باشد به موجب وحی یزدان عمل کرد. همه زنده شدند و به این جهت آن روز را نوروز گفتند و پاشیدن آب در روز نوروز سنت شده و راز این عمل را غیر از ما که اهل بیتیم دیگری نمی‌داند.
چنانکه اشاره شد، روایتی دیگر از این خبر را به نقل آوردیم. در کتاب زین الاخبار مراسم اغتسال و آب پاشان همه در جشن تیرگان آمده است که هنگام شرح آن جشن نقل خواهد شد.
برای انگیزه و علت این جشن، وجوه مختلفی چنان که گذشت نقل شده است. به گواه بعضی، انگیزه این جشن بنابر اعتقاد و باوری بوده است که چنین مراسمی ‌موجب دور شدن شرور و فساد می‌شود. یا به اعتدال هوا و ترسالی (= جادوی تقلیدی ) می‌انجامد.

جمشید که عرب او را متوشلخ گویند در جهان طواف می‌کرد، چون به آذربایجان رسید، در این روز بر تخت زرین نشست ... چون آفتاب از مشرق برآمد و بر تخت و تاج جمشید افتاد، شعاع روشن ظاهر شد. مردمان شادی کردند و گفتند امروز نوروز است که دو آفتاب برآمد یکی از مشرق و دیگری از مغرب و آن روز را جشنی بزرگ ساختند ...

پس جمشید رسم‌های نیکو نهاد و گفت خدای تعالا شما را بیامرزد و فرمود تا همه غسل کردند به آب پاکیزه و حق سبحانه و تعالا را شکر کردند و فرمود تا هر سال چنین کنند.

انتقادات بالا گرفت/آیت الله مکارم:در جشن نوروز دختران را وادار به رقص کردند/ اتفاقات حاشیه مراسم چاوز شرم آور بود

آیت الله مکارم: در جشن نوروز دختران را وادار به رقص کردند/ اتفاقات حاشیه مراسم چاوز شرم آور بود

فارس: یکی از مراجع تقلید قم گفت: حوادث اسفناک و دردناکی که در جریان تشییع جنازه رئیس جمهور ونزوئلا واقع شد در مجموع شرم آور بود.

آیت الله ناصر مکارم شیرازی امروز در جلسه درس خارج فقه خود که در مسجد اعظم قم برگزار شد در سخنانی اظهار کرد: این روزها مسائل دردناکی واقع می‌شود که انسان نمی‌داند در برابر آن چه باید بکند، اگر سکوت کند درست نیست و اگر سخن بگوید مشخص نیست که چگونه تفسیر می‌شود.

وی ادامه داد: پیامبر اکرم (ص) در حدیثی فرمودند که زمانی بر امت من می‌رسد که امر به معروف و نهی از منکر ترک می‌شود، اصحاب تعجب کردند و ایشان فرمودند از این بدتر این است که به منکر امر کرده و از معروف نهی می‌شود و باز هم اصحاب تعجب می‌کنند و ایشان فرمودند زمانی می‌رسد که معروف منکر شده و منکر معروف می‌شود.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه نباید بگذاریم حجاب منکر و بی حجابی معروف شود بیان کرد: اگر بخواهیم به آنجا نرسیم باید علما، فضلا، دردمندان و شخصیت‌ها زمانی که منکر را ببینند آن را بگویند و تذکر دهند.

وی تصریح کرد:‌ حوادث اسفناک و دردناکی که در جریان تشییع جنازه رئیس جمهور ونزوئلا واقع شد در مجموع شرم آور بود؛ اگر سخن نگوییم کم کم منکر معروف شده و این مسئله تبدیل به سنت می‌شود.

آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به اینکه جناب آقای یزدی رئیس جامعه مدرسین در این مسئله شجاعانه وارد شد و سخن گفت تا منکر معروف نشود، ادامه داد: 17 نفر از مجلسیان و برخی دیگر موضع گرفتند ولی خیلی‌ها سکوت کردند.

وی اضافه کرد: اخیرا جشنی در تهران به نام جشن استقبال از نوروز تشکیل داده‌اند و این جشن ساعت‌ها طول کشید و از تمام اقوام آمدند و بساط موسیقی‌های مختلف محلی و غیرمحلی را به ره انداختند و رقصیدند و کوبیدند و حتی دختران را وادار به رقص کردند، اگر در برابر اینها چیزی نگوییم منکر معروف می‌شود.

این مرجع تقلید با بیان اینکه آیا با این بساط به استقبال نوروز می‌روند؟ گفت: اگر درباره این مسائل سخن نگوییم در پیشگاه خداوند مسئول هستیم، از آقایان دیگر خواهش می‌کنم در برابر منکرات سکوت نکنند، علمای قم، تهران و شهرهای دیگر نگذارند منکر معروف و عادی نشود.

وی افزود: امیدوارم که خداوند به ما توفیق دهد که در شرایط مختلف بدون ملاحظه جهات وظیفه شرعی خود را ان‌شاءالله انجام دهیم.

واکنش صافی‌گلپایگانی به برگزاری جشن استقبال نوروز: مجلس و قوه‌ قضائیه جلوی این فسادها را بگیرند

آیت‌الله صافی‌گلپایگانی بیان کرد: خدا شاهد است من غصه‌دار و ناراحت هستم. احکام اسلام را مسخره کرده و هتک حرمت می‌کنند، این همه مخارج و هزینه‌های زیاد و ولخرجی از بیت المال جواب دارد.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی بیان داشت: نباید وضعیت طوری شود كه معروف، منكر و منكر، معروف جلوه داده شود. اشخاصی كه عمداً احترام احكام اسلام را از بین می‌برند و فسق و فجور را در مملكت ترویج می‌كنند، در پیشگاه خداوند متعال و ارواح طیبه‌ی شهیدان مسئول هستند.

حضرت آیت الله صافی  گلپایگانی در دیدار تعدادی از فضلا و طلاب حوزه‌ی علمیه قم مطالب مهمی را در واكنش به حوادث پیش آمده در چند روز گذشته بیان کرد كه در ذیل بخش‌های مهم این مطالب می آید:

چرا باید در مقابل این همه خلاف شرع سكوت كرد؟ آیا هنوز هم جای توجیه باقی مانده است؟

مگر می‌شود كسی بگوید كه من منتظر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هستم و یا قرآن را قبول دارم ولی در مقابل این همه فساد و بی‌بندوباری ساكت باشد؟

وظیفه‌ی همه‌ی دوستداران اهل بیت علیهم السلام این است كه از اَعمال خلاف شرع كه اخیراً اتفاق افتاده است ابراز انزجار و تنفر نمایند.

امر به معروف و نهی از منكر وظیفه‌ی یكایك مسلمانان می‌باشد. وظیفه‌ی رسانه‌ی ملی، روزنامه‌ها و سایت‌های اسلامی این است كه مردم را به وظایف دینی در مقابل منكرات آشنا نمایند.

نباید وضعیت طوری شود كه معروف، منكر و منكر، معروف جلوه داده شود. اشخاصی كه عمداً احترام احكام اسلام را از بین می‌برند و فسق و فجور را در مملكت ترویج می‌كنند، در پیشگاه خداوند متعال و ارواح طیبه‌ شهیدان مسئول هستند.

مگر می‌شود جشن استقبال از نوروز را اسلامی خواند؟ آیا موسیقی‌ها و رقص‌ها و بی‌بند و باری‌هایی كه در این جشن اتفاق افتاده، خلاف شرع مقدّس اسلام نیست؟

خدا شاهد است من غصه‌دار و ناراحت هستم. احكام اسلام را مسخره می‌كنند و هتك حرمت می‌نمایند. این همه مخارج و هزینه‌های زیاد و ولخرجی از بیت المال جواب دارد.

در مملكتی كه این همه بیكار و فقیر وجود دارد و بسیاری از مردم در تأمین معاش اولیه خود مشكل دارند و گرانی و تورّم بیداد می‌كند، چرا باید باز هم این همه اسراف باشد؟

ما از مجلس و قوه‌ی قضائیه توقع داریم كه به وظیفه‌ شرعی خود عمل نمایند و جلوی این فسادها را بگیرند.

نظامی كه با خون هزاران شهید آبیاری شده است، نباید آن را با كارهای نسنجیده و خلاف شرع سبك و تضعیف كنیم.همه‌ی ما امروز در مقابل ارواح مقدس شهیدان مسئولیم و باید پاسخگو باشیم.

انشاء الله ملت بزرگوار ایران با اتحاد و یكپارچگی و تمسك به قرآن كریم و اهل بیت علیهم السلام همیشه سربلند و سرافراز و عزیز باشند و به وظایف اسلامی خود عمل نموده، تا قلب مقدس آقا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را از اعمال خود راضی و خشنود نمایند./عصرایران