20 توصیه کلاسیک برای کنترل بیش فعال‌ها

هفته نامه سلامت - دکتر میترا حکیم شوشتری^*: اختلال بیش فعالی به ندرت به صورت خالص دیده می شود و معمولا همراه با مشکلات دیگری مانند اختلالات یادگیری یا مسائل خلقی است. درمان این اختلال کاری سخت و نوعی فداکاری است. برای مدیریت این کودکان در مدرسه یا خانه راه حل ساده ای وجود ندارد. تاثیر درمان در مدرسه به دانش و استمرار در محیط مدرسه و معلم بستگی دارد.

 در ادامه نکاتی در مورد مدیریت این کودکان در مدرسه ارائه می شود که کلیات آن برای کودکان تمام سنین قابل استفاده است. ابتدا مطمئن باشید بینایی و شنوایی کودک بررسی شده و وجود سایر بیماری های طبی در اطفال مورد ارزیابی قرار گرفته است. البته مسوولیت اصلی در این خصوص با والدین کودک است اما آموزگار می تواند از این فرآیند حمایت کند.

1- برای خود منبع حمایتی بسازید. کارکردن با این کودکان می تواند بسیار خسته کننده باشد. مطمئن باشید مدرسه و والدین از شما حمایت می کنند. از همکاری والدین و سایر همکاران اطمینان داشته باشید.

2- محدودیت های خود را بشناسید. از کمک خواستن نترسید. شما نباید از خود انتظار متخصص بودن در این زمینه داشته باشید. شما باید هنگام نیاز برای کمک خواستن احساس راحتی داشته باشید.

3- از کودکان آنچه را که به آنها کمک می کند، بپرسید. آنها می توانند بهترین روش یادگیری خود را بگویند. اینکه خودشان داوطلب دادن اطلاعات شوند برای آنها بسیار ناراحت کننده است. پس سعی کنید ترجیحا به صورت انفرادی با کودک صحبت کنید و بهترین روش یادگیری را از خودش بپرسید. کودک بهترین کسی است که می تواند در مورد روش یادگیری خود نظر بدهد. به خصوص در بچه های بزرگ تر باید از درک معنی بیش فعال به وسیله کودک مطمئن شد. این کار به هر دوی شما کمک زیادی می کند.

4- به یاد داشته باشید این کودکان به ساختار نیاز دارند زیرا قادر به ایجاد ساختار درونی نیستند. نیاز به ایجاد ساختار خارجی در محیط دارند. برای آنها فهرست هایی تهیه کنید. این کودکان از داشتن جدول یا فهرست یادآوری آنجه که باید انجام دهند، سود می برند. آنها به یادآوری، پیش نویس، تکرار دستورالعمل، حد و مرز و ساختار نیاز دارند.

5- بخش هیجانی یادگیری را مدنظر داشته باشید. این کودکان برای یافتن لذت در کلاس، داشتن تسلط به جای ناکامی و ناتوانی و هیجان به جای خستگی یا ترس به کمک ویژه ای نیاز دارند. پرداختن به هیجاناتی که در فرآیند یادگیری سهیم هستند، ضروری است.

6- قوانین را برای آنها بنویسید و مطمئن شوید آنها می دانند چه انتظاری از آنها می رود.

7- دستورالعمل ها را تکرار کنید. دستورالعمل ها را بنویسید، بگویید و تکرار کنید. این کودکان نیاز دارند مطالب را بیشتر از یک بار بشنوند.

8- تماس چشمی مکرر با آنها برقرار کنید. این کار را تکرار کنید. یک نگاه می تواند کودک را از رویای روزانه خارج کند یا اجازه سوال دادن به او بدهد.

9- کودک را نزدیک میز معلم یا جایی که اکثر معلم آنجاست، بنشانید.

10- مرز و محدودیت قائل شوید. این روش آرامش بخش است نه تنبیه کننده، این کار را به طور مستمر، قابل پیش بینی، فوری و ساده انجام دهید. وارد بخش های پیچیده ای مانند قضاوت در مورد عدالت نشوید. این بحث های طولانی فقط باعث انحراف از محور اصلی می شوند.

11-برنامه تان را تا آنجا که ممکن است قابل پیش بینی کنید. آن را روی تخته سیاه یا میز تحریر کودک بچسبانید. مرتب کودک را به آن ارجاع دهید. اگر قصد تغیراتش را دارید، هشدار و آمادگی قبلی بدهید. تغییرات ناگهانی برای این کودکان دشوار است. هنگام ایجاد آمادگی برای تغییر، مراقبت خاصی داشته باشید.

12- سعی کنید به آنها در برنامه ریزی برای ساعات بعد از مدرسه کمک کنید تا از یکی از نشانگان اصلی این اختلال یعنی مسامحه پیشگیری کنید.

13- تعداد امتحان های زمان دار را کم کنید. این آزمون ها اجازه نمی دهند این کودکان آنچه را که می دانند، نشان دهند.

14- برای کودک دریچه خروج (راه فرار) بگذارید، مثلا ترک کلاس برای یک لحظه. اگر این کار به عنوان قانون کلاس باشد، مانع می شود کودک کلاس را از دست بدهد. انجام این کار، باعث آموزش، روش های مشاهده و تنظیم خود می شود.

15- به دنبال کیفیت تکالیف باشید، نه کمیت آن. این کودکان غالبا نیاز به حجم کم تکالیف دارند. به محض آموختن مفاهیم، باید اجازه پایان تکالیف به آنها داده شود. زمان مطالعه باید به میزانی باشد که آنها را خسته نکند و بیشتر از تحمل شان نباشد.

16- پیشرفت را ارزیابی کنید. کودکان بیش فعال از فیدبک مکرر سود می برند. این کار به آنها کمک می کند از مسیر خود خارج نشوند و به آنها اجازه می دهد که بدانند چه انتظاری از آنها وجود دارد و آیا به اهداف خود می رسند و می تواند بسیار تشویق کننده باشد.

17- وظایف بزرگ را به کوچک تقسیم کنید. این کار یکی از مهم ترین روش های آموزشی برای این کودکان است. کارهای بزرگ به سرعت کودک را خسته می کند و او را با این هیجان روبرو خواهدکرد که من هرگز قادر به انجام این نوع پاسخ نخواهم بود. با شکستن کار به بخش های کوچک تر، هر جزء به میزانی از حجم خواهدرسید که قابل انجام باشد و می تواند مانع سردرگم شدن و خستگی کودک شود.

به طور کلی، این کودکان بیشتر از میزان تصور خود توان انجام کار دارند. با شکستن کار به قطعات کوچک تر، به کودک اجازه می دهید به این حقیقت دسترسی پیدا کند. از طرفی، در خردسالان می تواند از قشقرق حاصل از ناکامی پیشگیری کند و در کودکان بزرگ تر مانع نگرش شکست خورده بودن می شود. شما باید این کار را به طور مستمر انجام دهید.

18- به خود اجازه دهید بامزه، غیررسمی، پرجاذبه و سرگرم کننده باشید. هر روز سعی در ایجاد تنوع داشته باشید. کودکان بیش فعال، تنوع را دوست دارند. آنها به تنوع پاسخ خوب می دهند. این کار به تداوم توجه کمک می کند. این بچه ها سرشار از زندگی هستند. آنها بازی را دوست دارند و بیشتر از بقیه از خستگی متنفرند، بنابراین درمان بیشتر شامل کاهش ساختارهای خشک و برنامه ها و قوانین خسته کننده است. اگر به خود اجازه دهید که کمتر عاقل باشید، کمک زیادی به خود کرده اید.

19- در جستجوی ایجاد محرک زیاد باشید. بیش فعال مثل قوری روی آتش می تواند به جوش بیاید. لازم است شما دما را به سرعت کاهش دهید. بهترین راه مواجهه با آشفتگی در کلاس درس، پیشگیری از آن، در اولین قدم است.

20- تا جای ممکن در جستجوی موفقیت باشید. این کودکان با طعم شکست بالایی زندگی می کنند و نیاز دارند همه موارد مثبتی که به دست می آورند، شناخته شود. ناراحت کننده ترین بخش بیش فعالی، آثار مخرب آن بر اعتماد به نفس است، بنابراین اغراق نیست اگر بگوییم حتی نوشیدن یک لیوان آب در این بچه ها باید با تشویق و تحسین، همراه باشد.

*فوق تخصص روانپزشکی کودکان و نوجوانان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران