شرق و غرب در قرآن به چه معناست؟

مشرق و مغرب از آن خداست و به هر طرف رو كنید، خدا آنجاست

 

شرق و غرب در قرآن به چه معناست؟ آیا در قرآن از جهات چهارگانه نامبرده شده؟

 

در قرآن كریم، در مناسبت‌های مختلف به واژه «مشرق» و «مغرب» به صورت مفرد، تثنیه و جمع اشاره شده است كه به معنای جهت جغرافیایی آمده است از جمله:

1. مشرق و مغرب به معنای جهت جغرافیایی (شرق و غرب)، چنان‌كه قرآن كریم می‌فرماید: [1]«ولله المشرق و المغرب فاینما تولوا فثم وجه الله ان الله واسع علیم» «مشرق و مغرب از آن خداست و به هر طرف رو كنید، خدا آنجاست، خداوند بی‌نیاز و داناست» از آیه مذكور برمی‌آید كه خداوند در همه جهات حاضر و ناظر است و موجودی مادی نیست كه متعلق به یك جهت ویژه، باشد بلكه او درتمام جهات وجود دارد.[2] و منظور از «مشرق» و «مغرب» جهات شش‌گانه است و خداوند متعال در همه‌جا و در تمام جهات وجود دارد و تمام جهات هستی در تسلط قدرت اوست.

یا در آیه 142، همین سوره، مجدداً مشرق و مغرب به معنای جهات شش‌گانه آمده است همچنین در سوره‌ها و آیات: بقره 177، و 258؛ شعرا، 28، معراج،40، صافات 5، زمل، 9، الرحمن، 17،[3]

در آیات مذكور گاهی تعبیر به مشرق و مغرب به صورت مفرد شده و گاهی تعبیر به «مشرقین» و «مغربین» آمده است.

2. گاهی منظور طرف یا اطراف خاص طلوع یا غروب خورشید می‌باشد، چنان‌كه در آیه 258، سوره بقره در داستان و احتجاج حضرت ابراهیم ـ علیه‌السّلام ـ بر ضد نمرودیان به طلوع (مشرق) و غروب (مغرب) اشاره شده است.[4]

3. جهات چهارگانه شرق و غرب و جهات بین آن دو است كه شامل جنوب و شمال می‌شود، چنان‌كه خداوند متعال می‌فرماید: «قال رب المشرق و المغرب و ما بینهما ان كنتم تعقلون؛[5] (موسی) گفت: «او پروردگار مشرق و مغرب و آنچه میان آن دو است، می‌باشد اگر شما عقل و اندیشه خود را به كار می‌گرفتید.»

4. گاهی نیز كلمه «مشرق» و «مغرب» به بعد كروی بودن زمین اشاره می‌كرد. از آنجا كه در هر دو نیم‌كره، یك مشرق و یك مغرب وجود دارد، پس در نتیجه كرة زمین دو مشرق و دو مغرب وجود دارد، چنان‌كه قرآن كریم می‌فرماید: «رب المشرقین و رب المغربین»[6]

5. گاهی نیز «مشرق» و «مغرب» در قرآن كریم، اشاره به بخش‌های متعدد طلوع و غروب دارد چنان‌كه خداوند متعال می‌فرماید: « وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذینَ كانُوا یُسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا...؛[7] و مشرق‌ها و مغرب‌های پر بركت زمین را به آن قوم تضعیف شده (زیر زنجیر ظلم و ستم) واگذار كردیم...»

توضیح آنكه زمین‌های پهناور به خاطر خاصیت كروی بودن زمین در افق‌ها، مشرق‌ها و مغرب‌ها اختلاف دارند.[8]

همچنین در قرآن كریم به جهات دیگر نیز اشاره شده است مانند: جهت فوق و تحت؛ چنان خداوند متعال می‌فرماید: «لأكلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم...؛[9] از آسمان و زمین روزی خواهند خورد...».

و نیز سوره واقعه، آیه 41 و...

بنابراین، در قرآن كریم از جهات شش‌گانه سخن آمده است.

==========================
پی نوشت ها:
[1] . بقره/ 115.
[2] . ر.ك: مكارم شیرازی، ناصر و همكاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیة، ج1، ص 295.
[3] . ر.ك: همان، ذیل آیات مذكور.
[4]ِ . ر.ك، تفسیر نمونه، همان، ج1م ص 215، 211.
[5] . شعرا/ 28.
[6] . رحمن/ 17.
[7] . اعراف/ 137، و صافات/ 5، و معارج/ 40.
[8] . ر.ك، مكارم شیرازی، ناصر و همكاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیة، ج 6، ص 329.
[9] . مائده/ 66.

 

منبع:andisheqom.com

ویدیو مرتبط :
هفت آسمان و هفت زمین که در قرآن آمده به چه معناست؟

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

علت علمی بودن قرآن

 

 

 

از ميان اسامى كتاب نازل شده بر پيامبر اكرم(ص) قرآن مشهورترين و شايع‏ترين نام در ميان مسلمانان است. بسيارى را عقيده بر اين است كه اين نام از ميان ساير نام‏ها براى اين كتاب جنبه علميت پيدا كرده و به صورت اسم خاص درآمده است. (1)

 

 

اما آيا علم بودن قرآن، از همان ابتدا از متن آيات برخاسته است، يا اين‏كه اين نام به‏تدريج و در طول زمان، در عرف مسلمانان، صورت علميت به خود گرفته است؟ دلايلى وجود دارد كه قرآن از همان آغاز «علم‏» استعمال گرديده است:

 

 

1. در چند مورد، وقتى سخن از ذكر كتب آسمانى به ميان آمده است، قرآن در رديف تورات و انجيل ذكر گرديده است:

 

وعدا عليه حقا فى التوراة والانجيل والقرآن. (2)

 

 

2. خداوند در سوره‏هاى «ق‏»، «يس‏» و «ص‏» به ترتيب، هنگام سوگند به كتاب مقدس خويش از ميان همه عناوين به «قرآن مجيد»، «قرآن حكيم‏» و «قرآن ذى‏الذكر» سوگند خورده است. البته در دو مورد ديگر، يعنى سوره‏هاى زخرف و دخان، سوگند به «كتاب مبين‏» نيز آمده است.

 

 

3. از ميان اسامى چهار گانه - كه در فصل دوم گذشت - امتياز نام قرآن بر ساير نام‏ها در اين است كه اسم خاص بوده، در حالى كه نام‏هاى ديگر در مورد كتب آسمانى ديگر نيز به كار رفته‏اند.

 

 

واذ آتينا موسى الكتاب والفرقان لعلكم تهتدون. (3)

 

 

ولقد آتينا موسى وهارون الفرقان وضياء وذكرا للمتقين. (4)

 

 

4. نام قرآن در سوره مزمل، كه سومين سوره در ترتيب نزول سوره‏هاست، براى نخستين بار، دو بار ذكر گرديده و در هر بار به تلاوت قرآن امر شده است. بنابراين، عنوان قرآن از همان آغاز نزول، به عنوان نام برتر و اسم خاص از سوى خدا انتخاب شده است.

 

 

5. گرچه نام كتاب، بيشتر از قرآن استعمال شده است، اما به لحاظ آن كه كتاب در معناى خود، مفهومى عام دارد و به همين جهت در مورد تورات و انجيل نيز به كار رفته است، نام قرآن در مقايسه با عناوين و اسامى ديگر، كاربرد بيشترى در قرآن دارد.

 

 

6. كاربرد اين عنوان در بيان پيامبر اسلام(ص) و اميرمؤمنان(ع) و ساير امامان، باتوجه به روايات فراوانى كه در اختيار ماست، مبين آن است كه «قرآن‏» عنوانى منتخب و برگرفته از متن آيات است.

 

 

از آن چه گفتيم، روشن شد قرآن به حسب استعمال خودش به صورت علم و اسم خاص آمده و از همين رو در عرف مسلمانان نيز بدين شكل درآمده است.