خالی‌بندها و پاچه خوارها این شکلی اند!

همشهری آنلاین: دروغگویی به عادت همیشگی این افراد تبدیل شده، به راحتی دروغ تحویل ما می‌دهند و به نوعی بیماری دروغگویی مبتلا شده‌اند. گاهی این افراد دروغگو به ما چندان نزدیك نیستند و با شناخت از آنها می‌توانیم به راحتی رابطه خود را با آنها قطع كنیم اما گاهی شرایط پیچیده‌تر است. اگر دروغگو دوست صمیمی و نزدیك ما یا برادر و یا حتی بدتر، همسر ما باشد، آن وقت چه باید بكنیم؟ تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید تا ریشه‌ها، عوامل و راهكارهای برخورد با یك فرد دروغگو را مرور كنیم.


چرا دروغ می‌گویند؟

دروغگویی هم مثل دیگر پدیده‌های اخلاق انسانی یك موضوع چندوجهی و با دلایل مختلف و گوناگون است. مجموعه‌ای از دلایل خانوادگی، تربیتی، اجتماعی و شخصیتی می‌تواند باعث به‌وجود آمدن و تقویت دروغگویی در یك فرد بشود. وقتی می‌خواهید به دوست‌تان كمك كنید كه این عادت بد را كنار بگذارد باید بدون قضاوت و پیش‌فرض‌های ذهنی علت این كار او را كشف كنید. قبل از این كار، نیت خود را خالص كنید و فقط به قصد اصلاح دوست‌تان این كار را بكنید.

تربیت خانوادگی: بچه‌ها در محیط خانه آن چیزی را یاد می‌گیرند كه می‌بینند و نه آنگونه كه بزرگ‌ترها می‌گویند و می‌خواهند. در بسیاری از خانواده‌ها دروغ‌های كوچك مثل «بگو بابا نیست» در وجود بچه‌ها نهادینه شده و قبح دروغ را به‌عنوان یك گناه بزرگ و رفتار ناهنجار اجتماعی از بین می‌برد.

احساس كمبود و ضعف شخصیت: بعضی از افراد اعتماد به نفس كافی ندارند و از یك احساس كمبود دائمی نسبت به اطرافیان رنج می‌برند. اینگونه افراد با ندیدن توانایی‌ها و داشته‌های خود و پررنگ‌تر دیدن ناتوانی‌ها و چیزهایی كه ندارند رنج دائمی كمبود داشتن نسبت به دیگران را در وجود احساس می‌كنند. در چنین شرایطی گاه فرد از شخصیت واقعی خود فاصله گرفته و دچار نوعی توهم و زندگی‌خیالی خود ساخته می‌شود؛ یعنی در واقع فرد سعی می‌كند با ساختن یك من آرمانی در وجود خود كمبودها و نقص‌هایش را جبران كند. در این موقعیت است كه فرد در برابر دیگران با دروغ و فریبكاری سعی می‌كند زندگی آرمانی خود را كه حقیقی نبوده و خیالی بیش نیست به جای زندگی واقعی خود ارائه كند. این حالات در كسانی كه بنیان مذهبی قوی نداشته باشند شدیدتر بروز می‌كند؛ برای مثال فردی كه خانواده‌ای نامناسب داشته و همواره از مشكلات درون خانواده خود و برملا شدن آن بین دیگران نگران بوده، در رابطه‌های دوستی خود تعریف‌های خیالی و دروغین از روابط خانوادگی‌اش می‌كند و به دروغ شرایط خانواده خود را متفاوت از آنچه كه هست نشان می‌دهد.

نیاز به جلب توجه: خیلی وقت‌ها كسی كه دروغ می‌گوید دچار نوعی كمبود محبت و نیاز به جلب توجه است. فردی كه كمبود توجه و محبت احساس می‌كند به هرگونه دروغی متوسل می‌شود تا توجه و محبت اطرافیان را جلب كند. چنین فردی ممكن است برای جلب محبت دیگران به دروغ خود را بیمار نشان دهد، یا در اتفاقاتی كه درگیر آنها می‌شود بزرگنمایی كند.

ترس از تنبیه: گاهی اوقات اشتباهی از دوست یا همسر شما سرزده و او از ترس نوع مواجهه شما با آن اشتباه یا تنبیهی كه در ازای آن برای او در نظر می‌گیرید دچار دروغگویی و اضطراب می‌شود. در چنین موقعیت‌هایی ترس از برخورد اطرافیان فرد را وادار به رفتار و گفتار دروغین می‌كند. مثلا ممكن است دوست شما در جریان امانت گرفتن اتومیبلتان خسارتی به آن وارد كرده باشد و از ترس عكس‌العمل نامناسب شما در قبال آن، خسارت‌زدن به اتومبیل شما را انكار كرده یا آن را پنهان كند.

ترس از دست دادن جایگاه و موقعیت: خیلی از افراد برای از دست ندادن موقعیت‌های شغلی یا حتی جایگاه عاطفی‌شان در دل اطرافیان، به دروغ متوسل می‌شوند. چنین افرادی با غفلت از اهمیت صداقت و راستی در رابطه با اطرافیان و نیز عزت كه در دست خداست و به بندگان صادقش می‌بخشد با توسل به دروغ به‌دنبال حفظ جایگاه و موقعیت خود بر می‌آیند.

قطع رابطه نكنید

بگذارید همین اول یك چیز را مشخص كنیم. قطع رابطه كردن با كسی كه دروغ می‌گوید، هر كسی كه باشد از همكار و دوست و فامیل‌گرفته تا همسر‌تان، ساده‌ترین و پیش پا‌افتاده‌ترین راهی است كه شما می‌توانید انتخاب كنید اما با‌ماندن و تلاش برای اصلاح كسی كه دروغ می‌گوید نه تنها احساس خوب كمك به یك انسان دیگر را تجربه خواهید كرد بلكه از ثواب بزرگ نجات یك فرد از ورطه گناه و لغزش هم بهره‌مند خواهید شد. پس همانند باغبانی كه در كنار درختی كه كج‌شده چوب صافی را قرار می‌دهد، تكیه گاهی باشید برای كسی كه در كنارش هستید تا او را از ورطه تاریك دروغگویی بیرون بیاورید.

باید چه كار كرد؟

به یاد داشته باشید دروغ گفتن عادتی است كه به مرور و در مدت زمانی طولانی در وجود شخص ریشه كرده و شما برای كنترل‌كردن و مبارزه با آن باید با صبوری بسیار و طی زمانی نسبتا طولانی سعی كنید تا دروغگویی در فرد را از بین ببرید. استفاده از مشورت و راهنمایی یك روانشناس متبحر را هم در گزینه‌های پیش روی خود در نظر داشته باشید.

گفت وگو كنید

‌پیش‌از هرچیز شما باید با شخصی كه دروغ می‌گوید صحبت كنید. این صحبت باید در زمانی مناسب و به صورت كاملا خصوصی و دوستانه باشد. به هیچ وجه سعی نكنید با گوشه و كنایه دروغگویی فرد را به رخ او بكشید. همه چیز را به جلسه گفت‌وگو با او موكول كنید.

در جلسه گفت‌وگو ابتدا از سابقه رابطه خوبتان با او صحبت و به او یادآوری كنید كه رابطه با او چقدر برای شما اهمیت دارد و این گفت‌وگو هم برای مراقبت و حفظ این رابطه دوستانه یا خانوادگی است كه بسیار برای شما ارزشمند است. در ادامه جلسه سعی كنید از توانایی‌ها و خوبی‌های شخصیتی و خُلقی او تعریف كنید.

پس از مراحل بالا به او بگویید كه رفتارش در پنهان كردن بعضی رخدادها و صادق نبودن در بعضی از موارد شما را آزار داده و می‌ترسید كه ادامه این وضع به رابطه شما با وی آسیب برساند. به وضوح سعی كنید از به‌كار بردن كلمه دروغ بپرهیزید و از كلماتی مانند «رفتار صادقانه»، «صداقت و راستی» و... استفاده كنید.

مواردی از رفتارهایی كه طی آن به شما دروغ گفته را با رعایت همین اصل استفاده نكردن از واژه دروغ و دیگر كلمات تحریك‌كننده برای او ذكر كنید. در این مرحله لازم نیست همه موارد را بشمارید و كافی است پس از گفتن چند مورد، از جمله «و موارد دیگری كه وجود داشته‌اند و حالا الان دیگر نیازی به ذكر آنها نیست» استفاده كنید. به او بگویید كه هدف شما فقط كمك‌كردن به خود اوست. بگویید تا آخرین مرحله دور شدن از این عادت بد با او همراه هستید و او را تنها نمی‌گذارید.

حالا شما یكی از مهم‌ترین مراحل كار را انجام داده‌اید و از این به بعد ماجرا باید خودتان و از طریق تغییر‌دادن پاره‌ای از رفتارها و رعایت بعضی از نكات به طرف مقابل كمك كنید تا زودتر و راحت‌تر این عادت ناشایست خود را كنار بگذارد.

دروغ؛ دروازه بدی‌ها

در مواجهه با كسانی كه به علت الگوگیری‌های غلط خانوادگی و اجتماعی قبح دروغ برای آنان شكسته شده شما باید با زبانی ملایم و منطقی از مضرات دروغ صحبت كنید. می‌توانید از این صحبت كنید كه دروغ گناهی نابخشودنی از سوی خداست و از احادیث فراوانی كه در مذمت دروغ داریم استفاده كنید. به‌عنوان مثال حضرت علی‌(ع) می‌فرمایند: راستگویی تو را نجات می‌دهد گرچه از این راستگویی بترسی و دروغ تو را نابود می‌كند اگرچه از آن خطری احساس نكنی.

از مشكلات دروغ گفتن بگویید و اینكه با گفتن هر دروغ فرد ناچار می‌شود برای محافظت از دروغ قبلی به دروغی دیگر متوسل شده و همینطور زنجیره دروغ‌ها ادامه پیدا می‌كند. از احساس نامناسب و اضطرابی بگویید كه هر فرد هنگام دروغ گفتن تجربه می‌كند و احساس آرامش و آسایشی كه صداقت و راستگویی برای فرد به همراه می‌آورد را یادآوری كنید.

فخرفروشی ممنوع

در مواجهه با كسی كه به علت احساس كمبود و ضعف شخصیتی دروغ می‌گوید شما باید تا حد ممكن به فرد شخصیت داده و او را محترم بشمارید. در مسائل گوناگون با او مشورت و سعی كنید به او بفهمانید كه برای نظرش احترام قائلید. اگر از لحاظ مالی وضعیت چندان مناسبی ندارد و در آن زمینه احساس كمبود دارد سعی كنید كمتر روی جریانات مادی تمركز كنید و بیشتر روی توانایی‌های شخصیتی، معنویت، مهربانی و هرگونه توانایی فردی دیگری كه از او سراغ دارید تمركز و از آنها تعریف و تمجید كنید. اگر شما وضعیت برتری از لحاظ مالی، شخصی، علمی یا هر حوزه دیگری دارید تلاش كنید در برابر او متواضعانه‌تر رفتار كنید و كمتر به اینگونه مسائل بپردازید. مثلا اگر وضع مالی خوبی دارید و او از این جهت در شرایط ضعیف‌تری قرار دارد سعی كنید در برابر او كمتر پول خرج كنید و حتی بعضی اوقات از روی عمد اجازه بدهید او هزینه‌های مشترك را حساب كند.

خودتان را كنترل كنید

یكی از دلایل دروغگویی، ترس از دست‌دادن جایگاه و موقعیت و ترس از تنبیه است. شما می‌توانید در برخورد با كسی كه احساس می‌كنید به این دلایل دروغ می‌گوید هم صراحتا و به صورت زبانی و هم به صورت عملی تاكید كنید كه اهمیت صداقت و راستگویی برای شما بسیار بالاست و شما تلخی رفتار صادقانه را به شیرینی رفتار مزورانه و دروغین ترجیح می‌دهید. نمود عملی چنین ادعایی این است كه شما در مسائل مختلف رفتار صادقانه فرد را تشویق كنید و از سرزنش‌كردن و سركوفت‌زدن به فرد به جهت مسئله تلخی كه مطرح كرده و تنبیه او بپرهیزید.

قابل اعتماد باشید

روبه‌رو شدن با كسی كه به‌دلیل ترس از سوءاستفاده و عدم اعتماد دروغ می‌گوید چندان كار سختی نیست. كافی است شما شرایطی را به‌وجود بیاورید كه فرد نسبت به شما گونه‌ای از احساس ایمنی و اعتماد را پیدا كند. خیلی از این افراد به‌دلیل حالت ناایمنی كه نسبت به اطرافیان دارند در صحبت‌هایشان تا حد ممكن اطلاعات كمتر و غالبا غلط درباره خود می‌دهند. این رفتار به این دلیل است كه آنها فكر می‌كنند ممكن است شما به آنها خیانت كنید و مثلا رازهای زندگی آنان را پیش كسی بازگو كنید یا از اطلاعاتی كه به‌دست می‌آورید سوءاستفاده كنید. در چنین مواردی بهترین رفتار، این است كه از اطلاعاتی كه فرد به شما داده در بزنگاه‌ها استفاده نكنید. علاوه بر اینكه هیچ وقت با پرسش‌های زیاد و كنجكاوی بی‌جا نشان ندهید كه تمایل دارید از او اطلاعات بگیرید. بگذارید راحت باشد و هروقت خودش خواست با شما درددل كند. به مرور خواهید دید كه با بالا رفتن اعتماد او به شما دیگر جایی برای دروغگویی باقی نمی‌ماند. سؤال پیچ نكنید. هر سؤال یعنی جزئیاتی بیشتر و كسی كه جزئیات را به یاد نمی‌آورد برای پاسخ دادن به آن ناچار می‌شود دروغی جدید بگوید.

اگر به تمام مسائلی كه در این نوشته برای شما ارائه دادیم به دقت توجه كنید و ریشه‌های دروغگویی در فرد را به دقت كشف كنید و اگر راهكارهای مناسب برای حل آنها را به‌كار ببندید می‌توانید امیدوار باشید كه در یك فرایند نسبتا طولانی و با صبر و حوصله بتوانید تغییرات خوبی را در دوست، فردی از خانواده یا همسرتان ایجاد كنید. فقط به یاد داشته باشید كه شما در این كار رسالت اصلاح و تربیت انسان‌ها را به دوش می‌كشید؛ رسالتی كه خداوند بر دوش بندگان صالح خود گذاشته است و هرچند كار سختی است اما خداوند هم در این مسیر یاریگر شما خواهد بود. یادتان باشد كه اسرار اخلاقی او را برای خودتان نگه دارید. به دوست خود هم این اعتماد را بدهید كه این مسائل فقط بین خودتان می‌ماند و هیچ‌كس از آن باخبر نخواهد شد.

كمی توجه و محبت

در برخورد با كسی كه به جهت جلب توجه و محبت دروغ می‌گوید، تنها یك راه‌حل وجود دارد و آن چیزی نیست جز سرشار كردن او از احساس محبت و توجه بیش از پیش به او. بستگی دارد طرف مقابل شما چه كسی است، اگر با دوست‌تان طرفید محبت و توجه یك جور معنا می‌شود و در مواجهه با همسرتان جور دیگر اما در هر صورت مهم این است كه كاسه قلب چنین فردی را از محبت و توجه لبریز كنید تا دیگر دلیلی برای جلب توجه از طریق دروغگویی باقی نماند.