عدالت بین زنان از نظر قرآن

شما هرگز نمى ‏توانید [از نظر محّبت قلبى‏] در میان زنان‏، عدالت برقرار كنید، هر چند كوشش نمایید

 

در آیه 3 سوره نساء ازدواج با 4 زن را جایز شمرده است و در آیه 129 از همین سوره آمده است: «شما هرگز نمی توانید میان همسرانتان به عدالت رفتار كنید»؛ آیا این دو آیه با هم تعارض ندارند؟

می دانیم كه خداوند متعال این قرآن شریف را بر رسول خود – صلی الله علیه و آله و سلم - وحی نموده است و این معجزه الهی، كلام خداوندی است كه از هر گونه تضاد و اختلاف و پراكنده گویی عاری است; برخلاف كتاب های بشری كه غالباً دچار تضاد و اختلاف می باشد و در مواردی در آغاز آن مطلبی ثابت می شود، ولی در پایان، همان مطلب نقض می شود ولیكن قرآن تنها سخنی است كه در آن چنین نقصی وجود ندارد و خداوند متعال نیز فرموده است:

«أَفَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلافًا كَثِیرًا[2]؛آیا درباره قرآن نمی اندیشید؟ اگر از سوی غیرخدا بود، اختلاف فراوانی در آن می یافتید».

در دنباله آیه 3سوره نساء آمده است:
« و اگر مى ‏ترسید كه [بهنگام ازدواج با دختران یتیم‏،] عدالت را رعایت نكنید، [از ازدواج با آنان‏، چشم‏پوشى كنید و] با زنان پاك [دیگر] ازدواج نمائید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر مى ‏ترسید عدالت را [درباره همسران متعدد] رعایت نكنید، تنها یك همسر بگیرید، و یا از زنانى كه مالك آنهائید استفاده كنید، این كار، از ظلم و ستم بهتر جلوگیرى مى ‏كند.»آیه در بیان احكامی درباره اختیار همسر می باشد. می فرماید: شما مردان مسلمان می توانید با دو زن یا سه و یا چهار زن ازدواج نمایید. لیكن به شرط آن كه عدالت را مراعات نمایید و چنان چه نمی توانید عدالت را مراعات كنید، با یك زن و یا به جای همسر دوم، با كنیزی كه مال شما است وصلت كنید (چون شرایط سبك تری نسبت به زنان آزاد دارد).

در این جا سؤال مهمّی مطرح است كه مراد از عدالت در آیه چیست؟
باید گفت بعد از تشریع حكم تعدد زوجات در اسلام، برای هر كدام از زوجه حقوقی ثابت شده است كه مشروح آن در كتاب های فقهی آمده است و عمده ترین آن، عدالت در امور مربوط به زندگی از قبیل حق همسرداری، تهیه وسایل زندگی و ... می باشد. آیه می فرماید: اگر این گونه امور را نمی توانید مراعات نمایید، پس به یك همسر اكتفا كنید. جالب این كه این نوع عدالت در قدرت وتوان انسان هست و لذا محور حكم همین نوع عدالت است.[3]

در آیه 129 سوره نساء آمده است: « شما هرگز نمى ‏توانید [از نظر محّبت قلبى‏] در میان زنان‏، عدالت برقرار كنید، هر چند كوشش نمایید! ولى تمایل خود را بكلّى متوجّه یك طرف نسازید كه دیگرى را بصورت زنى كه شوهرش را از دست داده درآورید! و اگر راه صلاح و پرهیزگارى پیش گیرید، خداوند آمرزنده و مهربان است‏. »

از آن جا كه قرآن به شوهران تأكید فرموده كه نسبت به همسران عدالت داشته باشید، این جا این سؤال پیش می آید كه عدالت در مورد محبت و علاقه قلبی امكان پذیر نیست; بنا بر این، در برابر همسران متعدد چه باید كرد؟

آیه پاسخ می گوید كه عدالت از نظر محبت، در میان همسران امكان پذیر نیست، هر چند در این زمینه كوشش شود. بدیهی است كه یك قانون آسمانی نمی تواند بر خلاف فطرت باشد و یا تكلیف به آن چه قدرت انسان در آن نیست نماید و از آن جا كه محبت های قلبی، عوامل مختلفی دارد كه بعضاً از اختیار انسان بیرون است، دستور به رعایت عدالت در مورد آن داده نشده است; ولی نسبت به اعمال و رفتار و رعایت حقوق در میان همسران كه برای انسان، امكان پذیر است، روی عدالت تأكید شده است. در عین حال برای این كه مردان از این حكم، سوء استفاده نكنند، می فرماید: «اكنون كه نمی توانید مساوات كامل را از نظر محبت میان همسران خود رعایت كنید، لااقل تمام تمایل قلبی خود را متوجه یكی از آنان نسازید كه دیگری به صورت بلاتكلیف درآید و حقوق او نیز عملا ضایع شود».[4]

آیا این دو آیه با هم متفاوت اند؟ پاسخ آن با تفسیری كه در دو آیه شده است روشن است، هرگز این دو آیه با هم تضاد ندارند; زیرا در آیه اوّل می فرماید: شرط تعدد زوجات، عدالت بین همسران است و در آیه دوّم می فرماید: شما كه این قدر خودتان را به زحمت می اندازید كه حتّی نسبت به میل و علاقه و محبت درونی بین همسران عدالت برقرار نمایید. این چنین خود را به مشقّت نیاندازید; چرا كه محبت قلبی خارج از اختیار انسان است; وفقط نسبت به اعمال و رفتار و رعایت حقوق در بین همسران، شما موظف به عدالت می باشید و چنین عدالتی تحت قدرت شما است و قابلیت اجرا در زندگی دارد.[5]

عدالت در بیان امام صادق(علیه السلام)
از روایات اسلامی برمی آید كه نخستین كسی كه این ایراد را مطرح كرد، ابن ابی العوجاء از مادیین معاصر امام صادق(ع) بود كه این ایراد را با هشام ابن حكم ـ دانشمند مجاهد اسلامی ـ در میان گذاشت. او كه جوابی برای این سؤال نیافته بود از شهر خود كه ظاهراً كوفه بود به سوی مدینه (برای یافتن پاسخ همین سؤال) حركت كرد و به خدمت امام صادق(علیه السلام) رسید. امام از آمدن او در غیر وقت حج و عمره به مدینه تعجب كرد. وی عرض كرد كه چنین سؤالی پیش آمده است كه تعدد زوجات مشروط به عدالت است و عدالت هم كه ممكن نیست; بنا بر این تعدد زوجات در اسلام ممنوع است؟

امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «منظور از عدالت در آیه سوم سوره نساء، عدالت در نفقه، رعایت حقوق همسری ،طرز رفتار و كردار است و اما منظور از عدالت در آیه 129 سوره نساء كه امری محال شمرده شده، عدالت در تمایلات قلبی است (بنابراین تعدد زوجات با حفظ شرایط اسلامی، نه ممنوع است و نه محال)».

 هنگامی كه هشام از سفر بازگشت و این پاسخ را در اختیار ابن ابی العوجاء گذاشت، او سوگند یاد كرد كه این پاسخ از خود تو نیست.[6]

=====================
پی نوشت ها:
[1]  . « و اگر مى‏ترسید كه [بهنگام ازدواج با دختران یتیم‏،] عدالت را رعایت نكنید، [از ازدواج با آنان‏، چشم‏پوشى كنید و] با زنان پاك [دیگر] ازدواج نمائید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر مى‏ترسید عدالت را [درباره همسران متعدد] رعایت نكنید، تنها یك همسر بگیرید، و یا از زنانى كه مالك آنهائید استفاده كنید، این كار، از ظلم و ستم بهتر جلوگیرى مى‏كند.»
[2] . نساء/82.
[3] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 3، ص 255.
[4] . تفسیر نمونه، ج 4، ص 153.
[5] . طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ج 5، ص 163؛ تفسیر نمونه، ذیل آیه 129، سوره نساء.
[6] . تفسیر نمونه، ج 4، ص 155، به نقل از تفسیر برهان، ج 1، ص 420.

 

منبع: andisheqom.com

ویدیو مرتبط :
نظر نامزدها درمورد رابطه عدالت و پیشرفت در مقایسه با نظر رهبری

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

کنترل شهوت از نظر قرآن

شهوت

 

چه راه کارهایی برای کنترل شهوت و هوای نفس وجود دارد؟

 

پاسخ :

بی‌تردید یكی از نیرومندترین غرایز، نیروی شهوت و غریزة جنسی است كه از ابتدای زندگی در وجود آدمی نهفته است این غریزه تا زمان بلوغ همچنان دوران آرام و بی‌تحركی را پشت سر می‌گذارد، امّا به مجرد شروع دوران نوجوانی، آرام آرام زمان بیداری و طغیان آن فرا می‌رسد و رفته رفته تمام وجود نوجوان و جوان را در برمی‌گیرد. و همه جوانان كما بیش با این وضعیت روبرو می‌شوند، بزرگترها نیز این دوره را پشت سر گذاشته‌اند. آنچه افراد با هم تفاوت دارند، در این است كه برخی با ایمان قوی و عزم و ارادة استوار در برابر نیروی شهوت می‌ایستند و مقاومت می‌كنند، یعنی به شخصیت خود احترام قایل‌اند و لذا خود را به كارهای زشت و ناپسند آلوده نمی‌سازند، امّا عده‌ای هم وجود دارند كه نمی‌توانند مقاومت كنند و نیروی شهوت را در خود كنترل نمایند. اگر در دوران جوانی نیروی شهوت قوی است، ارادة جوانان قوی‌تر از آن است.

 

علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: «من كرمت علیه نفسُه، هانت علیه شهواته»[1] كسی كه كرامت و ارزش خود را بشناسد، شهوت نمی‌تواند بر او غلبه كند.

 

علاوه بر آنكه از نظر شرع حرام است و آبروی انسان را نزد خدا از بین می‌برد، چه پیامدهای در زندگی فرد به دنبال دارد؟ که به برخی از آثار آن اشاره كنیم: تحقیقات روان شناختی نشان می‌دهد كه فكر بیش از حدّ در مورد مسایل جنسی و گرفتار شدن در دام اینگونه اعمال باعث اختلالات روانی در فرد می‌شود. ضعف ایمان، بیماری جسمی و روحی، گوشه گیری و انزوا، شكست در زندگی، ضعف اعصاب و... برخی از آثار و پیامدهای آن می‌باشد. یكی از دانشمندان می‌گوید: این كار جوان را بسیار خسته می‌كند به طوری كه همواره خجل و شرمسار است و خود را مجرم و گناهكار می‌پندارد.[2]

 

افرادی كه این پیامدها را نمی‌دانند ممكن است ناخواسته به دام شهوت مبتلا شوند امّا وقتی این مسایل را درك كنند،‌قطعاً از آن دست برمی‌دارند. شاید برخی افراد ابتدا باور نكنند امّا وقتی تجربه كردند و پس از مدتی دیدند كه واقعاً احساس گناه سراپای وجود انسان را فرا می‌گیرد، جداً تصمیم می‌گیرند كه از آن دست بردارند، توبه كردن هم اینجاها كاربرد دارد.[3]

 

چند راهکار می تواند شهوترانی را کنترل کند که به چهار نمونه اشاره می شود:

 

1. تقویت ایمان

اگر معنویت و ایمان را در خویشتن تقویت شود، ملكه‌ای در انسان ایجاد می‌شود كه از انجام هر گونه گناه باز می‌دارد و به انسان اجازه نمی‌دهد كه ارزش و منزلت خود را با این كارها از بین ببرد. بسیاری از مشكلات ما و اساساً مشكل عصر ما و جوانان جامعه همین كمبود معنویت و ایمان مذهبی است كه اگر این مشكل حل شود، بسیاری از مشكلات دیگر حل خواهد شد. در عمل و رفتار نیز باید تجدید نظر شود و از رفتارهایی كه میل جنسی و شهوت را در انسان تحریك می‌كند، تا حد امکان بایستی دوری کرد.[4]

 

2. یكی دیگر از عوامل مؤثر در جلوگیری و كنترل شهوت كار مداوم است. كارهای بدنی از رنج روحی می‌كاهد و از شهوت نیز جلوگیری می‌كند. كار هم از لحاظ آنكه باعث صرف انرژی و نیروی بدنی در این می‌شود و هم از لحاظ آنكه فكر و ذهن انسان را به خود مشغول می‌كند، می‌تواند از افكار ناسالم و كارهای نادرست و نابهنجار جلوگیری كند.

 

3. ورزش یكی دیگر از راهكارهای جلوگیری از فشارهای جنسی است. علاوه بر اینها سعی كنید، در مواقعی كه تنها هستید، ذهن و فكر خود را از مسایل كه سرانجام به بروز نیاز جنسی منجر می‌شود،‌باز داشته و بیشتر به یاد خدا باشید. به این نكته توجه داشته باشید كه خداوند ناظر بر تمامی اعمال ماست، حتی در جاهای خلوت كه هیچ كسی نیست، خداوند ما را می‌بیند، اگر خدای ناكرده گناه كنیم علاوه بر آثار و پیامدهای منفی كه در جسم و روح ما می‌گذارد، آبروی ما نزد خدا هم می‌رود.

 

4. ازدواج؛ راهكار دیگر این است كه زمینه ازدواج را فراهم شود.[5] ازدواج با توجه به ملاك‌ها و معیارهایی كه اسلام معرفی كرده است، چندان سخت و مشكل نیست.

 

البته باید مقدمات ازدواج را كم كم فراهم شده، و در زمان مناسب عقد انجام گردد. اگر به مقدمات ازدواج اقدام كنید، ذهن و فكر جوان بیشتر روی آن متمركز می‌شود و به امید فردای بهتر و زندگی آبرومندانه از هر كار دیگری منصرف خواهد شد. خداوند متعال كه آفرینندة‌ انسان است و خصوصیات و فطریات و غرایز او را می‌داند، آفریدن زن و مرد و قرار گرفتن آنها در كنار یكدیگر را سبب مودت و رحمت و آرامش انسان و نیز ارضای غرایز به صورت صحیح آن می‌داند. در این باره می‌فرماید: از آیات و نشانه‌های حكیمانة خداوند این است كه برای شما از جنس خودتان همسرانی قرار داد، تا در كنار آنان آرامش یابید و میان شما مهر و محبت و رحمت قرار داد، به درستی كه در این كار خداوند دلایل حكیمانه‌ای است.[6]

 

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1. عوامل كنترل غرایز در زندگی انسان، آیت الله حسین مظاهری، موسسه ذكر، چاپ یازدهم، 1378.

2. گناه از نگاه قرآن، دكتر عباس طاهر، ترجمه حمید رضا آژیر، آستان قدس رضوی، چاپ اوّل، 1377.

3. دریچه‌ای به آسمان، (راه‌های پیشگیری از گناه) زین العابدین دست داده، مجتمع فرهنگی مصلی نژاد، چاپ اوّل، 1377.