کوچ وایبری ها به تلگرام و زمزمه های فیلترینگ...

هفته نامه چلچراغ - حمیرا علایی: کسانی که از گوشی های هوشمند استفاده می کنند، روزگاری بیشترین رنگی که روی صفحه نمایش گوشی شان رخ نمایی می کرد، «بنفش وایبری» بود اما حالا در گردشی یهویی و یکباره این رنگ «آبی تلگرامی» است که بیش از پیش بر صفحه نمایش گوشی شان نمایش داده می شود. اینکه چرا و چطور و چگونه همه وایبرنشین های ایرانی با وجود نرم افزارهای پیام رسان دیگری مثل لاین، واتس آپ و ... که قدمت بیشتری میان کاربران داشتند، سر از تلگرام درآوردند، موضوعی است که علل گوناگونی را برایش برشمرده اند اما کندی وایبر که حالا برای تمام استفاده کنندگان از این پیام رسان مسجل شده، دلیلی برای وفادار ماندن به آن باقی نگذاشت.


اعضای تلگرام هر روز پیغام های جدیدی از عضویت دوستان خود در این شبکه اجتماعی موبایلی دریافت می کنند. حتی آنها که پیش از این تعریف مزایای این پیام رسان را شنیده بودند. اما به دلایلی مثل نبود وقت و حوصله عضویت در برنامه جدید، تمایل به تجربه شبکه اجتماعی جدیدی را نداشتند هم تغییر ذائقه داده اند. پس از اختلالاتی که در نرم افزار پرطرفدار و محبوب وایبر به وجود آمد، گرچه رقبا زیاد بودند اما این تلگرام بود که نظرها را به خود جلب کرد و ظرف مدت زمان کوتاهی به یکه تاز میدان نرم افزارهای پیام رسان تبدیل شد.

ماجرا از کجا شروع شد...

تقریبا اواخر اسفند ماه سال گذشته بود که کاربران وایبر اختلالاتی را در ارسال و دریافت پیام هایشان مشاهده کردند؛ اختلالاتی که همه را کلافه کرده بود و آنها را به صرافت استفاده از یک برنامه جایگزین انداخت.

کاربران از میان همه برنامه های مشابه، به یک برنامه نسبتا جدید روی آورده اند؛ به طوری که افراد حاضر در برنامه ارتباطی تلگرام هر ساعت با یک پیغام جدید روبرو می شوند که یکی از دوستانشان به برنامه تلگرام اضافه شده و روز به روز به تعداد آنها افزوده می شود.

وایبر پس از مسدود شدن وی چت پرطرفدارترین نرم افزار پیام رسان رایگان موبایلی در ایران شده بود. اگرچه آمار موثقی از شمار کاربران ایرانی وایبر وجود ندارد اما با استناد به آمار، وجود 20 میلیون گوشی هوشمند در ایران، چند میلیون ایرانی عضو وایبر هستند. آمار الکسا نیز بر اقبال وایبر در ایران صحه می گذارد.

اما دلایل اختلالات وایبری چیست؟

برخی بر این گمانند که به دلیل کاهش درآمد اپراتورهای تلفن همراه به دلیل گستردگی ارتباطات شبکه ای، اپراتورها با به وجود آوردن اختلالات شبکه ای سعی کردند تا به این وسیله کاربران را مجددا مجبور به استفاده از خدمات اپراتورهای خود کنند. البته این موضوعی است که مسئولان وزارت ارتباطات بارها و بارها آن را تکذیب کرده اند.


در این بین بعضی از کارشناسان اعتقاد دارند از آنجایی که اختلالات وایبری فعلی با بعضی مشکلات دیگر مثل کُند شدن سرعت اینترنت در بعضی از ساعات روز، اختلال در اینستاگرام، جی میل و ... توأمان شده و ارتباط با وی پی ان ها هم با سختی روبرو شده، بنابراین باید رد پای اختلال در وایبر را اجرایی شدن فیلترینگ ها دانست. این دسته از کارشناسان البته اعتقاد دارند اگر چنین موضوعی صحت داشته باشد، احتمالا این فیلترینگ از سوی سازمان و نهادی به جز وزارت ارتباطات در حال اجرایی شدن است.

مظنون بعدی پس از گزینه های داخلی خود وایبر است؛ به طوری که عده ای از کارشناسان فناوری اطلاعات تغییرات نرم افزاری صورت گرفته در نسخه به روز شده وایبر را باعث بروز اختلال ناخواسته در میان کاربران ایرانی عنوان می کنند. این در حالی است که مسئولان وایبر این نقیصه را رد می کنند.

از طرف دیگر در واکنش به موضوع کندی وایبر، وزیر ارتباطات تاکید می کند که مشکل موجود مربوط به خود اپلیکیشن و سرورهای آن است و اختلال احتمالی وایبر از سمت ما نیست اما تغییرات یکباره و سراسری در عملکرد وایبر از آغاز سال 94، این اظهارنظر را با تردید مواجه می کنند.

چرا تلگرام...؟!

از وایبر که بگذریم، این اقبال به سوی تلگرام خیلی جلب توجه می کند و مهمترین دلیلش چیزی نیست جز سرعت بالا...! البته این اقبال یهویی و زیاد دلایل دیگری هم دارد. امکان تعریف Username (جهت استفاده از نرم افزار بدون آگاهی کاربر مقابل از شماره تلفن فرد) برای هر کاربر و انتخاب عکس اختصاصی برای گروه ها از جمله آنهاست.

شبیه ترین ها به وی چت محبوب مان


مصطفی حسین پور، مهندس الکترونیک و کاربری که حالا بیشتر از تلگرام استفاده می کند، معتقد است: «بعد از وی چت که هنوز هم هیچ نرم افزاری نتوانسته محبوبیتی به اندازه آن کسب کند، تلگرام اولین برنامه ای است که توانایی خلق استیکر توسط کاربر را داراست و این مزیت رقابتی می تواند تلگرام را نسبت به دیگر رقبا جلو بیندازد، ضمن اینکه از معیارهای اصلی کاربران برای انتخاب برنامه در درجه اول سرعت استفاده از آن نرم افزار است. مثلا من خودم به هیچ عنوان از وایبر برای چت کردن استفاده نمی کردم چون هم سرعت انتقال پیام و اجرا شدنش پایین بود، هم محیطش زیاد جالب نبود. از وایبر بیشتر برای تماس صوتی استفاده می شد استفاده کرد تا چت کردن.

تمام این موارد به اضافه اختلالاتی که از چند ماه قبل از عید به خاطر فیلترینگ شبکه اینترنت به وجود آمد، باعث شد کلا کاربران از محیط وایبر خسته شوند. خیلی وقت ها پیام ها در وایبر fail می شد و به دست مخاطب نمی رسید. تنها خوبی که داشت، به نظرم در این چند وقت اخیر استیکرها یا همان شکلک هایی بود که می توانستی اضافه کنی و منظور یا حالت روحی ات را به مخاطبت همراه با متن القا کنی اما بعد با کندی سرعت، موج فیلترینگ و مونیتورینگ شبکه وایبر و زیاد شدن تبلیغات و آی دی هایی که فقط برای تبلیغات ساخته می شدند، کم کم همه به فکر یک نرم افزار جدید افتادند.»

گمان فیلترینگ و مونیتورینگ کار وایبر را ساخت

این کاربر تلگرام نکته دیگری را هم در مورد وایبر ذکر می کند و آن زمزمه های اسراییلی بودنش و همینطور رصد کردن آن توسط کمیته فیلترینگ است. به اضافه ویژگی های نرم افزاری که اینطور توضیح شان می دهد: «وایبر یک نرم افزار کد بسته است، یعنی برنامه نویس تغییرات نسخه را فقط برای خودش مجاز می کند تا به نوعی حاشیه امنیت برای ایده خودش داشته باشد اما از مزیت های تلگرام این است که نرم افزاری با متن باز یا همان source open است که به همه اجازه تغییرات را می دهد. در تلگرام نرم افزار و کدهایش را داری و چیزی را که می خواهی طراحی می کنی، بعد اگر سرور مرکزی تایید کند، می توانی به راحتی آنطور که نرم افزار را مورد نیاز خودت می بینی، طراحی کنی. امنیت این نرم افزارها را هم شرکت های امنیتی به عهده دارند.»


امکان ساخت استکیرها که حواشی اخلاقی و امنیتی را هم به دنبال داشته، از نظر مصطفی یکی از امکانات جالب تلگرام است: «ویژگی ساخت استیکرهای برنامه تلگرام باعث محبوبیت ناگهانی این برنامه در ورژن های بعدی آن شده و کم کم بین کاربران شبکه های اجتماعی مثل بمب ترکید که برنامه ای آمده که می شود با آن استیکر ساخت. به شخصه وقتی این جمله را شنیدم، دقیقا یاد نرم افزار وی چت افتادم چون در آن برنامه هم این امکان وجود داشت. بعد از واتس آپ تنها نرم افزاری که نظر مرا به خودش جلب کرد، همین تلگرام است.»

استیکرها و بیان احساسات و دردسرهایش

او ادامه می دهد: «در این برنامه می توانی از استیکرهای وایبر، واتس آپ، لاین، تانگو و کلی نرم افزار اجتماعی دیگر با هم استفاده کنی و این خیلی خوب است. البته این نظر شخصی من است چون توی جملاتم خیلی از استیکر استفاده می کنم. حالا فکر می کنم اگر امکان صحبت و مکالمه کردن هم به این نرم افزار اضافه شود، دیگر کم کم بقیه هیچ حرفی برای گفتن نداشته باشند. البته حواس مان باشد که نرم افزار وی چت به دلیل همین استیکرها فیلتر شد و هنوز در ایران قابل دسترسی نیست. نرم افزاری با 40 میلیون کاربر چرا که کاربران با ساخت استیکرهای غیراخلاقی و شخصیت سیاسیون و چهره های مختلف باعث فیلترش شدند.»


سرعتش همه را مقهور کرده...

سرعت بالای تلگرام هم از دلایل جذب کاربران وایبری به سمت این نرم افزار است. الهام رحمتی یکی دیگر از وایبری های سابق می گوید: «معیار من بیشتر سرعت نرم افزار بود. تلگرام می توانست این نیاز مرا برطرف کند. مزیت دیگری که تلگرام دارد، این است که می توانی نرم افزار تحت ویندوز آن را هم روی کامپیوتر خانگی یا لپ تاپ شخصی ات نصب کنی و از آن خیلی راحت استفاده کنی و تمام پیام هایت را چک کنی. من آن را روی کامپیوترم در محل کار هم نصب کرده ام و برای ارتباط با همکارهای شهرستان از آن استفاده می کنم؛ بنابراین پیام هایی را که باید اس ام اس می کردم و معلوم نبود به دستشان برسد، خیلی سریع و راحت تر می فرستم.»

الهام ویژگی دیگر تلگرام را عدم نیاز به داشتن گوشی هوشمند یا اندروید یا ios می داند و نصب شدن آن روی کامپیوتر را حسن بزرگی می داند که با آن می توان فقط از یک شماره تلفن استفاده کرد؛ در حالی که بقیه نرم افزارها از جمله لاین و واتس آپ را باید اول روی گوشی نصب کرد تا اجازه استفاده از آن در کامپیوتر به کاربر داده شود. او ادامه می دهد: «برتری دیگر این نرم افزار این است که امکان انتقال فایل با فرمت های دیگری علاوه بر آهنگ و فیلم و عکس را هم فراهم می کند.»


حالا تلگرام یکه تاز میدان رقابت است اما گویا در کنار تمام قابلیت های تلگراتم، توان ساخت استیکر با هر مضمونی پاشنه آشیل این اپلیکیشن است که شائبه های دردسرسازی اش به گوش می رسد؛ دردسری که آتشش دامن همه کاربران را می گیرد. کما اینکه چندی است برخی از کاربران ایرانی اقدام به استفاده نادرستی از این امکان کرده و شروع به ترسیم استیکرها یا شکلک های غیراخلاقی کرده اند که این قضیه باعث شده اپلیکیشن تلگرام در آستانه مسدودسازی یا همان فیلترینگ قرار بگیرد.

گرچه هنوز هیچ یک از مسئولان احتمال فیلترینگ آن را تایید نکرده اند. گرچه شاید استفاده نادرست بعضی کاربران برای محروم کردن بقیه از نرم افزاری کاربردی منطقی به نظر نرسد. مثل این است که شهرداری تهران، خیابان ولیعصر را به دلیل اینکه فردی در آنجا دزدی کرده است، ببندد. هر چند تجربه وایبر نشان داد چنانچه اراده بر عدم استفاده کاربران از نرم افزاری خاص در کار باشد، راهکارهای رسیدن به این هدف بی شمار است.