چقدر می توانید شخصیت كودك‌تان را تغییر دهید؟

مجله سیب سبز - نیلوفر جامه‌بزرگی: چطور با كودك‌تان حرف می‌زنید، به او نگاه می‌كنید و چند بار در روز نوازشش می‌كنید؟ روانشناسان می‌گویند نه‌تنها جملاتی كه به كودك‌تان می‌گویید و مدرسه‌ای كه برایش انتخاب می‌كنید بلكه حتی شیوه نگاه كردن شما به فرزندتان، می‌تواند به شخصیت او شكلی متفاوت دهد.دکتر محسن ایمانی، دکترای علوم تربیتی می‌گوید، شاید كودك شما برخی ویژگی‌ها را از پدر یا مادربزرگش به ارث برده و با آنها به دنیا آمده باشد اما نمی‌توانید سهم خودتان  را در شكل دادن به شخصیت او نادیده بگیرید. به گفته وی، در شكل‌گیری شخصیت كودكان ارث جایگاه خودش را دارد اما والدین هم می‌توانند با رفتارهای خود این ویژگی را تقویت كرده یا برعكس آن را كمرنگ كنند.

بچه حرف‌شنو خوب است!

شاید داشتن فرزندی محتاط كه قبل از دست زدن به هر چیزی اول به چشمان مادرش نگاه كند یا بدون اجازه مادرش دست از پا خطا نكند، آرزوی بسیاری از والدین باشد اما بد نیست بدانید كودكی كه حتی برای آب خوردنش هم منتظر گرفتن تایید از مادرش است، احتمالا در بزرگسالی با اختلال وسواس درگیر می‌شود. مادران مضطربی كه با كنترل كودك‌شان سعی می‌كنند، استرس خودشان را كنترل كنند، كودكانی پر از ترس و اضطراب تربیت می‌كنند. پس نگذارید ترس‌های شما این ویژگی را در فرزندتان تقویت كند.


ریسك نمی‌كند؟

دوست ندارد سرسره‌بازی كند و وقتی پارك می‌روید، كنار شما روی نیمكت می‌نشیند؟ او را به‌خاطر این محافظه‌كاری بیش از اندازه دست نیندازید! به جای رفتارهایی كه فاصله او را با ریسك‌پذیری‌های كوچك بیشتر می‌كند، سعی كنید همراهش باشید، دستش را بگیرید و به او اطمینان دهید كه هیچ اتفاقی برایش نمی‌افتد و حتی اگر لازم بود با او سر بخورید. می‌توانید در ابتدا او را از نیمه سرسره رها كنید و برای موفقیت‌های كوچكش تشویقش كنید و بعد هم به او بگویید اگر به تنهایی از سرسره سر بخورد می‌تواند شكلاتی را از شما جایزه بگیرد.

اگر فرزندتان فقط از انجام برخی بازی‌ها یا قرار گرفتن در موقعیت‌های خاص هراس دارد، نگران نباشید؛ با رفتاردرمانی و تشویق او می‌توانید تا حدود زیادی اوضاع را بهتر كنید. نگذارید سختگیری شما كار را برای‌تان سخت‌تر كند و اجازه دهید با آرامش نفس بكشد، تجربیات جدید كسب كند و بفهمد دنیا آنقدرها هم ترسناك نیست؛ البته اگر احساس می‌كنید ترس‌های فرزندتان از كنترل شما و خودش خارج شده و قابل مهار کردن نیست، حتما با یك روانشناس در این مورد مشورت كنید.

از سروصدا فراری است؟

در جشن بچه‌ها، تنها كسی كه از صدای آواز فراری است و دوست ندارد دور كیك بچرخد، فرزند شماست؟ هرچه دستش را می‌كشید و با چشم و ابرو به او اشاره می‌كنید كه وسط ‌مهمانی برود هم كارساز نیست؟ در این مواقع كودك‌تان اصرار دارد به خانه بروید.چون سر و صدا او را آزار می‌دهد؟ نباید فراموش كنید بعضی از ترس‌ها ذاتی هستند و همان‌طور كه برخی از بچه‌ها از ارتفاع می‌ترسند، بعضی از كودكان هم به‌طور ذاتی صداهای بلند را دوست ندارند. كودكان كمتر از سه سال به‌طور معمول با ورود به مكان‌های پرسروصدا می‌ترسند و كودكانی كه بیش از سه سال دارند، معمولا راحت‌تر با سروصدا و ‌مهمانی كنار می‌آیند. برای اینكه بچه‌ها از شلوغی فراری نشوند، فركانس صداها هم باید در وضعیت مناسبی باشد.

گاهی بزرگ‌ترها هم در بعضی ‌مهمانی‌ها از صدا آزار می‌بینند اما نه ترسو هستند و نه مشكلات روانی دارند. تحمل آلودگی صوتی برای بزرگسالان هم دشوار است چه برسد به دختر یا پسربچه‌های خردسال‌. بعضی صداها نه‌تنها آرامش‌بخش نیستند بلكه با فركانسی نخراشیده سوهان روح هم می‌شوند و طبیعی است كه این صداهای زمخت كودكان را هم مثل بزرگترها آزار می‌دهد. پس اگر كودك چهار ساله شما از برخی صداها فاصله می‌گیرد، توقع نداشته باشید پا به پای شما از ‌مهمانی لذت ببرد و به او حق دهید كه در برابر صدای بلند موسیقی تاب نیاورد. اما اگر كودك‌تان به اندازه كافی بزرگ شده و هم‌سن و سال‌هایش به‌راحتی با صداها كنار می‌آیند، می‌توانید از محرك خوشایند و پاداش دادن برای ترغیب او استفاده كنید.

در چنین شرایطی برای اینکه در ‌میهمانی بماند به او توجه بیشتری نشان دهید و حتی برایش جایزه‌ای هم در نظر بگیرید اما مجبورش نكنید ساعت‌ها در فضایی كه برایش غیرقابل تحمل است بماند. می‌توانید به او بگویید درصورت اذیت شدن به اتاق برود و در فضایی آرام‌تر بازی كند. تصور نكنید اجبارهای شما از كودك‌تان فرد آرام‌تر و منطقی‌تری می‌سازد. تنها كاری كه شما می‌توانید بكنید، همراهی با او و ترغیب كردنش به روبه‌رو شدن با موقعیت‌های ناخوشایند است اما نمی‌توانید با اجبار و تهدید ترس‌ها و نگرانی‌های فرزندتان را از بین ببرید چون با این كار تنها مشكلات كودك‌تان را تشدید می‌كنید.

چشم سفید است؟

كودكان چهار یا پنج ساله فرصت زیادی برای تجربه كردن كار خطرناك نداشته‌اند و كودكی كه در این سنین از بالای یخچال می‌پرد تا به حال افتادن و درد پاهایش را تجربه نكرده است. با این شیطنت‌ها نمی‌توان برچسب بی‌فكر بودن را به كودك‌ چسباند و تنها باید در نقش والد مراقب اعمال او باشید، از كارهای خطرساز آگاهش كرده و بدون ترساندنش از ریسمان سیاه و سفید خطرها را به او گوشزد كنید. مطمئن باشید جیغ و فریاد شما هیچ پیامی به كودك‌تان نمی‌رساند. پس هنگام خطر با پیام‌های واضح به او هشدار دهید تا متوجه خطر شود؛ البته مراقب باشید به‌خاطر نگرانی‌های بیش از اندازه‌تان سد راه كنجكاوی و پیشرفت او نشوید. کودک نیاز دارد روابط و جهان اطرافش را درك كند و حتی در مسیر این یادگیری كمی خرابكاری كند.

لجبازی می‌كند؟

در ‌مهمانی هنگامی که سرتان حسابی شلوغ است و در حال چیدن سفره غذا هستید، مدام پاهایش را در سفره دراز می‌كند؟ هرچه چشم‌غره می‌روید انگار نه انگار فقط با چشمانی گرد به شما زل می‌زند و می‌گوید: «دوست دارم» حاضر جوابی‌اش از یك‌طرف و نگاه سرزنشگر دیگران از طرفی دیگر شما را از كوره به در می‌برد؟ در این مواقع خونسردی خود را حفظ كنید. ممكن است هدف كودك فقط جلب نظر شما باشد و البته گاهی هم لجبازی راهی برای تلافی رفتار‌های نادرست شماست. شاید فرزند شما از دست‌تان دلخور است یا از تنبیه نامناسب شما خشمگین است.

گذشته از این همیشه هم حركات نادرست از روی قصد نیست. كودك شما هنوز درك درستی از رفتار درست یا نادرست ندارد و وقتی با فریاد به او می‌گویید: «نكن! سرم رفت!» دقیقا نمی‌فهمد كه سر شما چرا رفته است و اینكه خودش مقصر رفتن سر شماست یا نه. اگر شما با پیام‌های واضح و قابل فهم به كودك‌تان نگویید چه كارهایی را نباید انجام دهد، نباید انتظار رسیدن به خواسته‌های‌تان را داشته باشید.


به باباش رفته‌؟

كودك مدام از طریق مشاهده یاد می‌گیرد. اگر خودتان لجبازی می‌كنید، فرزندتان هم از شما می‌آموزد و اگر برای عصبانی كردن همسرتان و تلافی كردن رفتار نامناسب او صدای تلویزیون را بلند می‌كنید، فرزندتان هم این روش رفتاری را یاد می‌گیرد.

پس قبل از هر كاری، سعی كنید الگوی كاملی برای فرزندتان باشید؛ البته گاهی هم آموزش نادرست فرزندی لجباز بار می‌آورد. اگر هنگامی كه رفتار نادرستی را در جمع مرتكب می‌شود به او لبخند بزنید و با شوخی بگویید «به باباش رفته» تا سعی كنید رفتار نامناسبش را پوشش دهید، این پیام را به او می‌دهید كه رفتارش جالب بوده و به‌طور ناخودآگاه رفتارش را تقویت می‌كنید. گذشته از این، هیچ‌وقت در مقابل کودک به خاله و دایی در مورد اینكه چگونه ظرف شكلات‌ها را پخش كرده یا ظرف‌های خانه را شكسته است چیزی نگویید و اشتباهاتش را به عنوان شیرین‌كاری به دیگران معرفی نكنید.

درست می‌شود؟

برای متوقف كردن اشتباهات فرزندتان باید از راه درست وارد شوید و بدانید تنبیه و فریاد تنها كار را بدتر می‌كند. كود‌ك‌ نترس شما حتی اگر در آغاز از تنبیه بدنی‌تان بترسد، خیلی زود در برابر تهدید‌های‌تان نسبت به تنبیه كردن دیگر هیچ واكنشی نشان نمی‌دهد. باید شیوه‌های تربیتی را بیاموزید تا بتوانید تعاملی مناسب با فرزندتان داشته باشید. راه چاره شما محروم‌سازی است. اگر حاضر نیست پاهایش را از سفره جمع كند، باید به او بگویید اجازه نخواهد داشت با كامیون مورد علاقه‌اش بازی كند.

فراموش نكنید اگر سر حرف‌تان نباشید و با تسلیم شدن در برابر گریه‌هایش به او اجازه دهید تا با اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش بازی كند، دفعه بعد او حرف شما را جدی نمی‌گیرد. ابتدا كمی فكر كنید، اگر او را از چیزی محروم كنید، احتمالا باید گریه‌هایش را هم تحمل كنید؛ البته صبر شما از او كودكی سر به راه می‌سازد.