كودك شما هم در خطر است؟

مجله سیب سبز - بهاره اسلامی: كسی كه نوزاد را بعد از شیر خوردن بغل می‌گیرد، باید حواسش به لباسش باشد چون هر لحظه ممكن است شیری كه از دهان او خارج می‌شود، لكه سفیدی روی پیراهن درست كند! برگشت شیر به دهان یا خارج شدن آن از دهان تقریبا مشكل ابتدایی همه نوزادهاست اما برخی كودكان، این مشكل را با شدتی بیشتر تجربه می‌كنند و برگشت شیر برای‌شان به دلیلی برای گریه‌های بی‌وقفه تبدیل می‌شود.

بعضی والدین فكر می‌كنند حتما اشكالی در كار است كه فرزند چند روزه یا چندماهه‌شان مدام از دهان‌شان شیر بیرون می‌ریزد و البته از نظر متخصصان نمی‌توان گفت كه شیر بی‌دلیل برمی‌گردد و هیچ عوارضی را هم برای نوزادان مبتلا ایجاد نمی‌كند. دكتر مهتا فاطمه بصیر، فوق تخصص نوزادان به تمام سوالات درباره برگشت شیر و ریفلاكس نوزادان پاسخ‌می‌دهد.


وقتی از ریفلاكس حرف می‌زنیم، از چه حرف می‌زنیم؟

مایعی كه نوشیده می‌شود از مجرای مری وارد كیسه معده می‌شود. در محل اتصال مری و معده یك عضله حلقوی شكل قرار دارد كه گاهی محكم بسته نمی‌شود. در نتیجه تحت فشاری كه به معده وارد می‌شود، بخشی از مایعات به داخل مری برمی‌گردد كه گاه تا دهان هم بالا می‌آید. این حالتی است كه در اصطلاح عام به آن «ترش كردن» و در اصطلاح علمی به آن ریفلاكس معده می‌گویند. این ناراحتی گوارشی سن و سال مشخصی نمی‌شناسد و حتی ممكن است در دوران نوزادی هم بروز كند.

از كجا بفهمیم مشكل دارد؟

معمولا در نوزادی كه دچار ریفلاكس است چند دقیقه‌ای بعد از اتمام شیردهی مقدار كمی شیر از دهانش بیرون می‌ریزد. شاید هم گاهی میزان شیری كه برمی‌گردد آنقدر نباشد كه بیرون بریزد و فقط تا دهان نوزاد برگردد. در هر دو حالت نوزاد ترش كرده است ولی نباید این نشانه را با نشانه‌های دیگر اشتباه گرفت. مثلا شیری كه با فاصله زیاد بعد از شیردهی و به صورت بریده بریده از دهان نوزاد خارج می‌شود، پنیرك است و با ترش كردن فرق می‌كند.

كودك شما هم در خطر است؟

شایعه‌ای بین مادران رواج دارد كه می‌گوید نوزادانی كه با شیر مادر تغذیه می‌كنند در مقایسه با نوزادانی كه شیر خشك می‌خورند، بیشتر ترش می‌كنند. این مساله واقعیت ندارد. نه تنها شیر مادر باعث ترش كردن نوزاد نمی‌شود؛ بلكه این احتمال می‌رود نوزادانی كه شیر خشك مصرف می‌كنند و زمینه ابتلا به بیماری‌های گوارشی را دارند، بیشتر در معرض این مشكل قرار داشته باشند. صرفنظر از این موضوع و به‌طور كلی نوزادانی كه احتمال ابتلا به رفلاكس در آنها بیشتر است این شرایط را دارند:

- نوزادان چاق یا تپل

- نوزادانی كه به هر شكل در معرض دود سیگار هستند

- نوزادانی كه مادران‌شان غذاهایی مثل توت، كیوی، سبزیجات، گوجه خام، بادنجان، فلفل‌دلمه‌ای، انجیر و. . . می‌خورند یا بیش از حد لزوم لبنیات مصرف می‌كند.

راهی برای درمان هست؟

ریفلاكس نوزاد یك بیماری به حساب نمی‌آید و بیشتر یك ناراحتی خوش‌خیم است كه 80 در صد كودكان زیر چهار ماه دچارش می‌شوند. 50درصد نوزادان تا 10ماهگی به خودی خود بهبود پیدا می‌كنند و باقی تا 18 ماهگی بدون دارو درمان می‌شوند. در این میان رعایت یكسری نكات از سوی مادر درباره نحوه شیردهی و خواباندن كودك می‌تواند تا حد زیادی این مشكل را تخفیف بدهد یا از بین ببرد.

چطور شیر بدهیم؟

اگر راه و رسم درست شیر دادن به نوزادتان را بدانید، می‌توانید تا اندازه زیادی ریفلاكس او را كنترل و درمانش را آسان‌تر كنید. شاید این توصیه‌ها بتواند به شما برای رسیدن به این هدف كمك كند:

- نوزاد را حتما در آغوش بگیرید و شیر بدهید. بعضی مادران كودك را روی پای‌شان می‌گذارند و خودشان خم می‌شوند یا در حالت درازكش شیر می‌دهند. تنها حالت استاندارد برای شیر دادن این است كه مادر بنشیند و نوزاد را در آغوش بگیرد.

- پشت نوزاد حتما باید صاف باشد.

- حتی اگر به نوزاد شیرخشك می‌دهید، نباید در حالت خوابیده شیشه شیر را در دهانش بگذارید چون احتمال برگشت شیر و خفگی و همچنین عفونت گوش وجود دارد. حتما نوزاد را در آغوش بگیرید و شیر بدهید.

- حین شیر دادن به نوزاد نگاه كنید و نوازشش كنید.

- در یك نوبت حجم زیادی از شیر را به نوزاد ندهید. تعداد دفعات شیردهی با حجم كم شیر را افزایش دهید. حتی اگر نوزاد شیر خشك می‌خورد، باز باید این نكته رعایت شود.

- به هیچ وجه نوزاد را بلافاصله بعد از شیر خوردن، نخوابانید.

- 20 تا 30 دقیقه بعد از شیر خوردن نوزاد را در حالت عمودی (نه نشسته نه خوابیده) نگه دارید. نوزاد را كاملا در آغوش بگیرید. سر نوزاد باید روی شانه مادر قرار بگیرد.

- در این حالت با ظرافت و آهسته پشت كودك را با دست ماساژ دهید تا آروغ بزند.


چطور بخوابانیمش؟

حتی خواباندن نوزادان ریفلاكسی هم آداب خودش را دارد. برای كم كردن ترش كردن‌های نوزادتان می‌توانید از این راه‌ها كمك بگیرید:

- استفاده از بالش تا دو الی سه سالگی نوزاد قدغن است. حوله یا پارچه‌ای را در قسمت سر زیر تشك نوزاد قرار بدهید. طوری كه قسمت سر كمی بالاتر از معده قرار بگیرد.

- قدیمی‌ها توصیه می‌كنند كه نوزاد را به یک طرف و به پلو بخوابانید. به این توصیه عمل نكنید. خوابیدن روی شكم و به پهلو برای سلامت نوزاد خوب نیست. تنها حالت درست خواباندن نوزاد این است كه او را به پشت بخوابانید. به این ترتیب مانع برگشت شیر می‌شوید و تنفس كودك بهتر صورت می‌گیرد.

چه مواقعی ریفلاكس خطرناك است؟

-  اگر برگشت شیر با علائم تنفسی نظیر سرفه همراه باشد و حالت كبودی صورت و خفگی ایجاد كند.

- اگر شیر از بینی خارج شود که باعث اختلال در تنفس‌اش می‌شود.

- در صورتی كه برگشت شیر به شكم نوزاد فشار وارد كند و باعث بروز درد و ناراحتی‌اش می‌شود.

-  بی‌خوابی یا بدخوابی ناشی از دردهای شكمی که او را ناآرام می‌کند.

-  وقتی رفلاكس معده و بی‌اشتهایی توأم شوند و در نتیجه نوزاد وزن نگیرد. و از نمودار رشد‌ش پایین تر باشد.

- وقتی نوزاد گرسنه است ولی از خوردن شیر امتناع می‌كند. کلافه است و احساس ناراحتی دارد.

چطور پیشگیری كنیم؟

دكتر مینا محبی- دستیار طب سنتی:

گاهی با اصلاح نحوه رفتار با نوزاد می‌توانید مانع از ابتلای او به ریفلاكس معده شوید. كافی است یكسری نكات ساده ولی در عین حال مهم را رعایت كنید.

-  اگر نوزاد یبوست دارد، هر چه زودتر آن را درمان كنید.

- به هیچ وجه در حالت درازكش به نوزاد شیر ندهید. بنشینید و كودك را در آغوش بگیرید و به او شیر بدهید.

- یك مرتبه در حجم زیاد به نوزاد شیر ندهید. بهتر است شیردهی در حجم كم و به تعداد دفعات بیشتر صورت بگیرد.

- در حالت خوابیده زیر سرنوزاد باید كمی بلندتر باشد.

- هرگز بلافاصله بعد از شیردهی نوزاد را نخوابانید.

-بعد از اتمام شیردهی، نوزاد را به حالت ایستاده نگه دارید و در آغوش بگیرید؛ طوری كه سر نوزاد روی شانه‌تان قرار بگیرد. 10 تا 20 دقیقه او را در این حالت نگه دارید. بعد از اینكه آروغش گرفته شد، می‌توانید بخوابانیدش.

- جهت تقویت معده ناحیه زیر جناغ سینه نوزاد را با روغن مصطكی به آرامی و با ملاطفت ماساژ دهید.


توصیه‌هایی برای مادرها

ریفلاكس معده به سادگی و با تغییراتی در رژیم غذایی مادر قابل درمان است. این توصیه‌ها می‌تواند به مادران برای رسیدن به این هدف كمك كند:

- غذاهایی مثل انواع حبوبات نفاخ نباید مصرف شوند.

- سبزیجات خام مثل سیر، پیاز، پیازچه، ترب، تربچه و شاهی باید از برنامه غذایی مادر حذف شوند.

- شكی نیست كه مادر برای تامین كلسیم مورد نیاز بدن خود و نوزاد باید لبنیات مصرف كند اما گاهی مادران در این مورد افراط می‌كنند طب سنتی توصیه می‌كند كه در دوران شیردهی مادر حتما شیر را با گلاب و عسل كه مصلحات شیر هستند، بنوشد یا ماست را همراه نعناع و گل سرخ مصرف كند.

- خوردن مواد غذایی ترش از هر نوعی برای ریفلاكس نوزاد خوب نیست.