اهمیت دندان های شیری در دوران کودکی

هفته نامه سلامت - دکتر مهکامه میرکریمی*: دندان های شیری از حدود 7-6 ماهگی در دهان کودک رویش می یابند و تا حدود 2 سالگی به طور طبیعی کودکان دارای 20 عدد دندان شیری هستند. در بسیاری از مواقع کودکان به دلایل مختلفی دچار پوسیدگی زودرس این دندان ها می شوند و این موضوع چالش های بسیاری را برای خانواده و کودک رقم می زند. یکی از مهم ترین این چالش ها برای خانواده ها تصمیم گیری در مورد درمان این دندان ها با توجه به سن کم کودک است. در این مطلب مهم ترین جنبه های اهمیت دندان های شیری و پرسش های معمول والدین در این زمینه اشاره خواهیم کرد.

دندان شیری تا چه سنی می ماند؟

به طور طبیعی دندان های شیری قدامی تا حدود سن 7-6 سالگی و دندان های شیری خلفی تا حدود سن 12-10 سالگی داخل دهان حضور دارند. معمولا با افتادن هر دندان شیری دندان دائمی جانشین آن با فاصله زمانی کمی به داخل حفره دهان رویش می یابد. به جز دندان آسیاب اول دائمی که بدون افتادن هیچ دندان شیری به داخل دهان رویش می کند و حدود 7-6 اتفاق می افتد.

چه ضرورتی برای درمان پوسیدگی دندان شیری وجود دارد؟

درست است که سیستم دندانی شیری برای مدت محدودی داخل دهان کودک وجود خواهدداشت ولی در صورت وجود پوسیدگی در این دندان ها ممکن است عوارض جدی و گاهی جبران ناپذیری به کودک وارد شود. برخی از این عوارض عبارتند از:


1- کاهش توانایی جویدن: در صورت وجود پوسیدگی یا از دست رفتن دندان های شیری توانایی جویدن کودک و تمایل او به استفاده از مواد غذایی متنوع کاهش می یابد. به طوری که کودک حتی بدون اظهار وجود مشکل در دندان ها از خوردن برخی از مواد غذایی امتناع می کند و گاهی والدین آن را به عنوان بی اشتهایی کودک تلقی می کنند. در حالی که در بسیاری از موارد با برطرف کردن عامل اصلی یعنی درد و پوسیدگی دندان ها، مشکل به خودی خود نیز برطرفمی شود. بدیهی است در صورت وجود اشکال در تغذیه عوارض مختلفی از جمله کاهش رشد، یبوست، کج خلقی و بسیاری از اختلالات دیگر می تواند در کودک بروز کند.

2- حفظ فضای لازم برای رویش دندان دائمی: دندان های شیری به عنوان یک راهنما برای رویش دندان های دائمی خواهند بود به طوری که اگر یک دندان شیری زودتر از زمان مقرر از دست برود این امر منجر به از دست رفتن فضای مورد نیاز برای رویش دندان دائمی می شود به طوری که در بسیاری از موارد برای اصلاح وضعیت، کودک نیاز به درمان های ارتودنسی پیچیده خواهدداشت. زیرا  دندان های دائمی به دلیل کمبود فضای ایجادشده ناشی از زود از دست رفتن دندان شیری به صورت کج و درهم رویش خواهند کرد یا حتی به صورت نهفته بافی می مانند.

3- زیبایی: نتایج مطالعه های مختلف نشان داده شده پوسیدگی دندان های شیری و تیرگی ظاهر آن ها می تواند نقش مهمی در اعتماد به نفس و تعاملات اجتماعی کودک داشته باشد به طوری که کودک حتی اگر ابراز نکند از ظاهر دندان ها خجالت می کشد و ممکن است از خندیدن امتناع ورزد یا روابط اجتماعی وی دستخوش اختلال شود.

4- ایجاد بوی بد دهان: در صورت وجود حفرات پوسیدگی متعدد تجمع مواد غذای بین دندان ها افزایش می یابد و به مرور زمان فاسد می شوند و با ایجاد التهاب در لثه و عفونت دندان ها کودک دچار بوی بد دهان خواهدشد.

5- تاثیر پوسیدگی دندان های شیری بر دندان های دائمی: در صورت پیشرفت پوسیدگی و وجود التهاب و عفونت در دندان های شیری این عفونت می تواند به جوان دندان دائمی زیرین سرایت کند و باعث اختلال در تکامل دندان دائمی زیرین شود. همچنین وجود پوسیدگی در دندان های شیری موجب افزایش میکروب های عامل پوسیدگی از جمله استرپتوکوک موتانس می شوند و شانس ابتلا به پوسیدگی را در سایر دندان های موجود در دهان افزایش می دهد.

درمان پوسیدگی دندان شیری چیست؟

امروزه با پیشرفت علم دندان پزشکی کودکان پوسیدگی های دندان های شیری در صورت مراجعه به موقع کاملا قابل درمان است. پوسیدگی این دندان ها با مواد ترمیمی مختلف یا روکش های مخصوص دندان های شیری برطرف می شود و کارایی دندان به طور کامل بازگردانده خواهد شد. حتی در صورتی که پوسیدگی دندان شیری عمیق باشد در بسیاری از مواقع مشکلات این دندان ها با درمان های عصب کشی برطرف می شود و با یک درمان مناسب می توانند تا زمان مقرر داخل دهان باقی بمانند.

دندان شیری هم عصب کشی می شود؟

برخلاف تصور بسیاری از والدین دندان های شیری نیز دارای عصب هستند و در صورت پیشرفت پوسیدگی و انتقال التهاب و عفونت به عصب دندان، باید درمان عصب کشی انجام گیرد که کاملا بی عارضه است. باید تا حد امکان از خارج کردن زودهنگام دندان های شیری جلوگیری کرد ولی اگر پوسیدگی دندان به حدی پیشرفت کرده باشد که دندان شیری قابل درمان نباشد و دندان پزشک تشخیص دهد که دندان شیری باید خارج شود برای حفظ فضای دندان تا رویش دندان دائمی جایگزین باید از وسایلی به نام فضا نگه دار استفاده کرد. این وسایل به 2 صورت ثابت و متحرک ساخته می شوند که انتخاب انواع آن با توجه به صلاحدید دندان پزشک است.

اولین ملاقات با دندان پزشک

جالب است بدانید اولین مراجعه کودک به دندان پزشک باید بین سن 6 ماهگی تا 1 سالگی باشد. در این زمان دندان پزشک با معاینه دهان کودک و بررسی وضعیت لثه ها و دندان های تازه روییده توضیحات لازم برای پیشگیری از پوسیدگی را با توجه به وضعیت دهانی کودک به والدین خواهدداد. پس از این جلسه اول فواصل بین معاینه های دندان پزشکی به طور معمول هر 6 ماه یکبار تعیین می شود. گرچه با توجه به وضعیت دندانی کودک و میزان در معرض خطر پوسیدگی بودن دندان ها این زمان طبق صلاحدید دندان پزشک ممکن است تغییر کند.

دندان های شیری با وجود اینکه به طور موقت داخل دهان وجود دارند ولی از اهمیت بسیاری در حفظ سلامت عمومی کودک و جلوگیری از ابتلای وی به عوارض بازگشت ناپذیر برخوردار هستند.

*متخصص دندان پزشکی کودکان- عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران