آیا حجیت قرآن ذاتی است و از مصونیت ذاتی برخوردار است؟

قرآن كریم حجیت بالفعل و مستقل است، و در اصل حجیت، نیاز به غیر خود ندارد

حجیت قرآن
حجّت در لغت: دلیل و برهان.[1] و در اصطلاح :هر چیزی كه می‌تواند مورد احتجاج و استدلال بر علیه چیزی واقع شود.[2]

اقسام حجت
1- حجت منطقی: عبارت است از مجموعه مركب از چند قضیه برای به نتیجه رساندن مطلوب، اعم از این كه در مقام خصومت و یا غیر آن باشد.[3]

2 - حجت قطعی: حجتی است كه مفید یقین باشد و مقصود از آن رسیدن به نتیجه قطعی است.[4]

در این راستا قرآن شریف می‌فرماید: « یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَكُمْ بُرْهَانٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَأَنْزَلْنَا إِلَیْكُمْ نُورًا مُبِینًا[5]؛ اى مردم‏! دلیل روشن از طرف پروردگارتان براى شما آمد؛ و نور آشكارى به سوى شما نازل كردیم‏. »

برهان یعنی ظهور؛ و به دلیلی برهان گفته می‌شود كه ظاهر و قطعی باشد. از این رو به چیزی كه روشن است و تاریك و مبهم نیست، برهان می‌گویند. موسای كلیم ـ علیه السّلام ـ كه با عصا و ید بیضا مبعوث شد، خداوند به او فرمود: «اسْلُكْ یَدَكَ فِی جَیْبِكَ تَخْرُجْ بَیْضَاءَ مِنْ غَیْرِ سُوءٍ وَاضْمُمْ إِلَیْكَ جَنَاحَكَ مِنَ الرَّهْبِ فَذَانِكَ بُرْهَانَانِ مِنْ رَبِّكَ إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِینَ[6]؛ دستت را در گریبان خود فروبر، هنگامى كه خارج مى‏شود سفید و درخشنده است بدون عیب و نقص‏؛ و دست هایت را بر سینه‏ات بگذار، تا ترس و وحشت از تو دور شود! این دو [= معجزه عصا و ید بیضا] برهان روشن از پروردگارت بسوى فرعون و اطرافیان اوست‏، كه آنان قوم فاسقى هستند! » یعنی این دو معجزه، دو برهان و دلیل و شاهد روشنی هستند كه جای هیچ شكی را باقی نمی‌گذارند.

قرآن كریم محتوایی دارد كه با فطرت درونی انسان ها هماهنگ و با جهان بیرونی مطابق است، و از نظر شكل و قالب بیان هم به صورت برهانی و روشن و با دلیل قاطع است. اگر درباره خویش ادعا می‌كند كه كلام خداست، با دلیل می‌گوید؛ و نشانه‌اش آن است كه همة مردم جهان را به مبارزه دعوت كرده؛ و اگر به توحید، دین، وحی، رسالت و معاد رهنمون می‌شود، دلیل هر كدام را به همراه آن می‌آورد.[7]

با این توضیح، سؤال این است كه آیا حجیت قرآن ذاتی است؟
استاد جوادی آملی، در تفسیر شریف تسنیم می‌فرمایند: قرآن سند رسالت است بی‌واسطه و سند امامت است با واسطه ولی خود، هم در سند از غیر بی‌نیاز است و هم در دلالت(یعنی ادعای اثبات نبوت و امامت منوط به وجود قرآن کریم است اما خودمحتاج کسی نمی باشد). و حجیت آن، از هر دو جهت ذاتی است (البته نه ذاتی اولی مانند برهان قطعی، بلكه نسبت به سنت ذاتی است). بنابراین، روایات باید در دامان قرآن به نصاب حجیت برسد، و در تأیید محتوا با قرآن ارزیابی شود.[8]

قرآن كریم حجیت بالفعل و مستقل است، و در اصل حجیت، نیاز به غیر خود ندارد. اعتبار قرآن و حجیت استقلالی آن در مقام ثبوت است، و گرنه در مقام اثبات نیازمند به وسیله است، و قرآن مجید حجیت مستقل خویش را در مرحله اثبات (نه ثبوت) به دو طریق احراز می‌كند:

1. طریق اوّلی راه اولیاست كه با شهود باطنی و علم حضوری، حقانیت قرآن را می‌یابند، و به آن قطع شهودی (عین الیقین) پیدا می‌كنند؛

 2. و طریق دوم راه حكیمان است كه با علم حصولی و برهان عقلی به حجیت قرآن می رسند.[9]

قرآن تا قیامت، استوار و غیر قابل نسخ است. نگهبان كتب آسمانی و در بردارنده تمام مصالح بندگان است. تناقض، اختلاف، افراط و تفریط در آن راه ندارد. دعوت به قیام می‌كند.[10]

 قرآن كتاب قیّم، برپا دارنده و سامان بخش است. بنابراین قرآن همانند خورشید و ماه در هر عصر و مصری درخشان، نورانی و خاموش نشدنی است، و هیچ انحراف و كجی در آن راه ندارد. [11]

قرآن كتاب نورانی است. خاصیت نورانی بودن قرآن این است كه هم معارف آن روشن و مصون از ابهام و تیرگی است؛ و هم جوامع بشری را از هر گونه تاریكی اعتقادی و اخلاقی یا سرگردانی در انتخاب راه یا تحیر در ترجیح هدف و مانند آن می‌رهاند؛ و به شبستان روشن صراط مستقیم و هدف راستین بهشت عدن می‌رساند.

قرآن كریم كتاب نوری است كه از مبدأ نازل شده و باید هم در ذات خود روشن باشد و هم روشنگر دیگر اشیاء و اشخاص، و این خاصیت نور است.

قرآن كریم نور واحدی است كه روزنه‌ها و شعبه‌هایی دارد، كه همان سوره‌های قرآن است.

قرآن نور محض الهی است. هر چیزی كه ظلمت و تاریكی باشد، از آن به دور است. لغز و معما و ابهام و پیچیدگی در ساحت نورانی قرآن راه ندارد؛ البته نورانیت قرآن در آیاتش تفاوت دارد. برخی از آیات مانند شمس و برخی چون قمر و برخی مانند ستارگان دیگر است، ولی در عین شدت و ضعف نوری، هیچ آیه‌ای در سراسر قرآن نمی‌توان یافت كه نورانی نباشد.[12]

مصونیت قرآن یعنی محفوظ ماندن از تعرض و تحریف

 مصونیت قرآن
مصونیت یعنی محفوظ ماندن از تعرض و تحریف. قرآن باید تا قیام قیامت محفوظ باشد، و به همه افراد بشر برسد. قرآن كریم كه معجزة ختمیه است، وقتی حجت بر مردم خواهد بود كه خود از گزنه هر گونه تحریفی در امان باشد؛ و فرشتگان، كه رصد الهی‌اند، این وظیفه خطیر را بر عهده دارند.

خداوند در قرآن شریف می‌فرماید:« إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ[13]؛ به درستی كه ما ذكر را فرستادیم و ما خود حافظ آن خواهیم بود».

خدای سبحان از رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ و كتاب خود، دفاع می‌كند. و قرآن كریم را، احسن الحدیث[14] می‌داند كه هیچ گاه كهنه نمی‌گردد، و بطلان در آن راه ندارد. و آن را ذكر محفوظ و نور خاموش نشدنی اعلام می‌دارد. هیچ بطلانی از درون و بیرون بر آن چیره نشود، نور هدایتی باشد كه همیشه پرفروغ است، هرگز به خاموشی نمی‌گراید.

 تذكره محفوظی برای فطرت الهی انسان‌ها باشد و همیشه آنان را به سوی مبدأ و آفریدگار خود سوق دهد.[15]

قرآن، مصون از هر شك و ریب است. كتاب هدایتی است كه هیچ شك و ریبی در آن راه ندارد؛ نه در اصل ادعای اعجاز آن و نه در هدایت‌گری ،محتوا و معارف آن. كتابی كه سراسر حق است و بطلان در آن راه ندارد. كتابی كه از ناحیه الله آمده، و روشن و روشنگر است.[16]

سخن قرآن این است كه اگر چراغ روشن درون انسان كه همان عقل و فطرت اوست، بر اثر گناه، كفر و نفاق خاموش گردد، انسان، كوردل می‌شود و اگر نهان كسی كور باشد، قدرت تشخیص بین حق و باطل را ندارد، آن گاه تفاوت كلام الله و كلام بشر را درك نمی‌كند؛ و همان گونه كه در كلام بشر شك می‌كند، در كلام الله نیز شك می‌كند.[17]

مصونیت قرآن مجید موهبت الهی و در ارتباط مستقیم با خداست. هم قرآن از مصونیت برخوردار است، و هم معصومین در تلقی وحی الهی از مصونیت برخوردارند. و مصونیت از گناه، خطا، در امر تبلیغ و بیان اصول و فروع دین دارند.

قرآن شریف در مرحله ثبوت از حجیت و مصونیت ذاتی برخوردار است و هیچ گونه تاریكی، اختلاف و تعارض در آن راه ندارد و از هر گونه تعرض و دستبرد در امان است.

ظاهر و باطن قرآن حجیت و مدركیت دارد و می‌توان در موارد مختلف به آن تكیه كرد و آن را مورد عمل قرار داد، و در گفتار و نظریات و استدلال‌های خویش به آن تمسك جست. زیرا قرآن از حجیت ذاتی و مستقل برخوردار است، و از این جهت برای عموم مردم حجت و مدرك است.[18]
 از طرفی آیات فراوانی دلالت به مصونیت قرآن شریف دارد، و تا ابد قرآن را مصون می‌داند، و دست خیانت نمی‌تواند در قرآن مجید دستبرد برد. حجیت و مصونیت قرآن از اول با خود قرآن بوده و ذاتی است، نه این كه بعد از نازل شدن از سوی خدا به آن متوجه شده است.[19]

=============================
پی نوشت ها:
[1] . معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیر كبیر، چاپ هشتم، 1371، ج 1، ص 1341.
[2] . مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 12.
[3] . همان.
[4] . معین، محمد، فرهنگ فارسی، ج1، ص 1341.
[5] . نساء/ 174.
[6] . قصص/ 32.
[7] . جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن در قرآن، قم، انتشارات اسراء، چاپ دوم، 1378، ج 1، ص 294.
[8] . جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، انتشارات اسراء، چاپ اول، 1378، ج 1، صص 85 .
[9] . همان، ص 105.
[10] . قرائتی، محسن، تفسیر سوره نور، تهران، مركز فرهنگی درسهای از قرآن، چاپ دوم، 1380، ج 7، ص 139.
[11] . طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ج 1، ص 562.
[12] . جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن در قرآن، انتشارات اسراء، چاپ دوم، 1378 هـ ش، ج1، ص 357.
[13] . حجر/ 9.
[14]  . زمر / 23 .
[15] . جواد آملی، عبدالله، همان.
[16] . رعد/1.
[17] . جوادی آملی، عبدالله، همان، صص 361 ـ 364.
[18] . خویی، سید ابو القاسم، بیان در علوم و مسایل كلی قرآن، ترجمه صادق نجمی و هاشم زاده هریسی، دانشگاه آزادی اسلامی، چاپ پنجم، 1375، ج 1، ص413.
[19] . همان، ص 423.

رئیس دستگاه قضا: سخنان رئیس جمهور در سازمان ملل متین و منطقی بود/ مذاكره با غرب و آمریکا ممنوعیت ذاتی ندارد

رئیس دستگاه قضا: سخنان رئیس جمهور در سازمان ملل متین و منطقی بود/ مذاكره با غرب و آمریکا ممنوعیت ذاتی ندارد

  آیت الله آملی لاریجانی در جلسه امروز مسئولان عالی قضایی اقتدار ایران اسلامی و صدور ارزش‌های انقلاب را مرهون فداكاری رزمندگان در هشت سال دفاع مقدس دانست و گفت: در دوران دفاع مقدس ارزش‌های بسیاری پدید آمد و ماندگار شد و بر همه ما فرض است در هر زمان و تاریخی این ارزش‌ها را گرامی بداریم و نگذاریم كه از خاطره نسل‌های آینده فراموش شود. انقلاب با جنگ صادر نمی‌شود بلكه با فرهنگ عاشورایی می‌توان آن را به جهان صادر كرد آنگونه كه در سال‌های گذشته شاهد بودیم.

وی ایثارگران و رزمندگان دفاع مقدس را انسان هایی پاك‌باخته و بزرگ توصیف كرد كه برای سربلندی كشور و رسیدن كشور به نقطه اوج و اقتدار از جان خود گذشتند و با اتكا بر فرهنگ عاشورایی، مشعل فروزان ایثار و شهادت را ماندگار كردند. در همین جا بر خود فرض می‌دانیم كه از همه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی: سپاه پاسداران، ارتش، بسیج و سایر نیروهای مسلح كه با صلابت در دوران دفاع مقدس ایستادند و برای ملت و نظام اسلامی سرفرازی و اقتدار خریدند، تشكر كنیم.

رئیس قوه قضاییه تاكید كرد: متاسفانه در دوران اصلاحات عده‌ای به دنبال تهی كردن جامعه از این ارزش‌ها بودند كه این تفكر ظلم عظیمی به مردم و فرهنگ این كشور و شهدا، ایثارگران و خانواده آنان بود و امیدواریم همواره این ارزش های معنوی و الهی ماندگار شود.

آیت الله آملی لاریجانی در ادامه به سخنرانی رئیس جمهور كشورمان در مجمع عمومی سازمان ملل اشاره كرد و با متین و منطقی خواندن سخنان رئیس جمهور گفت: مذاكره و روابط ایران با دیگر كشورها ممنوع ذاتی نیست و آنچه موجب تاخیر و یا انجام شدن برخی مذاكرات شده بود مرهون بی‌اعتمادی به صداقت در گفتار و رفتار غربی‌ها و بویژه آمریكایی ها بود.

رئیس قوه قضاییه با استناد به سخنان مقام معظم رهبری مبنی بر اینكه ملت ایران سابقه خوبی از غربی‌ها و به خصوص آمریكا ندیده است سخنان رئیس جمهور آمریكا در ابتدای حضور در عرصه سیاسی و اجرایی آن كشور و اعمال متعاقب آن را نمونه‌ای از رفتار و گفتار غیرصادقانه آمریكایی‌ها علیه ملت و دولت ایران اعلام كرد و افزود: رئیس جمهور آمریكا در بدو ورود خود شعار تغییر سرداد و مدعی شد كه دست دوستی به طرف ملت ایران دراز می كند اما در عمل با تحریم‌های بی‌سابقه، مشت آهنین خود را به مردم ایران نشان داد و اكنون ملت ایران فرصت اعتماد سازی دوباره‌ای به اوباما و دولتمردان آمریكا داده است كه بتوانند اعتماد ملت ایران را جلب كنند.

وی با تاكید بر اینكه نظام جمهوری اسلامی ایران در صورت وجود شرایط عادلانه و عزتمند و احترام متقابل ابایی از مذاكره ندارد به سخنان رئیس جمهور آمریكا در سازمان ملل درباره رفتار عملی مسئولان ایران اشاره كرد و گفت: در واقع این ملت ایران است كه منتظر رفتار صادقانه آمریكایی ها و غربی‌ها است و این آنها هستند كه باید در عمل نشان دهند كه آیا به صحبت‌های خود پایبند خواهند ماند و آیا دست از رفتار متخاصم و متناقض خود با ایرانیان برخواهند داشت؟

رئیس قوه قضاییه مذاكره را «در شرایط كاملاً عادلانه و متساوی و بر مبنای اعتماد عملی و تكریم متقابل» قابل اجرایی شدن دانست و تاكید كرد: در چنین مذاكره‌ای احتمال رسیدن به نتایج مثبت وجود دارد.

آیت الله آملی لاریجانی القای برخی رسانه های غربی درباره عقب‌نشینی و یا چرخش و نرمش ایران را نادرست و كذب خواند وافزود: ملت ایران در جریان غنی‌سازی و استفاده از انرژی هسته‌ای حق خود را می‌خواهد و از حق خود عقب نخواهد نشست و شرایط روزهای اخیر نشانگر پایبندی ملت و نظام اسلامی ایران به خواسته‌های خود و عقب‌نشینی غربی‌هاست چرا كه اهداف ملت ایران عوض نشده و گرچه ممكن است تاكتیك‌ها عوض شوند اما هیچ‌كس نمی‌تواند و حق ندارد از حقوق هسته‌ای ملت كوتاه بیاید و امیدواریم با رفتار معقول كشورهای غربی موانع پیش روی مذاكرات برداشته شود.

رئیس دستگاه قضا در ادامه با تبریك فرا رسیدن سال تحصیلی جدید خواستار توجه جدی مسئولان به فرهنگ و ارزش‌های جامعه اسلامی شد و افزود: متاسفانه نوعی سیطره فرهنگی را شاهد هستیم كه با فرهنگ دینی، اخلاقی ما تناسبی ندارد و مقابله با این وضعیت طراحی‌های فرهنگی برگرفته از فرهنگ دینی و انسانی و اخلاقی خودی را می طلبد.

وی با تاكید بر اینكه نباید در مقابل شبیخون فرهنگی دشمن ناامید شد گفت: ضروری است كه برای آموزش و تربیت كودكان و جوانان كشورمان و تمام معلمان و مربیان سرمایه‌گذاری شود.

رئیس قوه قضاییه تاكید كرد: اگر ما بتوانیم در حیطه فیلم و سینما و داستان و هنر از فرهنگ غنی و مشحون از ارزش‌های انسانی و اخلاقی و معنوی خودمان بهره‌ بگیریم هیچ گاه دستمان در مقابل هجوم فرهنگی غرب خالی نخواهد ماند و در كنار آن با سرمایه‌گذاری در علم و دانش می‌توان به اقتدار علمی و فرهنگی رسید.

رئیس دستگاه قضا یكی از مهم‌ترین و محوری‌ترین رویكردهای آموزشی و تربیتی را آشنا كردن جوانان، نوجوانان و كودكان با مفاهیم حقوقی و اجتماعی و عواقب و آسیب‌های گرایش به رفتارهای نابهنجار برشمرد و تاكید كرد: یكی از اساسی‌ترین روش‌های پیشگیری از وقوع جرم تفهیم عواقب كارهای ناهنجار و مجرمانه برای افراد و خانواده‌ها و جامعه به كودكان، نوجوانان و جوانان و بالا بردن سطح آگاهی‌های حقوقی مردم است.

در جلسه امروز مسئولان عالی قضایی بحث و بررسی در مورد اصلاحیه قانون نحوه اجرای محكومیت‌های مالی ادامه یافت و موادی از آن به تصویب رسید./مهر