معنای "روح القدس " در قرآن چیست؟!

واژه «رُوحُ القُدُس» چهار بار در قرآن مجید آمده که گاه درباره حضرت عیسى (علیه السلام) و گاه درباره پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) است.

در مورد حضرت مسیح (علیه السلام) مى فرماید: «وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ»: (و به عیسى بن مریم دلایل روشن دادیم; و او را با روح القدس تایید کردیم).(سوره بقره، آیه 87)

در مورد سخن گفتن عیسى (علیه السلام ) در گاهواره، مى فرماید: «ذْ أَیَّدتُّكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَكَهْلًا »: (به خاطر آور زمانى که تو را با "روح القدس" تأیید کردم; که در گاهواره و نیز در حال میانسالى، با مردم سخن مى گفتى).(سوره مائده، آیه 110)

و درباره پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ»: (بگو: "روح القدس آن را از جانب پروردگارت بحق نازل کرده").(سوره نحل، آیه 102)

مفسّران براى «رُوحُ القُدُس» عمدتاً دو تفسیر ذکر کرده اند:

یکى فرشته وحى جبرئیل، و دیگرى نیروى مرموز غیبى خاصّى که با انبیاء بوده است.

آیه مربوط به پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) با معناى اول تناسب دارد ولى آیات مربوط به حضرت مسیح (علیه السلام) متناسب با معناى دوم است و همان بود که مسیح را تأیید مى کرد تا در گاهواره سخن بگوید و یا مردگان را زنده نماید.

این روح مقدّس و پاک منبع الهام بخش بزرگى براى انبیاء بوده و حتّى از بعضى از تعبیرات احادیث استفاده مى شود که روح القدس با افراد با ایمان (طبق سلسله مراتب ایمانى) نیز همراه است، و همان است که گویندگان متعهّد و شاعران با ایمان را در گفتن و سرودن نثر و نظم هاى بلیغ تأیید مى نموده، و مومنان راسخ را در تصمیم گیرى هاى مهم تقویت مى کرده است.

از روایات فراوانى بر مى آید که روح القدس حقیقتى بوده است در انبیاء و ائمه معصومین (علیهم السلام) که با آن حقایق بسیارى را درک مى کرده اند از جمله در روایات متعددى آمده است که امامان معصوم (علیهم السلام) به هنگام قضاوت و داورى از روح القدس مدد مى گرفتند.

 
منظور از تأیید حضرت عیسی (علیه السلام) توسط روح القدس !
موضوع تأیید و کمک عیسی بن مریم (علیه السلام) توسط روح القدس، چندین بار در قرآن آمده است:
1. «وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَقَفَّیْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ... ». [1]

2. «تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ... ».[2]

3. «إذْ قَالَ اللّهُ یَا عِیسى ابْنَ مَرْیَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِی عَلَیْكَ وَعَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَیَّدتُّكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَكَهْلًا ... ». [3]

در آیه اول و دوم نام حضرت عیسی (علیه السلام) بعد از ذکر کلمه پیامبران آمده است. علت این ذکر خاص بعد از عام، به خصوص در آیه اول تأکید بر نام عیسی (علیه السلام) بوده که شریعت جدیدی را بعد از موسی (علیه السلام) آورده است، البته این پیامبران مقام بالایی داشته‌اند، اما بعد از موسی (علیه السلام)، قطعاً عیسی (علیه السلام) دارای شریعت جدید بوده و دین موسی را نسخ کرده و این علت ذکر خاص عیسی(علیه السلام) است. [4]

مفسران «بیّنات» در دو آیه اول را نیز به معنای معجزات عیسی (علیه السلام)؛ مانند زنده کردن مردگان، شفا دادن مریض ‌ها و ... ذکر کرده‌اند. [5]

بحث در مورد روح القدس به دو صورت می ‌تواند تقریر شود:
اول: این ‌که، روح القدس به صورت کلی چه معنایی در قرآن دارد؛ در این مورد بحث ‌های مفصلی جریان دارد که نیازی به ذکر آنها در این ‌جا نیست. [6]

دوم: روح القدس در این آیات، چه معانی دارد؛ در این آیات، احتمالاتی پیرامون روح القدس وجود دارد که برخی از آنها معتقدانی نیز دارد و برخی تنها در حد احتمال ذکر شده‌اند. این احتمالات از این قرارند:

1. تعدادی از مفسّران روح القدس در این آیات را به مانند آیات دیگر قرآن به جبرئیل تفسیر کرده‌اند.

2. برخی از مفسّران روح القدس را به انجیل تعبیر کرده‌اند؛ به این معنا که خداوند به وسیله انجیل حقانیت عیسی (علیه السلام) را بر مردم آن زمان اثبات کرد و وجود انجیل، تأیید و کمکی بر عیسی شد. [7]

3. روح القدس، همان اسم اعظمی است که عیسی (علیه السلام) توسط آن مردگان را زنده می‌ کرد و با این اسم بود که حقانیت عیسی بر همگان آشکار شد.

4. منظور از روح در این عبارت؛ روح عیسی (علیه السلام) است و منظور از «القدس» خداوند باری تعالی تعبیر می ‌کند، اما در این‌ که چرا خداوند، روح عیسی (علیه السلام) را به خود نسبت داده، به نظر می ‌رسد برای بزرگ کردن و گرامی داشتن عیسی (علیه السلام) بوده است.[8]

اینها احتمالاتی بود که در تفسیر‌های مختلف ذکر شده است؛ برخی از مفسّران یکی را انتخاب کرده‌اند.

=================================
پی نوشت ها:
[1]. بقره، 87: «ما به موسى کتاب دادیم و در پى او پیامبرانى فرستادیم و به عیسى بن مریم معجزاتى دادیم و او را با روح القدس تأیید کردیم ... ».
[2]. بقره، 253:‌ «از آن فرستادگان برخى را بر برخى برترى بخشیدیم. از آنان کسى است که خدا با او سخن گفت، و برخى از آنان را درجات و مراتبى بالا برد. و عیسى بن مریم را دلایل و نشانه‏هاى روشن دادیم، و او را به وسیله روح القدس توانایى بخشیدیم ... ».
[3]. مائده، 110: «[یاد کنید] هنگامى که خدا فرمود: اى عیسى بن مریم! نعمتم را بر خود و بر مادرت یاد کن، آن‌گاه که تو را به وسیله روح القدس توانایى بخشیدم، که با مردم در گهواره [به اعجاز] و در میان‌سالى [به وحى‏] سخن گفت ... ».
[4]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 3، ص 595، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1420ق.
[5]. فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: اعلمی، حسین، ج 1، ص 157، انتشارات الصدر، تهران، چاپ دوم، 1415ق.
[6]. برای اطلاعات بیشتر ر.ک: 5973: روح در قرآن و علت عدم توضیح بیشتر در مورد ماهیت آن.
[7]. از جمله کسانی که این قول را مطرح کرده است: محمد رشید بن علی رضا (رشید رضا)، تفسیر المنار، ج 1، ص 312، الهیئة المصریة العامة للکتاب، مصر، 1990م.
[8]. این قول به برخی از بزرگان منسوب است که در برخی از تفاسیر نقل شده است: مفاتیح الغیب ، ج 3، ص 596.

منابع:
islamquest.net
x-shobhe.com

ویدیو مرتبط :
#27 چرا به AMP نیاز داریم؟

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

فرشته بزرگ روح القدس چگونه فرشته‌ای است؟

در ادیان یهود، مسیحیت و اسلام از روح القُدُس یاد شده‌است.

 

فرشته بزرگ روح القدس چگونه فرشته‌ای است و فرق آن با فرشتگان چیست؟
ابتدا كلام محققین را درباره روح‌القدس می‌آوریم و سپس نظر صحیح و نهایی را بیان می‌كنیم.

مرحوم طبرسی در تفسیر مجمع البیان ذیل آیه 87 سوره بقره «وایدناه بروح القدس» می‌نویسد: مراد از روح القدس جبرئیل ـ علیه‌السّلام ـ است (كه نظر قتاده و سدی و ضحاك و ربیع نیز همین است) و ابن زید می‌گوید مراد از روح القدس، انجیل است، همان طور كه قرآن را روح نامیده‌اند، «كذلك اوحینا الیك روحاً من امرنا» و ضحاك از ابن‌عباس نقل می‌كند كه «روح» اسمی است كه عیسی ـ علیه‌السّلام ـ بوسیله آن مرده‌ها را زنده می‌كرد.

 

در ادامه مرحوم طبرسی می‌گوید، قوی‌ترین نظرها، گفته كسی است كه گوید: مراد جبرئیل ـ علیه‌السّلام ـ است. می گوید: اگر سؤال شود چرا از بین انبیاء فقط عیسی ـ علیه‌السّلام ـ را از بین انبیاء ذكر نمود، در حالیكه همه انبیاء مورد تائید جبرائیل ـ علیه‌السّلام ـ بوده‌اند؟ در جواب باید گفت: چون حضرت عیسی ـ علیه‌السّلام ـ از ابتدای زندگی تا آخر، جبرائیل او را همراهی می‌كرد و هنگامی كه یهود می‌خواست او را به شهادت برسانند، عیسی ـ علیه‌السّلام ـ را به آسمان، بالا برد.[1]

فخر رازی در تفسیر‌كبیر چنین می‌گوید:

اختلفوا فی‌الروح علی وجوه، احدها: انه جبرئیل ـ علیه‌السّلام ـ( در این كه مراد از روح چیست؟ نظرات مختلف است. نظر اول این است كه: مراد جبرائیل است» و علت اینكه جبرائیل را روح نامیده‌اند چند وجه دارد؛

 

1. مراد از روح القدس یعنی روحی كه مقدس است... و بخاطر بلند مرتبه‌ای آن در نزد خدا؛

 

2. چون بوسیلة جبرائیل دین زنده می‌شود، همان طور كه بدن بوسیله روح زنده می‌شود؛ زیرا جبرائیل مأمور آوردن وحی به سوی انبیاء است و پیامبران بوسیله آن دین را زنده می‌كنند؛

 

3. چون روحانیت در این فرشته غلبه دارد... نظر دوم: مراد انجیل است همان‌گونه كه درباره قرآن آمده: روحاً من امرنا (شوری:52) و وجه نامگذاری به این نام به خاطر این است كه چون دین بوسیله آن زنده می‌شود و مصالح دنیا بخاطر انجیل منظم و ردیف می‌شود. نظر سوّم: اسمی كه عیسی ـ علیه‌السّلام ـ بوسیله آن مرده‌ها را زنده می‌كرد... چون جبرائیل از هوای نورانی، لطیف خلق شده، بیشتر به روح شباهت دارد، از این رو اطلاق اسم روح بر جبرائیل او‌لویت دارد...[2]

نظر علامه مجلسی رحمه الله از بحار الانوار:
روح القدس، اسم دیگر جبرائیل ـ علیه‌السّلام ـ است و با اذن خدای تبارك و تعالی انبیاء و ائمه ـ علیهم السّلام ـ را به وسیله ی علم تربیت و تائید می‌كرد و الروح، اسم ملكی دیگر است كه روز قیامت خدا می‌فرماید: یوم یقوم الروح...[3] آیت الله مصباح در معارف قرآن چنین گوید:

نحل 102 «قل نزله روح القدس». ظاهراً روح القدس در تطبیق با آیه‌ای دیگر، حضرت جبرائیل ـ علیه‌السّلام ـ است (بقره97): «من كان عدوا الجبرئیل فانه نزله علی قلبك»[4].

روح القدس یعنی روحی كه مقدس است و بخاطر بلند مرتبه‌ای آن در نزد خدا

 
آیت الله مكارم، در تفسیر نمونه ذیل آیه، 87 بقره چنین گوید:

مفسران بزرگ دربارة روح القدس تفسیرهای گوناگونی دارند.

1. برخی گفته‌اند منظور جبرئیل است، شاهد این سخن آیه 102، نحل است: «قل نزّله روح القدس من ربك بالحق...» اما چرا جبرئیل را روح القدس می‌گویند؟ به خاطر این است كه از طرفی جنبه روحانیت در فرشتگان مسأله روشنی است و اطلاق «روح» بر آن ها كاملاً صحیح است، و اضافه كردن آن به «القدس» اشاره به پاكی و قداست فوق العاده این فرشته است.

2. بعضی دیگر معتقدند «روح القدس» همان نیروی غیبی است كه عیسی ـ علیه‌السّلام ـ را تائید می‌كرد...

3. بعضی از مفسران نیز روح القدس را به معنی«انجیل» تفسیر كرده‌اند. ولی دو تفسیر اول نزدیكتر به نظر می‌رسد.[5]

جمع بندی و نتیجه گیری:
بر اساس سخنان دانشمندان و استدلال های آنها به قرآن و روایات روح القدس، فرشته بزرگ خدا همان جبرئیل ـ علیه‌السّلام ـ است و كار تائید و كمك كردن به انبیاء و ائمه ـ علیهم السّلام ـ و نازل كردن وحی الهی بر پیامبران را انجام می‌دهد، البته چون خودش فرشته بزرگ الهی است، ممكن است، در برخی از كارها از فرشته‌های تحت فرمان خود هم استفاده كند و باز صحیح است كه گفته شود روح القدس (جبرئیل) آن كار را انجام داده است.

========================
پی نوشت ها:
[1] . طبرسی، مجمع البیان، بیروت، دارالمعرفة، چاپ دوم، ج1، ص 199، ذیل آیه 78 بقره.
[2] . كلام فخررازی، تفسیر كبیر، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1417ه‍ ، ج 1، ص 596، چاپ رحلی.
[3] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 17، ص 106 ، ذیل ح 16 باب 16 و ج 25، ص 40، باب 2، ذیل ح 11، و ج 61، ص 63، باب 42، ذیل حدیث 50.
[4] . مصباح، محمد تقی، معارف قرآن، قم، انتشارات مدرسه امام خمینی، ج3، ص285.
[5] . مكارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1371، ج 11، ص 329.

 

منبع:andisheqom.com