آداب و رسوم چهارشنبه سوری در شهرهای ایران

یکی از آئین های كهن جشن چهارشنبه سوری فال گوش ایستادن است

 

منشأ و زمان پیدایش چهارشنبه سوری دقیقاً مشخص نیست. اما در ایران باستان، روز چهارشنبه آخر سال نحوست داشته است و برای رفع نحوست، آتش را که مظهر فروغ ایزدی بوده است روشن می کردند و از روی آن می پریدند.

 

با ورود اسلام به ایران تا قبل از انقلاب اسلامی، این مراسم پابرجا ماند؛ چون آتش در اسلام جزو مطهرات است و هرچیز ناپاکی که در آتش بسوزد پاک و طاهر می شود. از طرفی، اعراب هم چهارشنبه را نحس می دانند و نحوست این روز را به وسیله ی افروختن آتش رفع می کنند.

 

ایرانیان باستان اعتقاد داشتند كه نباید چرك و آلودگی سال كهنه را تحویل نوروز دهند و چون رفع همه آلودگی ها با شستشو برای آنها ممكن نبود، علاوه بر آب به عنصر آتش نیز روی می آوردند و چون آتش را نیز مظهر و عامل پاكی می دانستند، با آتش زدن هیزم به از بین بردن لوازم غیر قابل استفاده و ضدعفونی كردن محل زندگی خود می پرداختند. ضمن این كه برافروختن شعله ها همراه با دود، حشرات را نیز از بین می برد.

 

اما امروزه معمولاً مراسم اوستاخوانی در خانه‌های زرتشتیان برقرار است و هفت نوع میوه خشك مثل كشمش، انجیر، بادام، خرما،‌توت و پسته به مهمانان می‌دهند. هفت میوه خشك زرتشتی‌ها شباهت زیادی به آجیل چهارشنبه‌سوری دارد كه خوردنش در این شب واجب است. در بسیاری از شهرها آش ترشی هم به نام این شب با چند نوع سبزی درست می‌شود.

 

آئین های كهن جشن چهارشنبه سوری را می توان بدینصورت نام برد:
فال گوش ایستادن: كه در این مراسم که در آن دختران جوان نیت می‌کنند، پشت دیواری می‌ایستند و به سخن رهگذران گوش فرا می‌دهند و سپس با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می‌گیرند.

 

قاشق‌زنی: در این رسم دختران و پسران جوان چادری بر سر و روی خود می‌کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می‌روند. صاحبخانه از صدای قاشق‌هایی که به کاسه‌ها می‌خورد به در خانه آمده و به کاسه‌های آنها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و حتی پول می‌ریزد.

 

 

هر ناحیه از ایران براساس تفكیك منطقه‌یی خود برای این جشن آداب و رسوم خاصی دارد كه این آداب و رسوم براساس فرهنگ و مناسبات قومی و قبیله آن منطقه تعریف می شود ما دراین گزارش براساس تفكیكی منطقه ای به شرح این آداب و رسوم پرداخته ایم :

 

استان آذربایجان شرقی
تبریزی ها در شب چهارشنبه سوری به روی هم آب یا گلاب می پاشند و معتقدند آب پاشیدن، زندگی را با سعادت قرین می کند. از دیگر رسوم ضروری این شب، فرستادن خُنچه از منزل داماد به منزل عروس است.

 

استان آذربایجان غربی
خانواده های ارومیّه ای در این شب به خانه ی مسن ترین فرد فامیل می روند و به خوردن آجیل سرگرم می شوند. آجیل حتماً باید از هفت نوع خوراکی تهیه شود. این هفت نوع می تواند از بین خوراکیهای زیر باشد: انجیر، کشمش، مویز، خرما، توت خشک، فندق، بادام، گردو، سنجد، نخودچی، آب نبات، تخمه بدون نمک، باسلق، برنجک(برنج بوداده) برگه هلو، برگه زردآلو و گندم برشته. کسی که مرادی و حاجتی دارد، باید تقسیم آجیل را به عهده بگیرد تا مرادش برآورده شود.

 

استان اردبیل
در مغان، مردم پیش از طلوع آفتاب روز چهارشنبه، دسته جمعی به کنار رودخانه می  روند، آتشی بر می افروزند و جوانان در آنجا به سوارکاری می پردازند و هنگام بازگشت، زنان ظرف هایشان را از آب رودخانه پر می  کنند و به خانه می آورند و آب آن را به دور و برخانه می پاشند.

 

استان بوشهر
بوشهری ها پس از آتش افروزی در خانه  هایشان و پریدن از روی آن، باقایق از روی آب می گذرند و معتقدند با این کار نحسی این شب از بین می رود.

 

ایرانیان باستان اعتقاد داشتند كه نباید چرك و آلودگی سال كهنه را تحویل نوروز دهند

 

استان خراسان
در خراسان مراسم کوزه شکستن به این طریق است که درون کوزه های کهنه مقدار نمک که علامت شور بختی است و مقداری ذغال که علامت سیاه بختی است و یک سکه کم ارزش پول می ریزند و تمام افراد خانواده آن را به دور سر می چرخانند و آخرین نفر کوزه را از پشت بام به کوچه پرت می کند.

استان سیستان و بلوچستان
در سیستان مردم گونی، پتو و نمد کهنه را به صورت گلوله در می آورند و آن را در غروب آخرین چهارشنبه سال، آتش می زنند و معتقدند که نحوست این شب با این عمل از بین می رود.

 

استان فارس
در شیراز برای گشودن بخت دختران در شب چهارشنبه سوری به سعدیه می روند و از آب استخر سعدیه بر سر وروی دختران می  ریزند. زنان نیز با ریختن این آب به روی خود، معتقدند که مهرشان در دل شوهر بیشتر می شود. در این شب زنان برای برآورده شدن حاجاتشان زیر منبر مسجد جامع شهر دعا می خوانند و پس از دعا خواندن، حلوا و آش می پزند.

 

استان کردستان
مردم کردستان مخصوصاً روستائیان، دسته جمعی به صحرا و کنار چشمه سارها می روند و پس از مدتی که به شادی و پایکوبی و کشتی گرفتن گذراندند، هنگام مراجعت به خانه، هرکسی مقداری سنگریزه جمع می کند و بدون آنکه به پشت سرخود نگاه کند، سنگریزه را از روی شانه به عقب پرتاب می کند و بدین ترتیب بلا و آفت را از خود دور می سازد.

 

از دیگر مراسم این شب، شال اندازی است که عده ای از جوانان بالای پشت بام خانه  ها و کنار درها و پنجره های همسایگان و ثروتمندان می روند و ضمن خواندن سرود و تصنیف، از دریچه ای، شال را آویزان می کنند. اهل خانه هدیه ای را به شال می بندند که معمولاً سکه، تخم مرغ، شاخه نبات، کله قند، جوراب یا نخودچی و کشمش است.

 

استان گیلان
در روستاهای اطراف رشت، غروب شب چهارشنبه سوری، در پنج منطقه پوشال برنج را با فاصله کنار هم می چینند، سپس آنها را آتش می زنند و برای دفع چشم زخم، اسپند در آتش می ریزند و افراد هرخانواده از بزرگ به کوچک، سه مرتبه از روی آن می پرند.

 

استان لرستان
در این شب در خرم آباد هیزم را به هفت دسته تقسیم می کنند و با فاصله های معینی در یک ردیف می چینند و آتش می زنند.

 

 

استان مازندران
در روستاهای مازندران در شب چهار شنبه سوری، علاوه برکشتی گرفتن و اسپند دودکردن، انواع آشها پخته می شود از جمله «آش هفت ترشی» که از هفت نوع سبزی و هفت نوع ترشی و هفت نوع حبوبات در آن استفاده می شود.

استان مرکزی
در این استان، علاوه بر مراسم آتش بازی، برای آمرزش اموات مقداری خرما یا شکر پنیر تهیه و یا حلوا درست می کنند و سرگذر می ایستند و به عابران تعارف می  کنند. هر رهگذر وظیفه دارد یک دانه بردارد و قبل از خوردن، برای آمرزش اموات خیرات دهنده، حمد و سوره ای بخواند و سپس خوراکی را بخورد.

 

استان تهران
در تهران قدیم، بوته‌های خشك را از بیابان‌های اطراف جمع می‌كردند و با شتر به شهر می‌آوردند و در محلات مختلف می‌چرخاندند. پس از غروب خورشید، بوته‌های خشك و اسباب و اثاثیه كهنه و شكسته‌ای را كه پس از خانه‌تكانی بیرون گذاشته شده بود جمع می‌كردند و با آنها آتشی درست می‌كردند كه همه باید از روی آن می‌پریدند و می‌خواندند: «سرخی تو از من، زردی من از تو».

 

فشفشه و هفت‌ترقه هم بود اما از بمب‌ها و نارنجك‌های دستی كه نوجوانان امروزی می‌سازند و با انفجار آنها شیشه‌های ساختمان‌ها به لرزه می‌افتد، خبری نبود.
منبع:aftabnews.ir

ویدیو مرتبط :
آداب و رسوم

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

آداب و رسوم عید غدیر در شهرهای ایران

 

 

آداب عید غدیرخم در تالش

تالشی ها عید غدیر را یكی از اعیاد بزرگ دینی دانسته و با شور و حال خاصی ضمن ابراز ارادت به ساحت مولا علی(ع) به برگزاری مراسم و آیین های خاص این روز می پردازند.

این عید در نزد تالشان تجلی علاقه و ارادت به خاندان پیامبر اكرم(ص) و به خصوص فرزندان علی (ع) و فاطمه (س) بوده و از این جهات با احترام و ویژگی خاص همراه است.

شور و حال وصف ناپذیری كه در این عید وجود دارد در اعیاد دیگر دیده نمی شود و دلیل آن همان طور كه بیان شد به خاطر عشق و علاقه ای است كه تالشی ها به حضرت علی بن ابیطالب (ع) دارند.

برگزاری آیین ها و مراسم خاص مذهبی در این روز و ایام منتهی به این روز در جای جای منطقه تالش از جمله برنامه هایی است كه از چند روز مانده به عید غدیر آغاز شده و نوای جشن و سرور را در منطقه حاكم می سازد.

تكریم و تجلیل سادات از جمله برنامه هایی است كه در این روز تالشی ها به آن همت می گمارند.

همواره سادات در بین تالشی ها از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده اند و به همین علت رسم بر این است كه شب عید غدیر و صبح روز عید، مردم به دیدار و دست بوسی سادات و ذریه امیرالمومنین (ع) می روند و ادای احترام به سادات می كنند و سادات نیز ضمن پذیرائی با شربت و شیرینی و اهدای هدیه ای از میهمانان قدردانی می كنند.

معمولا هدیه سادات سكه یا اسكناسی است كه به رسم تبرك داده می شود. مردم اعتقاد دارند پولی را كه به عنوان هدیه از سادات گرفته اند، نباید خرج نمایند بلكه به عنوان تبرك و بركت یا 'ته كیسه' در نزد خود نگهداری می كنند.

البته سادات نیز از چند روز مانده به عید غدیر خم اقدام به خانه تكانی و گردگیری منازل خود كرده و منزل را آماده پذیرایی از میهمانان می كنند.

مردم این عید را عید سادات نامیده و در برخی موارد از آن به عنوان عید سیدها نام می برند.

بازار جشن و سرور و عروسی نیز در این روز بسیار پر رونق است و علاوه بر آن در این روز ، خانواده نوعروس و تازه داماد هدایایی به زوج تازه می دهند و در بعضی از مناطق، این هدایا با آداب و رسوم خاصی تهیه و تقدیم می شود.

در این مناسبتها اگر یكی یا هردو از زوجین تازه عروسی كرده سید باشند، مراسم مهمتر و با شكوهتر برگزار می شود.

در این روز مردم بهترین و زیباترین لباسهای خود را می پوشند ، خود را معطر به بهترین عطرها می كنند و با چهره ای خندان و شادمان به دید و بازدید می پردازند.

در این روز افراد بسیاری روزه می گیرند و به مومنین احسان و اطعام می دهند.

از جمله برنامه های دیگر تالش ها حضور در بقاع متبركه و زیارت اهل قبور است، زیارت و حضور در بقاع متبركه ناله تربه، سلطان سیدنكی در تالش و سید شرف الدین شاه در رضوانشهر از برنامه هایی است كه تالش ها درعید غدیر خم به آن می پردازند.

حضور اهل سنت و شیعه تالش در كنار یكدیگر در این آیین معنوی از ویژگی های این منطقه است، در تالش چندین خانوار از سادات زندگی می كنند كه از اهل سنت بوده و خود را منسوب به امام حسن (ع) می دانند.

 

آداب و رسوم مردم کاشان درغدیر

شهر کاشان به روایت تاریخ و تاریخ نویسان از آن جمله شهرهای متعصب و وفادار به تشیع علوی است که زبانزد خاص و عام است و حتی در فرهنگ عامه مردم این تعصب به ولایت و نفرت از دشمنان اهلبیت را می توان به وضوح دید.

عید غدیر بعد ازعید باستانی نوروز مهمترین و با ارزش ترین عید در نزد مردم کاشان است. شور و حال وصف ناپذیری که در این عید وجود دارد در اعیاد دیگر همچون فطر و قربان دیده نمی شود و دلیل آن همانطور که بیان شد به خاطر عشق و علاقه ای است که مردم این شهر به مولا علی بن ابیطالب(ع) دارند.
در عید سعید غدیر خم رسم بر آن است که صبح روز عید به دیدار و دست بوسی سادات و ذریه امیرالمومنین(ع) می روند و با مصافحه کردن و گفتن این عبارت درحالت ملاقات «الحمد الله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة امیرالمومنین والائمه علیم السلام» ادای احترام به سادات می نمایند و سادات نیز ضمن پذیرائی با شربت و شیرینی و اهداء هدیه ای به رسم یاد بود از مهمانان قدردانی می نمایند.
در این روز مردم بهترین و زیباترین لباسهای خود را می پوشند، خود را معطر به بهترین عطرها می نمایند و با چهره ای خندان و شادمان به خواهران و برادران ایمانی خود تبریک می گویند. در این روز افراد بسیاری روزه می گیرند و به مومنین قرض و اطعام می دهند.
مردم اعتقاد دارند پولی که به عنوان هدیه از سادات گرفته اند نباید خرج نمایند بلکه به عنوان تبرک و برکت در نزد خود نگهداری کنند.
در شب عید غدیر در مساجد و حسینیه ها مراسم جشن و سرور و مولودیه خوانی برپاست. همچنین در منازل سادات و علما نیز مداحان و شاعران در وصف مولا علی(ع) و غدیرخم مولودیه خوانی می نمایند.
سادات نیز چند روز مانده به عید غدیر خم اقدام به خانه تکانی و گردگیری منازل خود می کنند و خود را آماده پذیرایی از شیفتگان ولایت علوی می نمایند.