اگر بچه دیر راه افتاد...

قدم اول برای یک مشکل معمولی

از موقعی كه بچه‌ها چهاردست‌و‌پا حركت می‌كنند و از زمانی كه گوشه رومیزی را می‌كشند تا از جای‌شان بلند شوند، پدر‌و‌مادر‌ها لحظه شماری می‌كنند تا نخستین‌بار گام برداشتن كودك‌شان را ببینند. حالا گاهی یا پدر‌و‌مادر‌ها صبرشان كم است یا كودك‌ها حوصله جایی رفتن را ندارند یا اصلا این‌كه مشكلی در میان است كه باعث می‌شود والدین به‌تدریج نگران دیر راه افتادن فرزندشان باشند. دیر راه افتادن بچه‌ها جزو آن دسته مشكلاتی است كه خیلی از والدین را نگران می‌كند. خیلی از بچه‌ها نخستین‌بار حدود 8 تا 12 ماهگی خودشان را بالا می‌كشند و تقریبا بدون كمك می‌ایستند. زمان كوتاهی بعد از اولین ایستادن كودك دیگر باید منتظر نخستین قدم‌های او بود، اگرچه تا قبل از آن بچه‌ها معمولا می‌توانند با كمك بعضی وسایل خانه یكی‌، دو قدم بردارند اما گاهی پیش می‌آید كه این قدم‌ها كمی تاخیر دارند. روند تكامل كودك اگرچه تقریبا مشخص شده است اما این سرعت تكامل برای كودكان مختلف حتی در یك خانواده، ممكن است متفاوت باشد. زمانی می‌توان نگران تاخیر در راه افتادن بچه‌ها بود كه تا 18 ماهگی هنوز نخستین قدم‌ها را بر نداشته باشند. به‌طور طبیعی بچه‌ها در 12‌ماهگی با كمك پدر‌و‌مادر می‌توانند چند قدم بردارند. در 15 ماهگی به‌طور مستقل راه می‌روند اگرچه ممكن است بعد از چند قدم زمین بخورند‌، در روند طبیعی تكامل، كودك در 18 ماهگی باید قادر باشد كه بدود، بایستد و چیزی را از روی زمین بردارد و با كمك نرده از پله‌ها بالا برود.

---

اگرچه بعضی از كودكان در رسیدن به این مراحل تاخیر دارند اما اغلب در نهایت با كمی تاخیر به این مرحله از تكامل می‌رسند و جای نگرانی نیست. اما چه چیزهایی می‌تواند باعث این تاخیر شود؟

تاخیر در تكامل سیستم عصبی حركتی، اختلال در یادگیری به‌‌دلیل تاخیر در بقیه موارد تكامل (‌مثلا كودك در تمام مراحل زندگی تاخیر داشته است، دیر توانسته گردن خود را نگه دارد، دیر نشسته و دیر شروع به چهاردست‌و‌پا رفتن كرده است)؛ در این كودكان كه تاخیر در بقیه موارد تكاملی داشته‌اند، دیر راه افتادن دور از انتظار نیست اما درصورتی كه این مشكل زمینه ژنتیك نداشته باشد و بیماری خاصی باعث آن نباشد، معمولا با كار‌درمانی و كمی كمك می‌توان به بهبود این روند كمك كرد.
گاهی بعضی مشكلات موجود در عضلات و استخوان‌بندی و همچنین قدرت عضلات باعث دیر راه افتادن می‌شود. بیماری‌های نادری مثل فلج اطفال یا سندرم‌هایی مثل دان یا دیستروفی عضلانی كه در آن عضلات به‌طور مادرزادی تحلیل می‌روند، زمینه این تاخیر را به‌وجود می‌آورند.
 فاكتور‌های محیطی هم می‌توانند در این تاخیر سهیم باشند. بچه‌هایی كه از نظر عاطفی مشكل داشته باشند و اصلا به آن‌ها در بلند‌شدن و راه رفتن كمك نشده باشد. مادران افسرده‌ای‌ كه كودك را فقط مانند عروسك در آغوش می‌گیرند یا فقط به غذا دادن او فكر می‌كنند می‌توانند زمینه این دیر راه افتادن باشند.
كودكانی كه به‌علت‌های خاص مدام بستری باشند و اجازه فعالیت به آن‌ها داده نشده باشد یا بیماری راشیتیسم به‌دلیل كمبود ویتامینD كه در اثر سوء تغذیه یا در تماس نبودن با نور خورشید به‌وجود می‌آید، همه می‌توانند باعث تاخیر در راه افتادن كودك باشند. اما 2 نكته‌ای‌ كه نباید از نظر پزشك و خانواده كودك دور بماند، توجه به مشكلات مفصل لگن و همچنین چاقی كودك است. اگرچه همه نوزادان در بدو تولد از نظر اختلالات مفصل لگن معاینه می‌شوند اما ممكن است این اختلالات مادرزادی بعدا شكل بگیرد و همین باعث تاخیر در راه افتادن كودك یا بد راه رفتن او شود همچنین باید توجه داشت، قدرت عضلات كودك نسبت به سنش در حدی نیست كه بتواند اضافه وزن او را تحمل كند و زمین خوردن‌های مكرر باعث بی‌توجه شدن او به راه رفتن می‌شود. در بررسی كودك باید به بیماری‌های مادرزادی بیماری‌های خانوادگی ژنتیك و حتی وزن و رشد زمان زایمان هم توجه كرد. نارس بودن هنگام تولد یا زردی مادرزادی ممكن است در دیر راه افتادن كودك نقش داشته باشد.

---

آیا پاهای كمانی كودك می‌تواند باعث دیر راه افتادن او باشد؟

خیر، به‌رغم نگرانی بعضی از والدین پاهای كمانی تا 2 سالگی اصلا غیرطبیعی نیست. این مشكل تا 2 سالگی یا كمی بعد از آن به‌تدریج خوب می‌شود اما كودك با همان پاها هم می‌تواند راه برود و اصلا چپ و راست شدن كودكان زمان راه رفتن و مدل راه رفتن بامزه آن‌ها به‌دلیل همین پاهای كمانی است.
اما اگر بعد از 2 سالگی هنوز این پاهای كمانی وجود داشته باشند، ممكن است باعث اختلالاتی در شكل‌گیری فرم مفصل زانو شود و در آینده برای كودك مشكل ایجاد كند، به همین دلیل باید به پزشك مراجعه كرد تا هم میزان این كمانی بودن را بررسی كند و هم برای درمان آن تصمیم بگیرد.
راشیتیسم یكی از دلایلی است كه می‌تواند این پاهای كمانی را به‌وجود بیاورد یا مانع صاف شدن آن‌ها شود‌ اما خوشبختانه این بیماری به‌راحتی قابل درمان است.
راه رفتن روی پنجه پا، پنجه‌های به سمت داخل، كف پای صاف كودكان هیچ‌كدام مشكلات دائمی نیستند و نباید موجب نگرانی والدین شوند. اغلب این مسائل نه موجب تاخیر در راه افتادن می‌شوند و نه نیاز به درمان خاصی دارند و خود به‌تدریج اصلاح می‌شوند اما درصورتی كه این شرایط موجب نگرانی شما شده است، می‌توانید با مراجعه به پزشك آن‌ها را بررسی كنید.
در نهایت باید گفت، اگر كودك به غیراز راه افتادن بقیه موارد تكامل را به‌خوبی نشان داده یا زمینه مشكلات ژنتیك ندارد، از نظر اختلالات مفاصل لگن، اندام‌ها و مشكلات عضلات بررسی شده است و همچنین اختلالاتی مانند عقب‌ماندگی ذهنی ندارد؛ چندان نگران دیر راه افتادن او نباشید. دیر یا زود این مشكل خودبه‌خود برطرف می‌شود.

منبع : مجله شهرزاد