کارگران مشغول اعتراض اند

هفته نامه چلچراغ - مریم عربی: جانشان به لبشان رسیده و دیگر هیچ چیز برایشان مهم نیست. در یک لحظه جنون آمیز کبریت را می کشند و همه چیز ناگهان به آخر می رسد. جسم نیمه جانشان مقابل چشم هایی نگران می سوزد و تمام می شود. زندگی شان اما خیلی قبل تر از این ها به نقطه پایان رسیده بود؛ همان وقتی که کارفرمای از دنیا بی خبر آب پاکی را روی دستشان ریخت و به عمد یا به ناچار از کار بی کارشان کرد.

 برای خانواده هایشان بعد از یک عمر زندگی خست و کارگری ، قطعه عکسی به جا می گذارند و تکه فیلمی که چند روزی در خبرگزاری ها و شبکه های اجتماعی پخش می شود و به همان سرعتی که پخش شده، از خاطره ها محو می شود. با این حال هر خودسوزی و نابودی و اعتراضی چیزی را برای همیشه در جامعه ای تغییر می دهد؛ تغییری که شاید به این زودی ها برای کارگران نان و آب نشود، اما هزینه بی توجهی به حقوق کارگران را هم برای کارفرمایان و هم برای دولتمردان بالا می برد.

دهه اخیر، برای اعتراضات کارگری، سال هایی پرحادثه بود. از خودسوزی دستفروش تونسی که شعله انقلاب ها و جنبش های اعتراضی موسوم به بهار عربی را برافروخت گرفته تا کمپین ها و اعتراضات حقیقی و مجازی در گوشه و کنار دنیا. کشوری مثل مصر در یک سال شاهد آمار تکان دهنده 605 تحصن، 312 اعتصاب، 373 تظاهرات، 240 گردهمایی اعراضی و 56 تجمع کارگری بود. در همین سال 31 کارگر در این کشور خودکشی کردند و 43 نفر به دلیل شرایط نامساعد کاری کشته شدند و 434 کارگر هم دچار جراحت شدند.

در طول سال های این دهه، ده ها نفر از فعالان کارگری درباره برده داری مدرن در محیط های کاری کشورهای مختلف دنیا هشدار دادند. این معضل به گفته نهادهای بین المللی در 162 کشور دنیا به چشم می خورد و کشورهایی مثل هند و مورتانی بدترین وضعیت را دارند. ناملایمات زندگی کاری کارگران در بسیاری از مناطق دنیا، آن ها را در دنیای مدرن به سیاه پوستان دوران نظام آپارتاید تبدیل کرده که هرچند دیگر شلاق نمی خورند و حق رای دارند. اما به دلیل محدودیت امکانات، از هر نوع پیشرفتی در زندگی محروم اند.

اعتراضات کارگری در عصر دیجیتال

تا پیش از روی کار آمدن شبکه های مجازی بخش اعظم ناملایمات زندگی کارگران از دید بسیاری از مردم دنیا و حتی همشهری ها و هم محله ای هایشان پنهان می ماند و فقط بخش هایی دیده و شنیده می شود که رسانه های عمدتا دولتی اجازه می دادند دیده و شنیده شود.

حالا اما حتی اگر مثل کبک سرمان را زیر برف کرده باشیم، با هر بار چک کردن صفحات شخصی مان در فضای مجازی با یکی دو خبر در این خصوص مواجه می شویم و حتی اگر دغدغه های ضدسرمایه داری و طرفدار کارگری هم نداشته باشیم، برای لحظه ای به فکر می رویم.

اگر تا دیروز هیچ کس از مسائل درون سازمانی شرکت های کوچک و حتی بزرگ خبردار نمی شد، حالا اخبار اعتراض ها و اعتصاب ها و تحصن ها مثل آب خوردن در فضای مجازی منتشر می شود و در میان عامه مردم هم دردی ایجاد می کند. با این حال، این اطلاع رسانی گسترده به معنای احقاق حقوق از دست رفته کارگران نیست. در سال های اخیر، بسیاری از کارگران فقط به خاطر یک پست یا اظهارنظر ساده در فیس بوک یا باقی شبکه های اجتماعی از کار خود برکنار شده اند.

این روزها پی گیری ردپای دیجیتال کارمندان در فضای مجازی برای کارفرماها کار دشواری نیست؛ همه مدیران هم به دموکراسی حاکم بر شبکه های اجتماعی اعتقاد ندارند و برخی از آن ها نسبت به بی اهمیت ترین رفتارهای مجازی کارمندانشان واکنش های تند و تیز نشان می دهند این مسئله در کشوری مثل آمریکا به قدری پررنگ شده که در قانون اساسی این کشور مواردی درجهت حمایت از حق و حقوق کارمندان و آزادی بیان آن ها در فضای مجازی درنظر گرفته شده است.

 این قوانین از کارمندانی که اقداماتی را در فضای مجازی در جهت افزایش دستمزد، بهبود شرایط کار یا برطرف کردن معضلات کارگران انجام می دهند، حمایت می کند، البته به شرط آن که بوی اعتصاب های دردسرساز و لشگرکشی از رفتار آن ها به مشام نرسد. روی کاغذ تنها در شرایطی اوضاع بر وفق مراد کارگران آمریکایی پیش نمی رود که آن ها اسناد محرمانه شرکتی را در فضای مجازی فاش کنند، اما در عمل اوضاع وخیم تر از این حرف هاست و قوانین موجود، راه های فرار بسیاری را برای کارفرمایان آمریکایی در نظر گرفته است.

مورد عجیب کارگر چیپوتل

یکی از جدیدترین و پرسروصداترین درگیری های میان کارگر و کارفرما در دنیای مجازی ماجرای کارگری پیشین فست فود زنجیره ای چیپوتل است. قضیه از این قرار بود که در ژانویه 2015 یک کارگر شرکت چیپوتل پستی را در توییتر منتشر کرد که به شعار این فست فود زنجیره ای اشاره داشت: «هیچ چیز رایگان نیست، فقط ارزان است.»

این کارگر 38 ساله دستمزد 8.5 دلار در ساعتی خود را با قیمت ارزان ترین غذاهای رستوران مقایسه کرده بود که نشان می داد این درآمد حتی جواب گوی غذاهای ارزان این رستوران هم نیست. سوپروایزر این کارگر به او تذکر داد که انتشار این پست برخلاف قوانین چیپوتل در فضای مجازی است، اما دیگر دیر شده بود و پاک کردن پست هم مانع از اخراج او نشد.

اخراج این کارگر سروصدای زیادی در فضای مجازی به راه انداخت و رسانه ای شد؛ تا این که چند هفته پیش دادگاه به نفع او رای داد. طبق تصمیم دادگاه، چیپوتل موظف شد که این کارگر را دوباره استخدام کرده و ضرر و زیان ناشی از عدم پرداخت دستمزد در دوران برکناری را هم به او پرداخت کند. هرچند شانس با این کارگر بیچاره یار بود و به خاطر موج حمایت های مردمی، دادگاه در نهایت به نفع او رای داد، اما بسیاری از کارگران آمریکایی به دلایل واهی بی سروصدا اخراج می شوند، بدون آن که فرصت قرار گرفتن در یک محکمه و دفاع از حقوق از دست رفته شان را پیدا کنند.

کمپین #دست های ما

ماه ژوئن سال گذشته میلادی یک کمپین مجازی با عنوان «دست ها ما» OurHands# راه اندازی شد و حمایت کارگران فراوانی را از سراسر دنیا جلب کرد. این کمپین با هدف آشنا کردن کارگران با حق و حقوقشان راه اندازی شد. دست اندرکاران این کمپین از کارگرانی که به شبکه های اجتماعی دسترسی داشتند، خواستند که تجربیاتشان را با هشتگ «دست های ما» به اشتراک بگذارند.

کارگران از نقاط مختلف دنیا داستان های جالبی را از تجربه مذاکره با کارفرما و افزایش دستمزد، اعتصاب، درگیری فیزیکی و ماجراهای دردناکی مثل خودکشی دوستان و همکارانشان به اشتراک گذاشتند و در تجربیات همتایانشان در نقاط مختلف دنیا شریک شدند.

این کمپین همچنین تلاش کرد تا حمایت نهادهای مختلف تاثیرگذار و صاحب رای را جلب کند تا قوانین کار را تا حد امکان به نفع کارگران تغییر بدهند. طراحان کمپین «دست ها ما» دلیل نام گذاری این کمپین را این طور شرح داده اند: «حمایت از حقوق کارگران یک اقدام جمعی است و برای تحقق آن باید دست به دست هم بدهیم.

ما در تلاشیم تا محیطی مساعد را برای کارگران فراهم کنیم تا آمادگی مذاکره با کارفرمایان و تغییر شرایط استخدام را پیدا کرده و در دیالوگ های اجتماعی که به آن ها و منافعشان مربوط می شود، مشارکت داشته باشند.»

یکی دیگر از اقدامات برگزارکنندگان کمپین «دست های ما» برگزاری ورک شاپ های مجازی برای کارگران مهاجر است. این دسته از کارگردان اغلب با حق و حقوق خود آشنا نیستند و کار با سخت ترین شرایط را بی چون چرا می پذیرند. شرکت در این ورک شاپ های مجاز و تعامل با همکاران به این مهاجران کمک می کند که در غربت زندگی کاری و خانوادگی آسان تری داشته باشند.

جرمی کوربین و جذب فالوئرهای دوران

شبکه های اجتماعی حالا دیگر فقط ابزار سرگرمی نوجوانان و دانشجویان سال اول و دومی نیست و همه اقشار اجتماع را از جمله کارگران ساده درگیر خود کرده است. نشریه گاردین در گزارشی با اشاره به اهمیت نقش شبکه های اجتماعی در جنبش های کارگری می نویسد: «فضای مجازی دیگر برای فعالان اجتماعی فقط کارکرد اطلاع رسانی و خبری ندارد و اتحادیه های کارگری می کوشند کدها و زبان جدیدی را برای برقراری ارتباط نزدیک و مستقیم با اعضای خود از طریق شبکه های اجتماعی پیدا کنند.

 درست است که این شبکه ها گاه با بی رحم ترین، مخرب ترین و غیرمنطقی ترین شکل ممکن با پدیده ها مواجه می شوند و جنجال آفرینی بیهوده می کنند، اما این مسئله مانع از آن نمی شود که فعالان کارگری به فکر پیدا کردن زبان و ادبیات مناسب ارتباط با مخاطبان روزافزون خود در این فضا نباشند.»

به اعتقاد نویسندگان گاردین، جرمی کوربین رهبر حزب کارگر انگلستان را می توان از اولین رهبرانی دانست که به بهترین شکل ممکن از طریق کمپین های مجازی با طبقه کارگر انگلیس ارتباط گرفت. هشتگ هایی که او در فضای مجازی درست کرده، از جمله هشتگ JezWeCan# در دوران خود بیش از هر هشتگ دیگری داغ شده و هر 25 ثانیه، یک بار در توییتر مورد استفاده قرار گرفته است.

صفحه مضحک او با عنوان CorbynJokes@ هم هزاران دنبال کننده دارد. لطیفه های کوربین در این صفحه شاید چندان بامزه به نظر نرسد و حتی از نظر بعضی ها زننده باشد، اما به گواه آمار و ارقام می توان ادعا کرد که همین لطیفه ها در جذب اعضای درجه چندم انجمن های کارگری و اصناف، نسبتا خوب عمل کرده است.