علت وجوب سجده در برخی آیات چیست؟

یكی از حكمت‌های سجده در برابر خداوند این است كه تكبر را از انسان دور می‌كند

 

در برخی از روایات كه از ائمه معصومین ـ علیهم السّلام ـ نقل شده آمده است كه باید موقع خواندن یا شنیدن آیاتی از قرآن كریم سجده كرد.[1] به آن آیات، آیات عزائم و به سوره‌هایی كه آن آیات را در بردارند، سُور عزائم می‌گویند. و ائمه ـ علیهم السّلام ـ كه این روایات را از پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل كرده‌اند و پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ نیز از خداوند نقل كرده است. پس این دستور سجده كه از ائمه ـ علیهم السّلام ـ صادر شده در واقع دستور خداوند است و ما از روی تعبد آن را قبول می‌كنیم و به آن عمل می‌نمائیم.

از طرف دیگر در این آیات، دستور سجده به صورت فعل امر آمده است و می‌دانیم كه خداوند در قرآن به شیوه مردم با آنها سخن گفته است، و وقتی مردم دستوری را از یك شخص بزرگی می‌شنوند، انجام آن را واجب می‌دانند و فهم آنها از آن سخن این است كه آن كار باید فوراً انجام شود.

حال وقتی خداوند به عنوان آفریننده، پروردگار و مدیر جهان هستی چنین دستوری می‌دهد به طریق اولی انجام آن بر بندگان لازم و ضروری است. با دقت در مضامین آیات این سوره‌ها و سیاق آیات و توجه به فضای نزول این سوره‌ها می توان به برخی از حكمت‌های این فرمان الهی پی برد.

در این سوره‌ها به خلقت انسان و آسمان ها و زمین اشاره شده است. خداوند در قرآن ضمن بیان كیفیت خلقت انسان و مراحل آن به خود آفرین گفته و فرموده: « فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ[2]؛بزرگ است خدایی كه بهترین آفرینندگان است» همچنین خداوند خلقت آسمان ها و زمین را بزرگ‌تر از خلقت انسان اعلام كرده و فرموده: « لَخَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ[3]؛همانا آفرینش آسمان ها و زمین از آفرینش انسان ها مهم‌تر است، ولی بیشتر مردم نمی دانند .»

با دقت در سیاق آیات این سوره‌ها، انسان به عظمت بی‌انتهای خداوند پی می برد، تدبیر او را در تمام عالم مشاهده می كند، همه چیز را وابسته به لطف او می بیند و بازگشت همه چیز را به سوی او می بیند. با این حال خود را در برابر او پست و بی مقدار احساس می كند و در مقابل آن غنی بالذات اعتراف به فقر خود می‌كند ، در چنین حالی سزاوار است كه ظاهر و باطن باهم همراه و هماهنگ شوند و با ذرات عالم كه همه حمد و تسبیح حضرتش را می گویند، هم نوا شوند.

 كسی كه برای خداوند سجده می‌كند،نهایت تواضع و اخلاص را از خود نشان می‌دهد

 
این سوره‌ها در فضای شرك آلود مكه نازل شده‌اند. آنجا كه برای بتها و معبودهای دروغین سجده می كردند. مشركان خداوند را به عنوان خالق هستی قبول داشتند،ولی  او را پروردگار نمی‌دانستند آنها می‌گفتند: خداوند تدبیر امور عالم را به واسطه‌هایی سپرده است و آنها شفیعان ما نزد خداوند هستند و ما با عبادت و پرستش آنها، خود را به خدا نزدیك می‌كنیم.

خداوند با باطل اعلام كردن این تفكر، خالقیت و ربوبیت را مخصوص خود اعلام كرد و عبادت را نیز مخصوص خود دانست و برای اینكه شرك عملاً از جامعه زدوده شود، دستور می دهد كه برای او سجده كنند و او را پرستش كنند و با این عمل به او تقرب جسته، روح یكتاپرستی و توحید را در جامعه زنده كنند.

خداوند در این سوره‌ها و سوره‌های دیگر مردم را دعوت به تدبر و تفكر در آیات خداوند و آفریده‌های او می‌كند تا با دید واقعی به عالم بنگرند و به دور از تعصب و تقلید جاهلانه، دنبال حقیقت بروند. در این صورت می‌بینید كه آفریدگار هستی و پروردگارشان یكی است، تنها رو به سوی او می‌كنند و فقط او را عبادت می‌كنند و از او یاری می‌جویند.

جالب است بدانیم كه وقتی پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ آیات سورة نجم را تلاوت می‌كردند، به گونه‌ای این آیات در دل شنوندگان تأثیرگذاشته بود كه وقتی آن حضرت آیة سجده را خواندند همة حاضرین اعم از مؤمنین و مشركین به سجده افتادند به جز ولیدبن مغیره كه بخاطر ناراحتی نمی‌توانست خم شود و مشتی خاك برداشت و پیشانی بر آن خاك گذاشت.[4]

 

یكی از حكمت‌های سجده در برابر خداوند این است كه تكبر را از وجود انسان زایل می‌كند. چون كسی كه در پیشگاه خداوند سجده می‌كند و شریف‌ترین موضع بدن خود یعنی پیشانی را به خاك می‌ساید، نهایت تواضع و اخلاص را از خود نشان می‌دهد، چنین كسی آمده است كه هر دستوری از خداوند صادر شود بدون چون و چرا انجام دهد اما اگر كسی در وجودش تكبر باشد باعث می‌شود نافرمانی كند همانطور كه شیطان تكبر ورزید و از سجده به آدم علیه السلام امتناع كرد و به خاطر همین از درگاه ربوبی طرد شد و مستوجب آتش گردید.

اما ملائكه اطاعت كردند و همچنان در جوار قرب الهی باقی ماندند. و این جریان تا قیامت باقی است، كسانی كه از فرمان خداوند سرپیچی كنند، مستحق عذاب و قهر خداوند می شوند و كسانی كه مطیع باشند، رحمت بی‌انتهای الهی آنها را فراگرفته و خداوند از آنها راضی و خشنود می‌باشد.

پی نوشت ها:
[1]. صدوق، خصال، ترجمه آیت الله كمره‌ای، تهران، انتشارات كتابچی، چاپ چهارم، 1376 قمری، ج1، ص231.
[2]. مؤمنون/ 14.
[3]. غافر/ 57.
[4]. مكارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالكتب الاسلامیه، چاپ نهم، 1371، ج22، ص576.

 

منبع:andisheqom.com

ویدیو مرتبط :
حاج آقا عالی - علت وجوب برخی از اعمال

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

بهترین ذکر در سجده چیست؟

عارف واصل مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی می فرماید: مرا شیخی بود بزرگوار عامل عارف کامل که مانند او را در مراتبی که گفته شد ندیده ام، از او پرسیدیم که در اصلاح و جلب معارف چه عملی را به تجربه رسانده است؟

او گفت: من عملی را در این که گفتی مؤثر ندیدم مگر اینکه در هر شبانه روز یک بار بر سجده طولانی مداومت شود و در آن سجده بگوید«لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین» و به هنگام گفتن ذکر خود را در زندان طبیعت، زندانی و به زنجیرهای اخلاق رذیله بسته ببیند، آنگاه اقرار کند که پروردگار اینکار را تو بر من نکردی و تو بر من ستم روا نداشتی، بلکه این من بودم که بر خود ستم کردم و خود را به اینجا انداختم.

از آداب سجده این است که وقتی که بخواهیم به سجده برویم اول با زانوها به طرف زمین خم شویم و بعد دستها را پیش از زانوها بر زمین بگذاریم این عملی است که مرحوم علامه طباطبائی (ره)از پیامبر اکرم(ص) نقل می کند.

 

منبع: نکته های نابی از نماز،ص۲۵۵.