تربیت کودک مؤدب و حرف گوش کن

مجله موفقیت: کودکان امروزی، دیگر مانند گذشته رفتار نمی کنند؛ به همین دلیل والدینه ناچارند بارها و بارها یک درخواست یا دستور را تکرار کنند و باز هم هیچ تضمینی وجود ندارد که آنان کار خواسته شده را انجام دهند. شاید بتوان گفت که امروزه، والدین بیشتر به حرف های فرزندشان گوش می دهند.

کودکان بیشتر اوقات درخواست های والدین شان را نادیده می گیرند و تنها زمانی که خودشان بخواهند، کاری را انجام می دهند. همین مسئله در اغلب اوقات، مشکل ساز می شود و حتی اختلافات متعدد و فراوانی را میان پدر و مادر به وجود می آورد.

اگر شما هم فرزندی دارید، شاید بگویید هر راهی را که به ذهنم می رسید امتحان کرده ام. مثلا بارها روش هایی مانندتنبیه، هدیه، تکرار فراوان درخواست ها، قهر و نادیده گرفتن کودک، مقایسه او با دیگر کودکان و بسیاری روش های دیگر را به کار برده ام اما برای کودکان امروزی، هیچ روشی جواب نمی دهد و برای کودک من هیچ کدام اثربخش نبوده است.

برای والدین بسیار دشوار است که بتوانند فرزندشان را مسئولیت پذیر و مؤدب تربیت کنند.در این مقاله توصیه هایی ارائه شده است که به شما کمک می کند ارتباط بهتری با کودکتان داشته باشید و با او به گونه ای رفتار کنید که خواسته هایتان را عملی کند.

داد نزنید

فریاد زدن در هیچ موقعیتی و هنگام مواجه شدن با هیچ فردی، نتیجه مطلوبی به بار نمی آورد؛ به خصوص زمانی که مخاطب شما یک کودک یا حتی یک نوجوان باشد. تنها تاثیر فریاد کشیدن این است که در آن لحظه کودک می ترسد و شاید سکوت کند یا به اجبار خواسته شما را انجام دهد اما اندکی بعد کودک همه چیز را فراموش می کند به غیر از فریادی که می شنود و می آموزد که خودش هم در مواقع ضروری می تواند فریاد بکشد و به این ترتیب به خواسته اش برسد.


به یاد داشته باشید باید به گونه ای رفتار کنید که دوست دارید فرزندتان آنگونه باشد. همواره با کودکتان آرام و با احترام صحبت کنید و رفتار عصبی و تند نداشته باشید. شوخی و خنده و حتی لحن طنز در مورد کودکان و نوجوانان بسیار اثرگذار است و موجب می شود تا فرزندتان کاری را که از او خواسته اید، انجام دهد.

برایش دلیل بیاورید

اگر کودکتان کمی بزرگتر است، از احساساتتان برایش توضیح دهید و بگویید به چه دلیل انتظار دارید تا او خواسته تان را عملی کند. اگر کودک حاضر نمی شود کاری را که از او خواسته اید انجام دهد، با او از در منطق وارد شوید و دلیلش را با مهربانی و ملایمت برایش توضیح دهید. او بایدبداند چرا کار خاصی را که دوست ندارد، باید انجام دهد.

هرگز کودکتان را با دیگر کودکان مقایسه نکنید

این کار نتیجه عکس می دهد و موجب می شود کودکتان احساس خجالت و سرخوردگی کند. کوکان از اینکه با همسالانشان مقایسه شوند، متنفرند. به یاد داشته باشید انسان ها در هر سنی که باشند، با یکدیگر متفاوتندو هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند؛ پس مقایسه کردن، هیچ تاثیر مثبتی در روابط میان شما و فرزندتان ندارد و تنها موجب می شود تا میان شما فاصله بیشتری به وجود آید. می توانید کمی بیشتر با علایق فرزندتان آشنا شوید و با استفاده از آنها فرزندتان را به انجام کارهای مختلف تشویق کنید.

خواسته هایتان را با لحن کودکانه مطرح کنید

یعنی مانند کودکان صحبت کنید. این تفاوت در رفتار و گفتار شما موجب می شود توجه فرزندتان بیشتر جلب شود و چون از اینگونه لحن صحبت لذت می برد و تکرار آن را دوست دارد،کاری را که از او خواسته اید قطعا انجام می دهد.

کودکان از گروه همسالان و هر فردی که بیشتر شبیه آنها باشد، بیشتر الگوبرداری می کنند و حرف شنوی دارند. شما با نظرات کودکتان آشنا هستید و زمانی که کاری از او می خواهید، می توانید با توجه به نظرات و عقاید او برایش دلیل بیاورید و او را قانع کنید.

زمانی که کودک نقاط مشترکی میان خود و والدینش می بیند، بیشتر به حرف های آنها گوش می دهد و حتی سعی می کند به والدین خود نزدیک تر شود.

خودتان حرف گوش دهید و آرام باشید

فرزندتان از شما الگوبرداری می کند و زمانی که می بیند شما با همسرتان یا خود او آرام و مؤدب صحبت می کنید و وقتی کاری از شما خواسته شود آن را انجام می دهید، می آموزد که مانند شما رفتار کند.

کمتر «نه» بگویید

نه گفتن های مکرر به کودک میان شما و فرزندتان فاصله ایجاد می کند؛ شاید شما می خواهید فرزند بسیار مؤدب و نمونه ای تربیت کنید اما هر چه بیشتر با او مخالفت می کنید، این کار را بهتر به او آموزش می دهید و در نتیجه بیشتر شاهد مخالفت و بدرفتاری های فرزندتان خواهید بود.

سعی کنید پاسخ های مثبت را با پاسخ های منفی جایگزین کنید؛ البته این نکته به هیچ وجه به این معنی نیست که شما باید تمام خواسته های فرزندتان را عملی کنید. در رفتارتان متعادل باشید، نه همیشه مثبت و نه همیشه منفی.

اگر صبح فرزندتان از شما درخواست کرد که با دوستانش بازی کند و شما صلاح نمی دانستید، می توانید به او بگویید الان نمی توانی با دوستانت بازی کنی اما بعدازظهر و بعد از انجام تکالیفت می توانی این کار را انجام دهی.

با او ارتباط برقرار کنید

راه هایی را بررسی کنید که منجر به برقراری ارتباط با فرزندتان می شود؛ لحن صحبتف نوع کلمات و حتی زبان بدن شما تاثیر مهمی در روابط شما با فرزندتان دارد؛ پس باید با لحن ملایم و صدایی آرام صحبت کنید، لبخند بزنید و مهربان باشید.

زمانی که کاری از فرزندتان می خواهید، از فاصله دور با او صحبت نکنید، نزدیک او بروید و در حالی که او را نوازش می کنید، درخواست تان را مطرح کنیدو از کلمات و جملات ساده و کوتاه استفاده کنید و با کنایه و پیچیده صحبت نکنید. زیرا کودک شما جملات ساده را متوجه می شود نه جملات پیچیده و کنایه آمیز را.

اگر فرزندتان کاری را که از او خواسته اید انجام نداد، غر نزنید؛ بلکه طوری وانمود کنید که احساس می کنید او انجام آن کار را فراموش کرده است؛ پس بار دیگر با لحن خوب و آرام درخواستتان را مطرح کنید. بدون شک رعایت نکات ذکر شده، ارتباط شما با کودکتان را بهبود می بخشد و موجب می شود او بیشتر به حرف های شما گوش دهد و خواسته شما را عملی کند.

صبح بخیر:  کودکان نیز همچون خود ما گاهی حرف گوش نمی کنند. البته آنها در این سن به شما نیاز دارند تا به آنها بیاموزید باید به حرف های دیگران توجه کنند. اما چیزی که اتفاق می افتد این است که والدین ده بار یک مساله را تکرار می کنند و در آخر نیز به تنبیه روی می آورند. اما چه مساله ای باعث می شود کودکان در هیچ دفعه از آن ده بار به حرف والدین خود گوش ندهند.

با گوش نکردن، کودک همه حواس شما را به خود جلب می کند. اینکه شنونده خوبی باشید به کودک کمک می کند تا مسایل موردنظر را بهتر بیاموزد، هشدارها را جدی بگیرد، رفتار بهتری با شما یا معلم خود داشته باشد و دوستان بهتری برای خود بیابد.

راهکارهای ساده ای وجود دارند که با تکرار مداوم آنها به کودک خود می آموزید تا شنونده خوبی باشند. آموزش به کودکان هیچگاه زود نیست. کودک مدرسه ای شما می تواند همچون یک کودک 5 ساله حرف گوش ندهد.


هم قد او شوید

تقریبا همه والدین به مرور متوجه می شوند داد زدن با صدای بلند بر سر کودک در حالت تمام قد (یا حتی از اتاق دیگر) تاثیری که باید را ندارد. خم شوید یا زانو بزنید یا کودک را بالا بیاورید تا هر دو در یک قد قرار بگیرید. با این کار با هم چشم در چشم می شوید و می توانید بهتر توجه او را به خود جلب کنید.

هنگام صبحانه وقتی کنار فرزند خود می نشینید و یادآوری می کنید که صبحانه را کامل بخورد، او بیشتر به حرف شما گوش می دهد. باید بدانید رابطه چشم در چشم با کودک هنگام صحبت با او بسیار مهم و موثر است.

شفاف صحبت کنید

حرف های خود را واضح، شفاف، ساده و تحکم آمیز بیان کنید. متوجه شدن منظور اصلی از جملات کوتاهی همچون «بیرون سرد است و ممکن است سرما بخوری و می خواهم تا سوئی‌شرت خود را قبل از بیرون رفتن بپوشی» برای کودک چندان آسان نیست. بهتر است خیلی واضح به او بگویید: « سوئی‌شرت خود را بپوش». این جمله هیچ شک و شبهه ای برای کودک به جا نمی گذارد. همچنین، هنگامی که کودک هیچ گزینه انتخابی دیگری ندارد از او نظرخواهی یا سوال نکنید. به طور مثال، درست این است که به او بگویید «اکنون باید روی صندلی خود در ماشین بنشینی» به جای اینکه بگویید: «بیا روی صندلی خود بنشین، باشه عزیزم؟»

خوب است به فرزند خود حق انتخاب دهید. اما از گزینه هایی که در اختیار او می گذارید مطمئن باشید – و ترجیحا فقط دو حق انتخاب به او بدهید. وقتی حق انتخاب محدودی به کودک می دهید بهتر می تواند انتخاب کند و احساس قدرت می کند و نتیجه آن برای شما نیز رضایت بخش است.

پیگیری کردن

منظور خود را از چیزی که بیان می کنید روشن کنید و کودک را تهدید نکنید – یا قول بی اساسی که نمی توانید عمل کنید، ندهید. وقتی به کودک 2 ساله خود می گویید: «تو باید 9 شب شیر بنوشی» این زمان را عقب یا جلو نکنید یا به او اجازه ندهید در آن ساعت مشخص مثلا آب میوه بنوشد.

البته برای اجرای قوانین باید همسرتان نیز همپای شما و برای آنها احترام قائل باشد. اگر در مورد مسایلی با هم توافق نداشتید باید در این مورد با هم حرف بزنید زیرا باید بدانید هنگامی که دوباره مشکلی پیش می آید، چه بگویید و چگونه رفتار کنید.  
همچنین برای کودک بسیار مهم است بداند چه مسایلی واقعا خطرناک هستند و شما باید راه های امن آن را برای آنها توضیح دهید. به طور مثال، هنگام عبور کودک از عرض خیابان دست های او را محکم بگیرید  - به این ترتیب کودک خطر ناشی از اتومبیل ها را درک خواهد کرد و مراقب خواهد بود.

سعی کنید در مواقعی که خیلی لازم نیست دستورهای خود را مدام در گوش کودک تکرار کنید که مثلا «لیوان خود را روی میز بگذار». برای اینکه به حرف شما گوش کند کافیست دست او را بگیرید و با هم لیوان را روی میز بگذارید تا کودک متوجه شود باید لیوان را روی میز بگذارد.


تاکید حرف های خود

گاهی اوقات استفاده از روش های دیگر در کنار صحبت های گفتاری می تواند کمک کننده باشد، به ویژه زمانی که می خواهید کودک را از انجام فعالیت دلخواهش باز دارید. مثلا بگویید: «زمان خواب است!» و سپس با مثلا خاموش  و روشن کردن لامپ یا اشاره های فیزیکی همچون قرار دادن دست روی شانه های او و جلب توجهش از عروسک ها به سمت خود، یا مثلا نمایش هایی همچون برداشتن روتختی و مرتب کردن بالش او در رختخواب به او تاکید کنید که باید بخوابد.

هشدار دادن

قبل از انجام تغییرات بزرگ و مهم حتما به کودک خود هشدار دهید. به طور مثال، هنگامی که مشغول بازی با اسباب بازی یا دوستان خود است، پیش از ترک خانه به او یادآوری کنید که: «تا چند دقیقه دیگر می رویم و هروقت صدایت کردم باید بیایی.»

دستور دادن با کمی بازی

اگر به کودک دوساله خود بگویید اسباب بازی هایش را از اطراف اتاق جمع کند، او در جواب فقط غر می زند. بنابراین می توانید این کار را با کمی بازی ترکیب کنید. به طور مثال، بگویید لگوهای زرد خود را در جعبه اش بریز. سپس بگویید: خب! حالا لگوهای قرمز را جمع کن. و به این ترتیب هم با هم بازی و هم اسباب بازی ها را جمع کرده اید.

تشویق کردن

شاید روش داد زدن جواب بدهد اما برای کودک هیچ لذتی ندارد. بسیاری از کودکان وقتی با آنها رفتار خوبی دارید بهتر به حرف های شما گوش می کنند. به طور مثال، با صدایی بچه گانه یا خنده دار یا حتی با ریتم یک آهنگ حرف های خود را به کودک بگویید. مثلا مثل آهنگ برای کودک خود آواز بخوانید که : الان وقت مسواکه.

برای اینکه کودک کارهایی که می خواهید را انجام دهد می توانید او را تشویق کنید. مثلا بگویید اگر مسواک بزنی می توانی لباس راحتی مورد علاقه ات را بپوشی. به جای اینکه بگویید: اگر مسواک نزنی دندان هایت را کرم می خورد. پس از انجام دستور، کودک خود را تشویق و از اینکه به حرفتان گوش داده است از او تعریف کنید.

داشتن رفتار خوب، مهربان و با اعتماد هنگام صحبت با کودک باعث می شود تا بیشتر و بهتر به حرف شما گوش کند زیرا متوجه می شود شما او را دوست دارید و برای شما بسیار ارزشمند است. این روش بسیار موثرتر از روش های تحکم آمیز و جدی است.

الگوی کودک باشید

کودکان زمانی خوب به حرف های شما گوش می دهند که ببینند شما شنونده خوبی هستید. سعی کنید همیشه با احترام و همچون آدم بزرگ به حرف های کودک خود گوش کنید. هنگامی که با شما حرف می زند، به او نگاه کنید و اجازه دهید حرف هایش تمام شود و وسط حرفش نپرید. 

در مواقعی که مشغول کار یا آشپزی هستید، اینکه بنشینید و به حرف های او گوش کنید آسان نیست. بنابراین، سعی کنید حداقل به او پشت نکنید یا خیلی در اطراف او راه نروید. اینکه به کودک خود بگویید: باید به حرف های من گوش کنی نه هرکاری من می کنم تقلید کنی» هیچ تاثیری در آموزش کودک ندارد.

کودک را به خوب بودن مجبور کنید

هرچند وقت یکبار با کودک خود در مورد اشتباهاتش صحبت می کنید؟ آیا دوست دارید به حرف های کسی – همچون رئیس یا مدیر - که همیشه به مسایل منفی اشاره دارد، گوش کنید؟ کودک شما بیشتر زمانی تمایل به گوش کردن به حرف های شما دارد که به کارهای خوب او اشاره می کنید. «اسباب بازی هایت را همان اول که از تو خواستم جمع کردی. آفرین» یا «تو رفتار خوبی با دوستت داشتی. من به تو افتخار می کنم.» سعی کنید همیشه روی کارهای مثبت و درست کودک خود تاکید داشته باشید.