چگونگی رویت هلال رمضان

رویت هلال رمضان از اهمیت زیادی برخوردار است

 

هلال رمضان

هلال رمضان چطور دیده می‌شود؟

برای مردم همواره این سوال وجود دارد که با وجود پیشرفت‌های غیرقابل انکار علم و فناوری و قوی‌ترین تلسکوپ‌ها و نرم‌افزارهای محاسباتی، چرا هر سال در آغاز و پایان ماه رمضان موضوع رصد هلال ماه‌های رمضان و شوال به بحث روز تبدیل می‌شود؟ مگر دیدن یا ندیدن هلال ماه چقدر پیچیده است که هر سال برای تعیین روز آغاز ماه مبارک رمضان یا عید سعید فطر باید تا حوالی نیمه شب منتظر بمانیم؛ تا حدی که گاهی صبح روزی که قرار بود سی‌‌اُم رمضان باشد، ناگهان از رسانه‌ها خبر حلول عید سعید فطر اعلام می‌شود. آیا کشورهای اسلامی دیگر هم وضع مشابهی دارند؟ واقعیت این است که ماجرا به این سادگی نیست که در نگاه اول به نظر می‌رسد.

 

چرا دیدن هلال اول ماه دشوار است؟

رویت هلال ماه‌ رمضان و شوال فراتر از بحث تقویمی است

 

کره ماه از دید ما که ساکن زمین هستیم، حدود هر 29.5 روز یکبار به دور زمین می‌چرخد. از آنجا که واحد تقویم «یک روز» است و امکان در نظر گرفتن نیم روز و چند ساعت و دقیقه به عنوان واحد تقویم وجود ندارد، از این رو در استخراج تقویم قمری همیشه ماه‌ها 29 و 30 روز در نظر گرفته می‌شود. حتی گاهی ممکن است دو تا سه ماه قمری 29 یا 30 روزه به صورت متوالی پشت سر هم تکرار شود.

 

منجمان و دیگر علاقه‌مندان بحث رؤیت هلال برای تعیین روز اول ماه همواره در شامگاه بیست و نهمین روز ماه قمری برای رؤیت هلال اقدام می‌کنند. به این ترتیب اگر هلال ماه دیده شود، فردا روز اول ماه قمری بعد خواهد بود و اگر هلال دیده نشود، فردا روز سی‌اُم ماه قمری و پس‌فردا تحت هر شرایطی اولین روز ماه قمری بعد خواهد بود؛ حتی اگر هلال ماه در شب سی‌اُم هم رؤیت نشود به هر حال پس فردا روز اول ماه قمری بعد است و ماه 31 روزه نمی‌شود؛ زیرا طول روزهای ماه قمری فقط می‌تواند 29 یا 30 روز باشد و ماه 31 روزه در تقویم قمری تعریف نشده است.

 

هلال ماه با توجه به موقعیت ماه در مدار زمین از حیث دوری و نزدیکی، جدایی زاویه‌ای از خورشید، زاویه مدار ماه در لحظه غروب خورشید با افق، ضخامت هلال ماه و چند شاخصه دیگر در ابتدای هر ماه قمری شرایط متفاوتی برای رصد دارد. از این رو گاهی هلال اول یک ماه به آسانی با چشم غیرمسلح رؤیت می‌شود، در حالی که ممکن است هلال اول ماه دیگر به باریکی مو از پشت تلسکوپ‌های قوی به دشواری قابل تشخیص باشد. 

 

گاهی ممکن است هلال ماه در ابتدای ماه قمری آن قدر نازک و به خورشید نزدیک باشد که با تلسکوپ نیز نتوان آن را در شامگاه روز بیست و نهم ماه قمری رصد کرد و به این ترتیب ماه قمری 30 روزه شود.

چرا رویت هلال رمضان و شوال مهم است؟

رویت هلال رمضان که نویدبخش ظهور خوبیها است

 

بسیاری از مردم می‌پرسند چرا مساله رؤیت هلال بر سر ماه‌های رمضان و شوال بحرانی می‌شود و مگر در سایر ماه‌های قمری هلال ماه را رؤیت نمی‌کنند؟ البته که اقدام برای رؤیت هلال ماه از سوی رصدگران و نهادهای مسئول در هر ماه به طور منظم انجام می‌شود.

 

رویت هلال رمضان که نویدبخش ظهور خوبیها و ایجاد فرصت و بستری برای خودسازی و نزدیکی هر چه بیشتر به خالق هستی است از اهمیت زیادی برخوردار است.

 

لیکن اهمیت دوچندان رصد هلال اول ماه‌های رمضان و شوال از این روست که قصور در اعلام زمان آغاز ماه مبارک رمضان ممکن است باعث شود گروه بزرگی از مسلمانان که اکثریت قریب به اتفاق‌شان به اخبار دریافتی از رصدگران هلال ماه و مراجع عظام اطمینان کرده بودند، توفیق یک روز روزه‌داری را از دست بدهند و روزه‌شان قضا شود.

 

موضوع مهم‌تر این است که اشتباه در تعیین روز اول ماه شوال ممکن است منجر به انجام کار حرام شود؛ حتما می‌دانید نیت برای گرفتن روزه در روز اول ماه شوال که مطابق با عید سعید فطر است، حرام است. از این رو هر گونه کوتاهی در انجام فرآیند صحیح رؤیت هلال ممکن است به انجام کار حرام در میان جمع بزرگی از مسلمانان شود و این مسئولیت بزرگی را بر دوش رصدگران هلال ماه قرار می‌دهد. به همین دلیل است که اگر انسان خود هلال ماه را نبیند، دو مرد عادل برای اثبات اول ماه باید شهادت بدهند. پس اهمیت رؤیت هلال ماه‌های رمضان و شوال فراتر از بحث تقویمی است.

 

رویت هلال ماه رمضان در سایر نقاط ایران

 در گذشته مردم بعد از دیدن هلال رمضان آداب و رسوم خاصی داشته اند

 

رویت هلال رمضان در تهران  
برای دیدن هلال ماه رمضان آئین های جالب توجهی وجود داشته است. ازجمله اینکه مردم با سینی، قرآن، آئینه و سبزه به پشت بام ها می رفتند و به آسمان نگاه می کردند تا ماه پیدا شود و پس از نگاه کردن در قرآن، سبزه را در آب می انداختند. برخی نیز در هنگام رویت ماه، به خاطر صداقت کودکان به چهره آنان نگاه می کردند.

هلال رمضان در آذربایجان  
مردم آذربایجان نیز به شیوه خود به استقبال ماه مبارک رمضان می روند و آیین و رسوم کهن خود در این ماه را پاس می دارند. در گذشته روستائیان آذربایجان برای رویت هلال ماه رمضان بالای بام می‌رفتند و ساعت‌ها منتظر می‌شدند یا سواری را به شهرهای اطراف می‌فرستادند تا از دیده شدن هلال خبری بیاورد.   

بزرگترها بعد از رویت هلال رمضان، به چهره یک کودک معصوم یا یک فرد مومن و نمازخوان نگاه می‌کردند و اعتقاد داشتند که نگریستن به صورت آدم های بی‌نماز و روزه‌خوار، خوش یمنی درپی نخواهد داشت.  نگاه کردن به ‌آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال رمضان رسمی بود که هنوز هم در بین پیرمردان مناطق روستایی استان، مرسوم است.   

دیدن هلال ماه رمضان در هرمزگان   
قدیمی‌ ترها در روستاهای هرمزگان برای دیدن هلال رمضان به روی بامهای خانه هایشان می‌روند تا بتوانند ماه را رویت کنند.    

 

رویت هلال رمضان در میان ترکمن ها  
رویت هلال ماه رمضان نیز در میان ترکمن ها با هیجان خاصی همراه است. آنان عقیده دارند هرکس زودتر از بقیه هلال ماه را ببیند، ثواب بیشتری می برد و حتی باعث افزایش بینایی می شود به همین دلیل پیر و جوان سعی می کنند برای دیدن هلال ماه که علامت حلول ماه مبارک است، به بالای ارتفاعات و پشت بام ها بروند تا زودتر از دیگران ماه را ببینند.    

    
عصر شب های آخر ماه شعبان، نگاه اغلب مردم ترکمن به سمت مغرب آسمان است تا شاید هلال ماه رمضان را رویت کنند و فردی که هلال ماه را ببیند آیه شریفه سوره بقره را قرائت و با خوشحالی و با صدای بلند به دیگران اعلام می کند که ماه را رؤیت کرده است.        

دیدن هلال رمضان در استان فارس
با دیدن هلال ماه نو و شروع مهمانی خدا، حال و هوای شهر دگرگون می شود و مردم بعد از دیدن هلال رمضان سه صلوات می فرستند و می گویند الهی که ماه شریف و مبارک و با برکتی برای همه عزیزان و غریبان نو شده باشد. از چند روز مانده به رمضان، بعضی از خانواده ها نذر دارند و افطاری می دهند و بیشتر میهمانی ها به شکل فطاری برگزار می شود.       

رویت هلال رمضان در یزد
درقدیم مردم یزد برای رویت هلال اول ماه رمضان‌، غروب روز آخر شعبان بالای پشت بام و مناره های مسجد رفته و با نگاه عمیق به آسمان ماه را جست‌وجو می‌کردند و در صورت مشاهده‌، اعمال مخصوص این ماه را بجا می‌آوردند‌.

اگر به علت ابری بودن آسمان رؤیت هلال اول ماه رمضان ممکن نبود  افرادی را به آبادی‌ها و شهرهای نزدیک که افق‌شان با شهرها یکی باشد می‌فرستادند  که در اصطلاح به این عمل «قاصد درکردن»  می‌گفتند. خلاصه اگر تا هنگام سحر دیدن ماه ثابت می‌شد مردم سحری را خورده و روزه می‌گرفتند تا در صورت آغاز رمضان از تکالیف دینی غافل نمانند‌.

دعا هنگام رویت هلال رمضان

یکی از آداب ماه مبارک رمضان هنگام رویت هلال رمضان خواندن دعای مخصوص است

دعاى پیامبر(ص) هنگام رویت هلال رمضان:
صدوق علیه الرحمه در كتاب من لا یحضره الفقیه آورده
«و كان رسول الله صلى الله علیه و آله اذا اهل هلال شهر رمضان استقبل القبلة و رفع یدیه و قال: «اللهم اهله علینا بالامن و الایمان،و السلامة و الاسلام، و العافیة المجللة و الرزق الواسع، و دفع الاسقام، اللهم ارزقنا صیامه و قیامه و تلاوة القرآن فیه، و سلمه لنا، و تسلمه منا و سلمنا فیه‏» (1)

رسول الله(صلى الله علیه و آل) هنگامى كه رویت هلال رمضان میفرمود، رو به قبله می‏نمود و دستهاى مباركش را بلند مى‏كرد.و مى‏گفت: پروردگارا این ماه را بر ما نو گردان به امن و امان، و سلامتى و اسلام، و تندرستى شایان تشكر، و روزى فراخ، و بر طرف ساختن دردها و ناملایمات، بار پروردگارا روزى كن ما را روزه و قیام براى عبادت، و تلاوت قرآن در این ماه، و او را براى ما سالم و تمام گردان، و او را از ما سالم بدار، و ما را در این ماه سالم و تندرست فرما.

دعاى امام على(علیه السلام) هنگام رؤیت هلال رمضان
امیر المؤمنین (علیه السلام) میفرماید: آنگاه كه دیدى هلال (ماه رمضان) را فلا تبرح، خشم نگیر و عصبانى نشو، و «قل اللهم انى اسالك خیر هذا الشهر، و فتحه و نوره، و نصره،و بركته، و طهوره، و رزقه، و اسئلك خی::ر ما فیه و خیر ما بعده، و اعوذ بك من شر ما فیه و ما بعده، اللهم ادخله علینا بالامن و الایمان، و السلامة و الاسلام، و البركة و التقوى، و التوفیق لما تحب و ترضى‏» (2)

 

 بگو بار پروردگارا خیر و خوبى در این ماه را از تو مى ‏خواهم و همچنین فتح و پیروزى (بر شیطان) و نورانیت، و یارى (بر روزه‏دارى) و بركت و طهارت، و روزى این ماه را از تو مى ‏طلبم، و از تو خیر آنچه در این ماه هست و بعد از ماه مسئلت مى ‏نمایم، و به تو پناه مى ‏آورم از شر و بدى آنچه در این ماه مى ‏باشد، و آنچه بعد از آن است، بار پروردگارا این ماه را با امن و امان و ایمان به تو و سلامت نفس و نعمت اسلام، و بركت و تقوى و توفیق یافتن به آنچه تو دوست مى ‏دارى و راضى م ى‏گردى بر ما وارد گردان (كه همه اوصاف شایسته را در این ماه داشته باشیم).

 
پى نوشت:
1- من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 100.
روزه، درمان بیمارهاى روح و جسم صفحه 13
2- من لا یحضره الفقیه، ص 100.
روزه، درمان بیماریهاى روح و جسم صفحه 13

گردآوری: بخش مذهبی صبح بخیر

منابع:

hawzah.net

dailyafghanistan.com

jamejamonline.ir

 

ویدیو مرتبط :
مستند تلویزیونی «رویت هلال»

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

چهارشنبه اول ماه رمضان است/در رویت هلال ماه در غروب سه‌شنبه هیچ تردیدی نیست

چهارشنبه اول ماه رمضان است/در رویت هلال ماه در غروب سه‌شنبه هیچ تردیدی نیست

علیرضا بوژمهرانی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به وضعیت هلال ماه رمضان و مختصات آن اظهار کرد: مقارنه ماه و خورشید برای هلال ماه رمضان 1434 در روز 29 شعبان که مصادف با دوشنبه 17 تیر در ساعت 11:44 دقیقه پیش از ظهر به وقت رسمی ایران روی می‌دهد. بر این اساس اولین غروب خورشید بعد از مقارنه همان روز دوشنبه 29 شعبان است.

 

وی خاطرنشان کرد: به خاطر عرض دایرةالبروجی ماه و فاصله زمانی نسبتا کم بین غروب خورشید تا مقارنه هلال ماه در موقعیتی قرار می‌گیرد که در کل کشور غروب هلال قبل از غروب خورشید خواهد بود و تحت هیچ شرایطی هلال نه با چشم مسلح و نه با چشم غیرمسلح، چه قبل از غروب خورشید و چه بعد از آن قابل رویت نخواهد بود.

 

این عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری با اشاره به این‌که «همین وضعیت برای تمامی کشورهای اسلامی نیز حاکم است» گفت: در شبه جزیره عربستان، کل قاره آفریقا و اروپا رویت هلال در این روز مقدور نخواهد بود، اما اولین نقاط جهان که بر مبنای بعضی از معیارها امکان رویت هلال را در غروب دوشنبه دارند در قاره آمریکای جنوبی است که احتمال دارد هلال در آن مناطق با ابزار رویت شود، البته در این مناطق نیز رویت هلال حتی با استفاده از ابزار کار راحتی نخواهد بود.

 

بوژمهرانی تصریح کرد: به یقین می‌توان گفت که هیچ کدام از کشورهای اسلامی چون امکان رویت هلال را در غروب دوشنبه ندارند، بنابراین روز سه‌شنبه 18 تیرماه مصادف با آخرین روز شعبان خواهد بود که در ایران 30 روزه خواهد شد.

 

وی با اشاره به وضعیت برخی از کشورهای اسلامی در این ارتباط، گفت: عملکرد برخی از کشورهای اسلامی بر مبنای محاسبه است نه رویت هلال. به عنوان مثال در کشور عربستان در روز دوشنبه 29 شعبان به وقت ایران وقتی خورشید در مکه مکرمه غروب می‌کند چیزی حدود هشت ساعت و 53 دقیقه از مقارنه ماه نو سپری شده است، ضمن اینکه در افق مکه مکرمه در غروب دوشنبه هلال ماه 52 ثانیه بعد ازغروب خورشید غروب می‌کند و همین دو پارامتر باعث شده در تقویم ام‌القراء سه‌شنبه 18 تیرماه در عربستان روز اول ماه مبارک رمضان نوشته شود.

 

این عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری یادآور شد: این محاسبه به معنای آن نیست که دوشنبه هلال ماه در عربستان قابل رویت است بنابراین هرگونه گزارشی دال بر رویت هلال از عربستان بیاید قطعا این گزارش باطل خواهد شد مگر اینکه مبنایشان محاسبه باشد.

 

بوژمهرانی با تاکید بر این‌که «بر مبنای رویت هلال در کل کشورهای اسلامی وضعیت به گونه‌ای است که چهارشنبه باید روز اول ماه رمضان باشد» اظهار کرد: در ایران نیز با این‌که روز سه‌شنبه 30 شعبان است، اما در غروب روز سه‌شنبه هم هلال ماه در موقعیتی نیست که بگوییم خیلی راحت و در ارتفاع بالا دیده می‌شود بلکه هلال ماه به گونه‌ای خواهد بود که در غروب سه‌شنبه 18 تیر در کل کشور هلال با ابزار و دوربین‌های معمولی قابل رویت خواهد بود.

 

وی ادامه داد: در غروب روز سه‌شنبه احتمال رویت هلال در نیمه شمالی کشور با چشم عادی نیست، اما در نیمه جنوبی کشور به شرط وجود شرایط مناسب جوی و برخورداری رصدگر از یک افق مناسب احتمال رویت با چشم در غروب سه‌شنبه هم وجود دارد.

 

این عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری تصریح کرد: امسال در آغاز ماه مبارک رمضان در کشور هیچگونه تردیدی نیست که غروب روز سه‌شنبه در کل کشور هلال ماه با دوربین‌های معمولی قابل رویت خواهد بود و روز چهارشنبه اول ماه مبارک رمضان 1434 خواهد بود./ایسنا

 

خواندنیهای ماه مبارک رمضان