سعدی افشار که بود که از میان ما رفت..؟

هفت صبح: «آخرین بازمانده هنر سیاه بازی در ایران درگذشت» عنوان خبر حتی برای کسی که سعدی افشار را نمی شناسد هم دردناک است. بازمانده یک هنر، چند نسل و تنها نمونهِ زنده بخشی از خاطرات قدیمی پدران و پدربزرگ هایمان.

سعد الله رحمت خواه (ملقب به سعدی افشار) آخرین بازمانده بازیگر کمدی ایرانی بود که به سیاه بازی یا تخته حوضی شناخته می شد و پس از مدت ها تحمل درد و رنج ناشی از بیماری در منزل خود دارفانی را وداع گفت.

افشار که از بیماری پوکی استخوان و همچنین عفونت ریه رنج می برد و بارها به این دلیل در بیمارستان بستری شده بود ساعت 12 ظهر جمعه 30 فروردین ماه در منزل خود دار فانی را وداع گفت.

سعدی افشار متولد 1313 است و تا ششم ابتدایی درس خوانده، برای نخستین بار در سال 1330 روی صحنه رفت و امروز به عنوان تنها باز مانده سیاه بازی در ایران شناخته می شد. همین چندی پیش، شامگاه 19 اسفند ماه سال 1391 مراسم «سپاس از سعدی افشار» در شرایطی برگزار شد که بسیاری از هنرمندان مطرح که نامشان در خبرها آمده بود. در این برنامه حضور نداشتند و تعدادی از آنها در مراسم تقدیر از هنرمندان درگذشته که در تماشاخانه ایرانشهر برپا بود، حاضر بودند. ساعتی پیش از آغاز برنامه، بار دیگر پیامکی دروغین با مضمون درگذشت این هنرمند منتشر شد.
در این برنامه که در باغ موزه قصر برگزار شد، کاظم هژیر آزاد، رئیس انجمن بازیگران خانه تئاتر، به نمایندگی از ایراج راد، مدیرعامل این تشکل صنفی که در مراسم تقدیر از هنرمندان در گذشته حضور داشت، نشان ویژه خانه تئاتر را به سعدی افشار تقدیم کرد. هژیر آزاد آرزو کرد سایه سعدی افشار تا سال های سال بر سر فرهنگ و هنر ایران گسترده باشد و تجربیات او به نسل جوان منتقل شود.

همچنین حمید مظفری، دیگر کارگردان و بازیگر تئاتر، با حضور روی صحنه خاطراتی از اجرای سعدی افشار در شیراز گفت. هر زمان که او بخشی از خاطره را به یاد نمی آورد، سعدی افشار آن بخش ها را یادآوری می کرد. حمید مظفری از طرف جشنواره تئاتر «شمسه» لوح تقدیر و مبلغ 500 هزار تومان را به سعدی افشار تقدیم کرد. همچنین محسن حسن زاده مدیر روابط عمومی مجموعه تئاتر شهر، به نمایندگی از سید صادق موسوی مدیر این مجموعه، لوح دقدیر دیگری را به این هنرمند سیاه باز اهدا کرد.

اهدای لوحی از سوی تماشاخانه سنگلج از دیگر برنامه های این مراسم بود. صادق عاشورپور، پژوهشگر پیشکسوت تئاتر، این لوح را به نیابت از اتابک نادری، مدیر سنگلج که در شهرستان بود، به سعدی افشار اهدا کرد. در تمام مراسم هایی که برای حمایت از این هنرمند بیمار کشور برگزار شد فقط تعداد زیادی لوح تقدیر به وی اهدا کردند اما کل مبلغی که برای کمک به او جمع شد، هزینه یک هفته از آمپول هایش هم نبود.

یادی از یار قدیمی

بهمن ماه سال گذشته محمود دولت آبادی به دیدار این هنرمند رفت و به مرور خاطراتی پرداختند. دولت آبادی که در سال های آغازین انقلاب به عنوان دبیر سندیکای تئاتری ها انتخاب شده بود، در دیدارش با سعدی افشار از فستیوالی گفت که آن سال ها به همراهی دیگر هنرمندان برگزار کرد. او گفت که می خواسته آن را با قدیمی ترین و شادترین تئاتر ایران شروع کند و به این ترتیب، اجرای نخست به سعدی افشار می رسد در تئاتر نصر.

این نویسنده همچنین از خاطره ای دورتر گفت که بلیت 15 زاری تئاتر سعدی افشار در تئاتر مولوی را خریده، ولی بعد یادش افتاده که دیگر پولی برای شب ندارد و رفته بلیت را پس داده. هنوز با حسرت و افسوس از آن روز یاد می کرد که آن اجرا را از دست داده است. سعدی افشار هم در این دیدار با حسرت و دلتنگی از تئاتر «تخت حوضی» یاد کرد و گفت، «خانه های قدیمی خراب شده و دیگر حوضی وجود ندارد. دیگر چه تئاتر تخت حوضی؟ بریم روی پشت بام تئاتر تخت حوضلی اجرا کنیم؟!» به آخرین اجرایش در دو سال پیش هم اشاره کرد که با ویلچر روی صحنه رفته بود. در عین حال با اشاره به جشنواره ای که دولت آبادی در سال های دور برگزار کرده بود، گفت: «من خیلی فستیوال دیده ام، ولی آن فستیوال در قلب من مانده است.»