بچه‌ها را مجبور به تمام کردن بشقاب‌هایشان نکنید !

مجله پیام سلامتی - صدرا مرشدی: اگر کودک شما با برادرش دعوا کرده است، اسباب بازی دوستش را برداشته است یا شما را با اسم بدی صدا کرده است، آیا باید او را وادار به عذرخواهی کنید؟ اکثر والدین سعی می کنند عذرخواهی کردن را به کودک خود آموزش دهند زیرا فکر می کنند این مناسب ترین راه برای جبران کار اشتباهی است که انجام داده اند. وادار کردن کودکی که تمایلی به عذرخواهی ندارد، ایده خوبی نیست.


هدف از عذرخواهی

دلیل عذرخواهی، نشان دادن احساس ندامت ناشی از رفتاری است که به واسطه آن به شخص دیگری آسیب زده یا او را ناراحت کرده اید. پس اگر کودک تان را که از رفتار خود احساس پشیمانی نمی کند وادار به عذرخواهی نکنید، در روش تربیتی خود ناموفق عمل کرده اید؟

بیان تاسف و عذرخواهی کردن در کودکی که احساس پشیمانی ندارد، تغییری ایجاد نمی کند. همچنین به جبران آن نیز کمکی نمی کند. خواهر و برادر یا دوستی که از او عذرخواهی شده نیز در پشت حرف های کودکی که وادار به عذرخواهی کردن شده است، احساس پشیمانی او را نمی بیند.

وادار کردن کودکان به عذرخواهی نتیجه معکوس می دهد

اگر به محض عذرخواهی کودک بعد از یک رفتار اشتباه او را ببخشید و از کار او بگذرید، پیام نادرستی را به او منتقل کرده اید. این کار به آنها یاد می دهد که بعد از انجام هر کار غلط با گفتن «متاسفم»، حتی اگر از صمیم قلب این حرف را نزده باشند، به سادگی می توانند رفتار خود را جبران کنند. این کار سهوا به کودک می آموزد که با یک عذرخواهی می تواند رفتار خود را توجیه کرده و آن را قابل قبول سازد.

ممکن است کودکانی که وادار به عذرخواهی کردن می شوند، تنها برای اجتناب از پیشامدهای بعدی این کار را انجام دهند. خیلی مهم است که بچه ها متوجه شوند که رفتار آنها افراد دیگر را اذیت می کند، حتی زمانی که عذرخواهی می کنند.

گفتن متاسفم به برادر یا خواهرش به دلیل شکست اسباب بازی او، به درست شدن آن اسباب بازی کمکی نمی کند. یا عذرخواهی از دوستش برای اینکه او را احمق خطاب کرده است، با گفتن یک عذرخواهی درست نخواهد شد.


گاهی اوقات پدرها و مادرها تا زمانی که کودک عذرخواهی نکرده است، امتیازاتی را از او می گیرند و به کودک خود اجازه نمی دهند به بازی خود برگردد اما این کار شما به کودک می آموزد که عذرخواهی به جای جبران کردن برای فرد ناراحت شده، فقط برای فرار از مشکل است.

از چه سنی باید به بچه ها آموزش دهیم که عذرخواهی کنند؟

هر انسانی باید از مراحل مختلف رشدی عبور کند تا به بزرگسالی برسد. این مراحل رشد شامل رشد جسمی، جنسی، روانی و اجتماعی است. اگر دوران شیرخوارگی را کنار بگذاریم، کودک از 3 سالگی تا 7 سالگی و بعد، از 7 تا 11 سالگی در دوران کودکی به سر می برد. از 3 تا 7 سالگی یعنی سنین پیش از دبستان، کودک تفکر شهودی دارد، فکرهای عمیق ندارد و در کارهای خود بی منطق است.

علاوه بر این، خودش را مرکز عالم می داند و تصور می کند همه باید مطیع او باشند و همه چیز را از آن خود می داند. نکته مهمتر اینکه کودک، خوب و بد را به صورت انتزاعی در نظر نمی گیرد و کارهایی را که انجام می دهد، خطا نمی داند اما از سن 6 سالگی، به مرور زمان خوب و بد را می شناسد و منطق، کم کم در افکار و اعمالش شکل می گیرد.

در سنین کودکی، بچه ها همه چیز را بزرگتر از حد واقعی اش در نظر می گیرند و به بیان دیگر، همه چیز در نظر بچه ها غلو شده است، بنابراین والدین باید بدانند در این سنین، بچه ها را زیاد تنبیه یا تشویق نکنند چون بسیار مضر است.

چگونه عذرخواهی را مدیریت کنیم؟

بدون اینکه اجباری در کار باشد، به کودک خود عذرخواهی کردن را بیاموزید. در عوض با این رویکرد پیشگیرانه در نهایت کودک تان مشتاقانه بابت کار اشتباهش عذرخواهی خواهد کرد. در اینجا چند راهکار برای تشویق کودکان به عذرخواهی کردن بیان شده است:

1- به کودک خود نشان دهید که چگونه عذرخواهی کند

به جای اینکه به او بگویید معذرتخواهی کند، به او نشان دهید که چگونه و چه زمانی باید این کار را انجام دهد. یک نمونه نقش برای او بازی کنید و شیوه عذرخواهی را به او بیاموزید. به او بگویید که معذرتخواهی کردن همچنین به این معنی است که «من سعی می کنم این کار را دوباره تکرار نکنم چون دوست ندارم ناراحتت کنم.»


2- جبران کردن را به او بیاموزید

به کودک تان کمک کنید احساس پشیمانی خود را فراتر از کلمات نیز بیان کند. برای مثال اگر یک یاز اسباب بازی های برادرش را شکسته است، اجازه دهید از پول توجیبی خودش استفاده کند و برای او اسباب بازی جدیدی بخرد یا اگر خواهر خود را ناراحت کرده است، به او بگویید اسباب بازی مورد علاقه اش را یک روز برای بازی در اختیار او قرار دهد. این نوع جبران ها، به کودک می آموزد که چطور باید مسئولیت رفتارش را برعهده بگیرد.

3- درباره احساسات شخصی که ناراحت شده صحبت کنید

هنگامی که او آرام بود درباره اینکه چطور رفتار او دیگران را تحت تاثیر قرار می دهد با او صحبت کنید. سخنرانی را کنار بگذارید و به جای آن از او سوال هایی را بپرسید و ببینید که آیا می تواند تشخیص دهد که چگونه رفتارش دیگران را ناراحت کرده و اذیت می کند.

4- استراتژی های جایگزین را اجرا کنید

زمانی که کودک شما شخص دیگری را اذیت یا ناراحت کرده است (لفظی یا فیزیکی) به او بیاموزید که دفعه بعد چطور باید به گونه دیگری رفتار کند. با این روش دفعه های بعد می تواند رفتارهای خود را بهتر کنترل کند.

نقش بازی کردن به کودک شما کمک می کند راه های جایگزین برای داشتن رفتارهای بهتر در آینده را بیاموزد.