اعتکاف چیست+ احکام اعتکاف

اعتکاف عبارتست از: اقامت کردن برای حداقل سه روز در مسجد به قصد عبادت

 

حقیقت و مفهوم اعتکاف
اعتکاف از ماده «عکف» در لغت به معنای اقبال و روی آوردن به چیزی و ملازمت آن بر سبیل تعظیم است .

اعتکاف در شرع، به معنای التزام به توقف و درنگ در مسجد به قصد قربت است.

در یک تعریف جامع اعتکاف عبارتست از: «اقامت کردن برای حداقل سه روز در مسجد به قصد عبادت با مراعات شرایط لازم .»

ارکان عبادت، یعنی اجزایی که اگر به طور عمد یا به طور سهو ترک شوند، عبادت باطل می شود. اعتکاف نیز ارکانی دارد که عبارت اند از : 1. نیت، 2. توقف در مسجد جامع شهر یا مساجد چهارگانه معروف، 3. کمتر از سه روز نبودن اعتکاف، 4. روزه دار بودن معتکف در ایام اعتکاف.

اقسام اعتكاف
اعتكاف بر دو قسم است، مستحب و واجب، كه در اصل یك عمل مستحبى است ولى ممكن است ‏به سببى واجب شود مانند:

نذر، عهد یا قسم مثلا انسان نذر كند یا با خداى خود عهد كند یا قسم بخورد كه اگر در فلان كار موفق شد یا از فلان بیمارى شفا پیدا كرد چند روز در مسجد معتكف شود.

 زمان اعتكاف
 در طول سال در هر زمانى كه انسان بتواند حداقل سه روز در مسجد بماند و روزه بگیرد صحیح است ولى بهترین زمان براى اعتكاف ماه مبارك رمضان و دهه آخر آن است.

فلسفه و آثار اعتکاف
انسان در گریز از هوای نفس و فرار از اشتغالات زندگی، در طریقت انس با معبود همواره نیازمند خلوتی است تا در انزوای وجود خویش در آثار صنع پروردگارش با دیدة عبرت بیندیشد و با سوز دل و اشک دیده، باطن خود را از زنگار گناهان بشوید و خانه دل را مصفای حضور خالق هستی بخش سازد، و اعتکاف زمینه چنین خلوتی را فراهم می­کند و فرصت و مجالی می­دهد برای پرداختن به امور نفس خویش و جلوه گری نور محبت خدا در اعماق سرای وجود انسان، تا انسان بدون دلواپسی از کارهای انجام نشده و وابستگیهای روز­مره، خود را در سرای معبود خویش نظاره گر باشد.

حضرت صادق علیه السلام فرمود: «فِی التَّوْرَاةِ مَكْتُوبٌ یَا ابْنَ آدَمَ تَفَرَّغْ لِعِبَادَتِی أَمْلَأْ قَلْبَكَ غِنًى وَ لَا أَكِلْكَ إِلَى طَلَبِكَ وَ عَلَیَّ أَنْ أَسُدَّ فَاقَتَك‏؛در تورات نوشته شده است: ای فرزند آدم! برای انجام عبادت من فراغتی به وجود بیاور تا من دل تو را از بی نیازی سرشار سازم و بدون اینکه تو طلب کنی، حاجتت را برآورده کنم و من خود را ملتزم می دانم که حوائج تو را برطرف نمایم.»

 شرایط اعتكاف كننده:
1- عقل (از دیوانه صحیح نیست)
2- ایمان (از غیر مؤمن صحیح نیست)
3- قصد قربت (هرگونه ریا و خودنمایى، اعتكاف را باطل مى‏كند)
4- روزه دارى در ایام اعتكاف
5- اجازه گرفتن از كسى كه اجازه او لازم است مثلا فرزند از والدین

 شرایط اعتكاف:
1- زمان آن از سه روز كمتر نباشد
2- مكان آن در مسجد باشد
3- ادامه ماندن در مسجد و خارج نشدن از آن

 

بهترین زمان براى اعتكاف ماه مبارك رمضان و دهه آخر آن است.

 
احکام اعتکاف
اعتکاف، تنها در مساجد خاص، صحیح است؛ بنابرین اگر کسی در خانه خود یا در حسینیه یا حرم معتکف شود صحیح نیست. مساجدی که اعتکاف در آن صحیح است، عبارتند از: مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد جامع کوفه، مسجد بصره و به قصد رجا می‏توان در مسجد جامع هر شهر معتکف شد.

مدت اعتکاف حداقل سه روز است و کمتر از آن صحیح نیست؛ ولی بیشتر از آن حدی ندارد، البته اگر پنج روز معتکف شود، روز ششم را نیز واجب است‏ بماند؛ بلکه بنابر احتیاط واجب، هرگاه دو روز اضافه کرد روز سوم هم باید بماند؛ پس اگر هشت روز معتکف شد روز نهم هم واجب است.

 انسان در یام اعتکاف باید روزه بگیرد؛ بنابرین کسی که نمی‏تواند روزه بگیرد مانند مسافر، مریض و زن حیض یا نفساء و کسی که عمدا روزه نگیرد، اعتکافش صحیح نیست.

بر معتکف چند چیز حرام است:
1. استفاده از عطریات و گیاهان خوشبو بری کسی که از آن لذت می‏برد حرام است؛ پس برای کسی که حس بوییی ندارد اشکال ندارد.

2. جدال در امور دینی و دنیوی بری غلبه بر دیگری و اظهار فضل و برتری بر او.

3. هرگونه استفاده شهوانی از جنس مخالف نظیر لمس، بوسه و آمیزش حرام است.اما نگاه با شهوت به همسر در حال اعتکاف مانعی ندارد.

4. استمنا؛ گرچه با نگاه به همسرش زمینه جنابت‏ خود را فراهم کند.

 مدت اعتكاف
1- مدت اعتكاف حداقل سه روز است و در كمتر از آن صحیح نیست ولى در زیادتر از سه روز حدى ندارد.

2- این سه روز از طلوع فجر روز اول تا مغرب روز سوم است بنابر این اگر بعد از طلوع فجر حتی با چند دقیقه تاخیر به مسجد برسد آن روز جزو اعتكاف به حساب نمى‏آید و چنانچه قبل از مغرب روز سوم اعتكاف را قطع كند، افزون بر آنكه كار حرامى كرده اعتكاف نیز باطل است.

3- سه روز اعتكاف با شبهاى آن است كه حداقل سه روز و دو شب است بنابر این نمى‏تواند شبها را از مسجد خارج شود یا نذر كند كه سه روز بدون شبها در مسجد معتكف شود.

اعتکاف، تنها در مساجد خاص، صحیح است

  
 نیت اعتكاف
1- اعتكاف همانند سایر عبادات باید با نیت و قصد قربت ‏باشد و هرگونه ریا و خودنمایى و قصد غیر الهى آن را باطل مى‏كند.

2- در نیت اعتكاف قصد وجه شرط نیست یعنى لازم نیست قصد كند كه اعتكاف واجب است‏ یا مستحب.

3- از آغاز تا پایان اعتكاف باید با نیت و قصد قربت‏باشد بنابر این اگر به همین قصد اعتكاف را شروع كند صحیح است همچنین اگر به قصد اینكه فردا معتكف شود به مسجد برود و از اول وقت (طلوع فجر) در آنجا باشد صحیح است.

روزه اعتكاف
1- انسان در ایام اعتكاف باید روزه بگیرد، بنابر این كسى كه نمى‏تواند روزه بگیرد مانند: مسافر، مریض و ... و كسى كه عمدا روزه نگیرد، اعتكافش صحیح نیست.

2- لازم نیست كه روزه، مخصوص به اعتكاف باشد بلكه هر روزه‏اى باشد صحیح است مثلا در ایام اعتكاف روزه قضا یا نذرى بجا آورد.

3- انسان مى ‏تواند نذر كند در سفر روزه بگیرد و به نظر برخى مراجع معظم تقلید حتى هنگام سفر هم مى‏تواند نذر كند كه روزه بگیرد و در این صورت اعتكافش صحیح است.

 مكان اعتكاف
1- اعتكاف تنها در مسجد صحیح است بنابر این اگر كسى در خانه خود یا در حسینیه یا در حرم معتكف شود صحیح نیست و از مساجد نیز تنها در این مساجد،اعتكاف صحیح است.

مسجد الحرام
مسجد النبى صلى الله علیه و آله
مسجد جامع كوفه
مسجد بصره

و به قصد رجاء ( یعنى به نیت مطلوب بودن و به امید پاداش و ثواب) مى‏توان در مسجد جامع هر شهر معتكف شد.

2- اگر جاى شخص دیگرى را غصب كند یا عمدا بر فرش غصبى بنشیند هر چند گناه كرده است ولى اعتكافش باطل نیست.

 

گردآوری:بخش مذهبی صبح بخیر

 منبع:

tebyan.net

hawzah.net

ویدیو مرتبط :
اعتکاف دانشجویی - منتخب تصاویر اعتکاف سالهای گذشته

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

آیا بوییدن عطریات در اعتکاف اشکال دارد؟

  سوال: بوییدن عطریات و ریاحین و ... برای معتکف چه حکمی دارد؟
امام خمینی(ره):
بوییدن بوی خوش و گیاهان برای لذت بردن حرام است و کسی که حس بویایی ندارد خارج از این حکم است.
(تحریرالوسیله، ج1، ص 309، القول فی احکام الاعتکاف)
 آیة الله اراکی(ره):
بوییدن بوی خوش و گیاهان برای لذت بردن حرام است. اما با عدم لذت مثل وقتی که فاقد حس بویایی است، اشکال ندارد.
(عروة الوثقی، ج 2، ص 87، الثالث)
 آیة الله بهجت(ره) :
بوییدن بوی خوش و گیاهان بودار برای لذت بردن حرام است ولی کسی که فاقد حس بویایی است اشکال ندارد.
(وسیلةالنجاة، ج 1، ص 336 و جامع المسائل، ج2، ص 54، بعض ما یحرم علی المعتکف)
 آیة الله تبریزی(ره):
بوییدن بوی خوش و گیاهان، با لذت بردن حرام است و در صورت عدم تلذّذ بنابر احتیاط واجب حرام است و اگر حس شامّه نداشته باشد، اشکالی ندارد.
(منهاج الصالحین، 1426هـ ق، ج1، ص 296، م 1078، فرع سوم)
 آیة الله خامنه ای(دام ظلّه):
حرام است.
(استفتائات، موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)
 آیة الله خوئی(ره):
بوییدن بوی خوش و گیاهان، با لذت حرام است اما بدون لذت همچنانکه فاقد حس بویائی باشد، اشکال ندارد.
(تعلیقه عروه، ج2، ص 80، الثالث)
 آیة الله سیستانی(دام ظلّه):
بوییدن بوی خوش حرام است مگر اینکه فاقد حس بویایی باشد و بوییدن گیاهان خوشبو اگر با لذت باشد حرام است اما اگر بدون تلذّذ باشد مثل کسی که فاقد حس بویایی است اشکال ندارد.
(العروة الوثقی مع تعلیقه، 1425هـ ق، ج 2، ص 492)
 آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):
بوییدن بوی خوش و گیاهان با لذت حرام است. بر کسی که فاقد حس بویایی است حرام نیست.
(هدایة العباد، 1416 هـ . ق، ج 1، ص 240، م 1419)
 آیة الله فاضل لنکرانی(ره):
بوییدن بوی خوش و گیاهان با لذت بردن، حرام امّا در صورت عدم تلذّذ، بنا بر احتیاط واجب حرام است. و کسی که فاقد حس بویائی است اشکال ندارد.
(العروة الوثقی، مع تعلیقات، 1380، ج 2، ص 81، الثالث)
 آیة الله گلپایگانی(ره):
بوییدن بوی خوش با لذّت بردن بنابر احتیاط واجب حرام است. و بوییدن گیاهان با لذت بنابر فتوی حرام است. اما اگر بدون تلذّذ باشد حرام نیست هم چنین اگر فاقد حس بویایی باشد حرام نیست.
(عروة الوثقی، ج2، ص 87، الثالث )
 آیة الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):
بوییدن عطریات و بوهای خوش، هر چند به قصد لذت نباشد، برای معتکف حرام است.
(استفتائات جدید، 1386، ج 3، ص 107، س 321)
( استفتات جدید، 1386، ج 2، ص 165، س 499)
 آیة الله نوری همدانی(دام ظلّه):
بوییدن بوی خوش برای معتکف جایز نیست (چه با قصد لذت چه بدون آن) و بوییدن ریاحین با قصد لذت حرام است و برای کسی که فاقد حس بویایی است بوییدن تحقق نمی یابد.
(التعیقات علی کتاب العروة الوثقی، ص 199 و 200، با استفاده از فصل فی احکام الاعتکاف)
 آیة الله وحید خراسانی(دام ظلّه):
بوییدن بوی خوش و گیاهان با لذت حرام است و کسی که فاقد حس بویائی است برای او اثری نیست. (بوییدن برای وی حرام نیست)
(منهاج الصالحین، ج2، ص 324 و 325، با استفاده از فصل فی احکام الاعتکاف، مورد سوم)

منبع:tebyan.net