کودکانی که معتاد به دنیا می آیند!

روزنامه شهروند: اعتیاد كودكان و نوجوانان مسأله‌ای است كه ریشه‌یابی آن و همچنین ارایه راهكار برای كاهش آسیب‌های ناشی از آن نیازمند نگاه وی‍ژه مسئولان به این امر است. كودكان و نوجوانان كه گاها از دوران جنینی اعتیاد دارند یا به‌خاطر شرایط خانوادگی و اعتیاد پدر و مادر درگیر این مسأله می‌شوند، بدون حمایت نهادهای متولی نمی‌توانند به تنهایی از این بحران خارج شوند. اما كدام نهاد باید به كمك كودكان و نوجوانان آسیب‌دیده بیاید و از بروز آسیب‌های جدی دیگر جلوگیری كند؟
 ‌
در چند روز گذشته خبر برگزاری سمیناری با عنوان اعتیاد کودکان و نوجوانان در محلات معضل‌خیز منتشر شد كه در صفحه جامعه شهروند نیز شاهد آن بودیم.  ناهماهنگی میان مسئولان و مقایسه صحبت‌های صورت گرفته در سمینار نشان از آن داشت که با توجه به تلاش‌های صورت گرفته نه تنها هنوز برخی از مسئولان نسبت به صورت مساله توجیه نیستند که حتی وظایف محوله قانونی خود را نمی‌دانند.

مریم کیانی، دبیر سمینار اعتیاد کودکان و نوجوانان در محلات معضل‌خیز؛ با اشاره به تحقیق انجام شده توسط این جمعیت در میان ١٠ استان کشور به ارایه برخی آمار در این زمینه پرداخت. وی گفت: این پژوهش در استان‌های تهران، مازندران، البرز، بوشهر، خراسان‌جنوبی، بندرعباس، گلستان، زنجان و کرمان و میان ١١٦ کودک درگیر اعتیاد انجام شده که ٧٣‌درصد کودکان پسر و ٢٧‌درصد آنها دختر بودند، دختران درگیر اعتیاد در سطح جامعه دیده نمی‌شوند و به دلیل سوءاستفاده معمولا از دید جامعه پنهان هستند. بیشتر این کودکان در سنین ٧ تا ١٣‌سال قرار داشته و درگیر اعتیاد بودند. همچنین تعداد کودکان نوزاد تا ٢ساله مبتلا به اعتیاد در پژوهش بسیار بالا بوده است و این کودکان فراوانی بیشتری نسبت به سایر گروه‌های سنی داشته‌اند.

آمارها بیانگر آن هستند که تنها ٧‌درصد از کودکان به بهزیستی مراجعه کردند درحالی‌که بیشتر این کودکان بدسرپرست‌اند.

کیانی ادامه داد: حدود ٧‌درصد از این کودکان رابطه با جنس موافق و ١٧‌درصد از آنان رابطه با جنس مخالف را تجربه کرده بودند که البته ممکن است آمار بیش از این باشد. همچنین ٢٠‌درصد از کودکان مورد پژوهش، سابقه کارتن‌خوابی داشته‌اند.

باتوجه به آمار ارایه شده می‌توان مشاهده كرد كه شرایط خانوادگی بیشترین عامل در رابطه با اعتیاد كودكان است و تنها ٧‌درصد از این كودكان به بهزیستی مراجعه داشته‌اند. اما نهادهای متولی در رابطه با این مسأله چه باید بكنند‌؟

در همین رابطه محسن روشن‌پژوه، معاونت پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی در این سمینار گفت: در آیین‌نامه ساماندهی مصوب ١٣٨٤ هیأت‌وزیران قرار شد، ١١ دستگاه زیرنظر شورایعالی رفاه به امر ساماندهی کودکان خیابانی کمک کنند که ازجمله آن می‌توان به صداوسیما، هلال‌احمر و سازمان بهزیستی اشاره کرد. در کشور، ستاد مبارزه با موادمخدر وجود دارد که وظیفه تمامی امور مرتبط با موادمخدر را برعهده دارد. بنابراین فصل‌مشترکی در ساماندهی کودکان معتاد در میان چند دستگاه وجود دارد. با توجه به آن‌که کودکان اختیار زیادی در اعتیاد و درمان خود ندارند بنابراین مسئولیت درمان آنان به‌عهده وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی کشور است.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی تأکید کرد: سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت براساس قوانین موظف هستند برای درمان اعتیاد اقداماتی را انجام دهند که ما در حوزه اعتیاد بزرگسالان فکر کرده‌ایم اما برای زنان و کودکان کمتر به فکر پرداخته‌ایم و به‌صورت مشخص تعداد اندکی واحد تخصصی برای درمان اعتیاد کودکان داریم.

روشن‌پژوه با بیان این‌که هدایت و تحت‌پوشش درآوردن کودکان معتاد متفاوت از بزرگسالان درگیر اعتیاد است، گفت: این کار حرکتی بین‌بخشی را می‌طلبد چنان که رسیدگی به کودک بدسرپرست نیاز به حکم قضایی دارد و کودکی که برای فروش موادمخدر مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد نیز به دخالت قوه‌قضائیه نیاز دارد. از ‌سال ٨٢ در حال ظرفیت‌سازی در شهرها و روستاها هستیم و در حال‌حاضر ٥‌ هزار تیم اجتماع‌محور برای پیشگیری و درمان اعتیاد داریم اما آموزش و تحصیل این گروه از کودکان در وظایف سایر دستگاه‌ها تعریف شده است.

وی درخصوص اعتیاد زنان و کودکان آنها اظهار کرد: من موافق با مدیریت یکپارچه در این خصوص هستم و از‌ سال ٩٠ به این موضوع که برای درمان کودکان زیر ١٨‌سال باید چاره‌اندیشی شود پی برده‌ایم. در ‌سال ٩٠ پروتکلی برای درمان این کودکان نوشته شد اما برای پیاده‌سازی آن چالش‌هایی از نظر اعتبارات، قانون و... داشته‌ایم.

روشن‌پژوه با بیان این‌که ما هنوز در تهران مرکز اختصاصی حمایت از کودکان درگیر اعتیاد نداریم، خاطرنشان کرد: با مشارکت بین‌بخشی میان چند دستگاه دو واحد درمانی اختصاصی برای درمان اعتیاد کودکان در استان سیستان و بلوچستان برپا کردیم و امیدواریم تا آخر امسال در تهران نیز مرکز اختصاصی حمایت از کودکان درگیر اعتیاد راه‌اندازی شود.

اما مدیر امور پیشگیری و ارتقای سلامت اجتماعی سازمان رفاه و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری می‌گوید که شهرداری تهران درخصوص اعتیاد کودکان و بزرگسالان، هیچ مسئولیتی ندارد و تنها درباره پیشگیری آن مسئول است. حسن غلامی نیز طی سخنانی در سمینار اعتیاد کودکان در محلات معضل‌خیز گفت: شهرداری تهران درخصوص فراهم‌سازی زیرساخت‌های ارایه خدمات به کودکان وظایفی برعهده‌ دارد. ما بیش از ١٦ مرکز در اختیار  NGOها قرار داده‌ایم اما در زمینه اعتیاد کودکان کار تخصصی انجام نشده است.

وی درخصوص برنامه فرهنگی برای پیشگیری از اعتیاد کودکان در این مناطق اظهار کرد: بیش از ١٢‌ هزار کارگاه آموزشی در موضوع فرزندپروری و کسب زندگی ایرانی- اسلامی با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن) برپا شده است. در محلات معضل‌خیز، پایگاه‌های خدمات اجتماعی داریم و در حال‌حاضر ٨پایگاه دارای برنامه پیشگیری و برنامه‌های مداخله‌ای هستند.

وی در پاسخ به کمپ کودکان گفت: قرار است کمپ بزرگسالان درگیر اعتیاد ساخته شود اما در حوزه کودکان هیچ اطلاعی ندارم و اولین‌بار است که این مسأله را می‌شنوم. اگر مسئولان بالادستی به این نتیجه برسند، بی‌تردید شهرداری زیرساخت‌های لازم برای راه‌اندازی کمپ اعتیاد کودکان را درست خواهد کرد.

می‌بینیم كه حضور همزمان مسئولان در یك سمینار تخصصی اعتیاد كودكان و صحبت‌های آنان دارای شكاف عمیقی است كه نشان‌دهنده عدم‌هماهنگی نهاد‌های مختلف است. از یك‌سو معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی می‌گوید، امیداریم تا آخر امسال در تهران نیز مرکز اختصاصی حمایت از کودکان درگیر اعتیاد راه‌اندازی شود و از سویی دیگر مدیر امور پیشگیری و ارتقای سلامت اجتماعی سازمان رفاه و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری می‌گوید، تنها در امر پیشگیری وارد می‌شود، ‌آن هم با ایجاد كارگاه فرزندپروری و كسب زندگی ایرانی- اسلامی (و نمی‌دانیم برگزاری كارگاه تا كجا برای پدر و مادر درگیر اعتیاد ثمربخش خواهد بود) و از ایجاد كمپ كودكان درگیر اعتیاد بی‌اطلاع است. از سویی دیگر، شهرداری از اختصاص ١٦ مركز به NGO‌ها خبر می‌دهد كه بازده مثبتی در این زمینه نداشته‌اند اما بهزیستی از چنین مراكزی بی‌اطلاع است.

مسأله كودكان و نوجوانان درگیر اعتیاد، مسأله‌ای بین‌بخشی است كه كمك و برنامه‌ریزی و هماهنگی میان بخش‌های مختلف را می‌طلبد و اگر بهزیستی، وزارت بهداشت، شهرداری، آموزش و پرورش و سایر نهاد‌های مربوطه هركدام برای خود عمل كنند، ‌اعتیاد كودكان و نوجوانان به روند رو به رشد خود ادامه خواهد داد.