7 نشانه که می‌گوید مفصل شما بیمار است

مجله سیب سبز - لیلا حسین‌زاده: به‌خاطر این درد ممكن است حتی ‌نتوانید قدم از قدم ‌بردارید و زمینگیر شوید. زانو درد در هر موقعیتی احتمال‌ دارد سراغ‌تان بیاید. وقتی در حال بالا رفتن یا پایین‌ آمدن از پله هستید، وقتی رانندگی می‌كنید و مدت‌هاست كه پشت فرمان اتومبیل‌تان‌ نشسته و زانو‌های‌تان را حركت نداده‌اید، زمانی‌ كه‌ دویده‌اید و پس‌ از چند ساعت درد زانو امان‌تان را می‌برد و... در این میان بعضی ‌دردهای زانو را باید جدی‌ گرفت و برای درمان‌شان حتما ‌به پزشك مراجعه‌ كرد.

اما بعضی ‌درد‌ها هم بد قلق نیستند و تنها با استراحت و انجام چند كار ساده برطرف می‌شوند. دكتر رضا امید ظهور و دكتر عباس دقاق‌‌زاده، متخصصان ارتوپد، مفاصل، طب فیزیكی و‌ توانبخشی درباره هفت نوع زانودردی ‌كه سراغ‌ افراد می‌رود، توضیح می‌دهند.

1. واقعا زانوی‌تان درد می‌كند؟

زانو از اجزای مختلفی تشكیل شده و برخلاف تصور عموم كه فكر می‌كنند این عضو فقط همان چیزی است كه می‌شناسند، نیست و شامل مجموعه عضلات اطراف ران، ساق پا و خود زانو است. زمانی كه بحث درد زانو مطرح می‌شود، باید نگاه كلی‌تری به موضوع داشته باشیم تا بدانیم مشكل اصلی كجاست.


2. صدا می‌دهد؟

صدا دادن زانو به تنهایی ‌مشكل‌زا نیست و علت خاصی ‌هم‌ ندارد. گاهی ‌اوقات ممكن‌ است هوا در ناحیه ‌گیر كند و با آزاد شدن هوا صدایی از آن‌ شنیده‌ می‌شود. بعضی وقت‌ها هم این صدا می‌تواند تظاهر ساییده شدن دو استخوان به یكدیگر باشد، بنابراین نگران‌كننده نیست و با مصرف مسكن و استراحت رفع می‌شود. اما این صدا زمانی شكل جدی‌تری به خود می‌گیرد كه همراه با درد باشد. اگر فردی احساس كرد صدای زانویش همراه با درد است، بحث راستای زانو مطرح می‌شود.

در كنار این مسئله درد‌های ارجاعی از ناحیه ران، كمر یا مچ پا نیز مطرح هستند. در صدا دادن زانو این امكان وجود دارد كه مهره‌های سوم و چهارم دچار مشكل شده باشند كه در این صورت فرد حتما باید به پزشك مراجعه كند تا مشخص شود كدام ناحیه مشكل دارد و درمان مناسب تجویز شود.

3. وقتی می‌نشینید درد می‌گیرد؟

زیر استخوان كشكک، غضروفی وجود دارد كه با زانو مفصل می‌شود. در حالت طبیعی، این غضروف شكل صاف و مسطحی دارد. اما براثر وجود عواملی ممكن است دچار ساییدگی شود. پیدایش این ساییدگی دو علت دارد؛ علت اول مربوط به افزایش سن است كه وقتی بالا می‌رود، این غضروف دچار ساییدگی می‌شود. نوع دوم ساییدگی در دخترانی كه در سن رشد قرار دارند، دیده می‌شود، چون رشد سریعی در سنین جوانی وجود دارد، اختلاف قدرت عضلات دو طرف كشكك، باعث كشیده شدن كشكك به یك سمت می‌شود و با این كشیدگی، كشكك در مسیر طبیعی خود حركت نكرده و فرد احساس درد در جلوی زانویش می‌كند و این درد با چمباتمه زدن یا نشستن بی‌حركت، تشدید می‌شود. گاهی اوقات نیز این درد به پشت زانو تیر می‌كشد.

زمانی كه درد در مراحل اولیه است، آسیب زیادی فرد را تهدید نمی‌كند و با تمرین درمانی مشكل حل می‌شود. اما اگر این حالت ادامه پیدا كند، غضروف كم‌كم دچار ساییدگی می‌شود. تمرین‌ها را هم براساس نوع مشكل به بیمار تجویز می‌كنیم و بیشتر براساس تقویت عضلات داخلی ران و كشش عضلات خارجی متمركز است. البته قبل از آن لازم است فرد بدنش را با استفاده از حركات كششی گرم كند و در عین حال مراقب باشد تا از انجام حركاتی مثل زانو زدن، بالا و پایین رفتن از پله، چمباتمه زدن، دویدن در سرازیری و سربالایی و دوچرخه سواری با ارتفاع كم‌زین خودداری كند چراكه انجام این كارها وضعیت را بدتر می‌كند. این بیماران باید از كفش مناسب استفاده كنند و در بعضی موارد خاص كفی طبی تجویز می‌كنیم. در موارد بسیار كمی هم لازم است فرد جراحی شود. اما اغلب بیماران با انجام اقدامات توانبخشی بهبود پیدا می‌كنند.

این نکته را جدی بگیرید

4. زمستان‌ها بیشتر درد دارید؟

قبل از هر چیز بهتر است توضیحی درباره آرتروز داشته باشیم. آرتروز نوعی بیماری است كه سبب بروز درد و التهاب در مفاصلی مثل زانو، مچ و انگشتان دست می‌شود. آتروز دلایل مختلفی دارد و با ساییدگی مفاصل همراه است. این بیماری همچنین ممكن است با افزایش سن خود را نشان بدهد. آرتروزی كه در نتیجه بالا رفتن سن بروز می‌كند، شایع‌ترین نوع آرتروز است كه به آن آرتروز استخوان نیز می‌گویند.

نوع دیگری از آرتروز هم وجود دارد كه در آن سیستم ایمنی بدن به غضروف‌های مفاصل حمله می‌كند و آنها را ازبین می‌برد. اما در اینكه تغییرات آب و هوایی و سرما در احساس درد در بیماران آرتروزی موثر است یا نه، باید گفت كه بسیاری از یافته‌های تحقیقاتی بیانگر این نكته هستند كه فاكتورهایی مثل كاهش فشار هوا و افزایش رطوبت، علائم آرتروز را بدتر می‌كند. نظریه دیگری می‌گوید كه كاهش فشار با رطوبت رابطه مستقیمی دارد و باعث ورم مفاصل شده و درنهایت سبب بروز درد در بیمار می‌شود. رطوبت نیز همین تاثیر را روی فرد آرتروزی دارد. نشانه‌های آرتروز زمانی بدتر می‌شوند كه ماهیچه‌هایی كه دور مفاصل قرار دارند، به‌راحتی منقبض شوند.

هوای سرد هم دقیقا همین كار را می‌كند و باعث سفت شدن ماهیچه‌ها شده و آرتروز را دردناك‌تر می‌كند. البته به این نكته نیز باید اشاره كنیم كه تاثیر هوای سرد روی مفصل‌ها روی همه افراد یكسان نیست و برخی افراد مبتلا به آرتروز از بدتر شدن علائم در هوای بارانی یا بادی گله می‌كنند. این افراد با رعایت دو نكته می‌توانند از درد ناشی از سرما در امان باشند؛ اول اینكه مفاصل خود را گرم نگه دارند و در هوای سرد لباس‌های گرم بپوشند، دوم اینكه ا‌گر بیماران حس می‌كنند علائم بیماری در آب و هوای خاصی بدتر می‌شود، فعالیت سنگین و طولانی‌مدت انجام ندهند.

5. قفل می‌كند؟

قفل كردن زانو یعنی اینكه روی زمین چهار زانو نشسته‌اید و یك‌دفعه می‌بینید نمی‌توانید از جای‌تان بلند شوید. این حالت بیشتر وقت‌ها در زمان نشستن روی زمین یا هنگام بالا رفتن از پله‌ها و... رخ می‌دهد و سبب ترس و وحشت فرد می‌شود و همراه با درد نیز هست. در حالت عادی، زانو مثل لولای در كار می‌كند. اگر چیزی در میان لولای در قرار بدهید، طبیعتا دیگر كار نمی‌كند. درمورد زانو نیز همین‌طور است و وقتی چیزی جلوی حركت عادی زانو را بگیرد، اصطلاحا می‌گویند كه زانو قفل كرده است.

قفل شدن زانو معمولا بر اثر شكستن تكه‌ای غضروف یا احتمالا قطعه‌ای استخوان جدا شده در نوعی التهاب استخوانی غضروفی بروز می‌كند. این قطعه استخوان یا غضروف در حفره زانو معلق است تا وقتی كه بین دو سطح مفصلی گیر بیفتد و پس از آن است كه توانایی حركت را از زانو می‌گیرد.

با اینكه قفل شدگی زانو ممكن است با كمی استراحت كردن برطرف شود، اما فكر نكنید به‌طور كامل درمان شده، چراكه اگر قطعه‌ای استخوان یا غضروف سبب قفل شدن زانو شده باشد، آسیب جدی به‌دنبال خواهد داشت، به همین علت اگر در حركت زانوی‌تان با مشكلی مواجه شدید، بهتر است پزشك آن را بررسی كند. گاهی اوقات آسیب‌دیدگی بر اثر قفل‌شدگی زانو به‌حدی است كه ممكن است به عمل جراحی نیاز داشته باشد، بنابراین اگر دیدید كه زانوی‌تان در حالت خمیده یا كشیده دچار قفل‌شدگی شده یا زانو كشیده یا خم نمی‌شود، بهتر است به پزشك مراجعه كنید.

6. وقت رانندگی درد می‌گیرد؟

چون در مسافرت‌ها فرد روی صندلی می‌نشیند و گاهی تا ساعت‌های متمادی تغییر وضعیتی در او مشاهده نمی‌شود، بی‌حركتی مفاصل روی تاندون‌ها، سبب بروز خستگی شده و ایجاد درد می‌كند؛ یعنی چون فرد در طول رانندگی حركتی ندارد و تغذیه سلولی به‌خوبی انجام نمی‌شود، بی‌حركتی طولانی‌مدت، غضروف مفاصل را دچار مشكل می‌كند. اما با انجام چند حركت ساده می‌توان از بروز این درد در طول مسافرت جلوگیری كرد.

در مسافرت‌های طولانی هر 45دقیقه تا یك ساعت یك بار، از ماشین پیاده شوید و چند قدم راه بروید. اگر راننده نیستید و ناچارید زمان زیادی را در ماشین بمانید، بهتر است هر چند دقیقه یك‌بار حالتی كه نشسته‌اید را تغییر دهید. در طول رانندگی هم بهتر است تا جایی كه امكان دارد صندلی راننده به فرمان نزدیك باشد. به شكلی كه وقتی پا را روی ترمز یا كلاچ می‌گذارید، زانو هم‌سطح مفصل لگن یا كمی بالاتر از آن قرار بگیرد.

7. از پله بالا رفتن دردآور است؟

دردی كه در این حالات احساس می‌شود، به سندرم پاتلوفمورال معروف است (پاتلوفمورال ساختاری است كه شامل دو استخوان یعنی كشكك و استخوان ران می‌شود). علت احساس در چنین مواقعی را باید به قرار گرفتن اشتباه استخوان كشكك به لحاظ آناتومیكی روی استخوان ران، ضعف عضلات چهار سر ران یا سفتی زیاد در قسمت بیرونی زانو جست‌وجو كرد. هر چند بیشتر اوقات استفاده از درمان‌های نگهدارنده ضددرد، انجام تمرینات قدرتی و حركات كششی در بهتر شدن وضعیت این سندرم موثر است.

در حالت دیگر، اگر مشكل فرد حاد بود و در زمان كوتاهی درگیر این درد شد كه تا به حال سابقه نداشته با چنین دردی مواجه شود، بهتر است از كیسه یخ و اگر درد خیلی شدید و حاد نیست، می‌تواند با گرم كردن محل درد با استفاده از وسایلی مثل حوله، درد را از بین ببرد.

سراغ طب سوزنی نروید

بازار متخصصان طب سوزنی این روزها داغ است و برخی از آنها ادعا می‌كنند كه هر دردی را با سوزن‌های‌شان می‌توانند درمان كنند. محققان هم بیشتر با این متخصصان هم عقیده هستند و می‌گویند طب سوزنی قدرت برطرف كردن بسیاری از بیماری‌ها را دارد، اما پژوهشگران در یك بررسی تازه ثابت كرده‌اند كه این طب، كمكی به درمان زانو درد نمی‌کند. محققان دانشگاه ملبورن دریافته‌اند كه نه طب سوزنی و نه لیزر درمانی، نمی‌توانند درد زانو را از بین ببرند یا علتی كه درد به‌خاطرش ایجاد شده را برطرف كنند.

زنان مراقب باشند!

ابتلای 63درصد خانم‌ها به زانو درد برای جدی گرفتن این مشكل كافی به‌نظر می‌رسد. به گزارش رویترز، بیشتر از نیمی از خانم‌ها بعد از 50سالگی به این درد دچار می‌شوند. از نظر متخصصان، سبك زندگی نادرست، تغذیه نامناسب و ورزش نکردن دلیل هجوم چنین دردی به زانوهای زنان است.


توصیه‌های خانگی برای كاهش زانو درد

برای زانو درد راه‌های درمانی مختلفی وجود دارد. اگر زانو دردتان از نوعی است كه راه رفتن را برای شما سخت كرده، بهتر است حتما به پزشك مراجعه كنید. اما از روش‌های زیر نیز می‌توانید برای تسكین موقت زانو دردتان استفاده كنید.

۱. استراحت كردن در خانه یكی از مهم‌ترین اصول درمان است كه كمك زیادی به بهبود وضعیت زانو دردتان می‌كند.

۲. زانوی‌تان را با گذاشتن بالش زیر آنها بالا نگه دارید یا بالشی را بین زانوی‌تان بگذارید. قرار دادن زانو در جایی بلند‌تر از بدن باعث می‌شود نیروی جاذبه زمین، مایعات جمع شده در قسمت آسیب دیده را كاهش داده و میزان ورم را كم كند.

۳. زانوهای‌تان را ببندید. بستن زانوها باعث كم شدن ورم زانوی‌تان می‌شود.

۴. از بریس یا بانداژ زانو استفاده كنید.

 ۵. راه دیگر استفاده از دارو است. البته در صورتی‌كه درگیر زخم معده، بیماری كلیوی و بیماری‌های خونی نباشید، از مسكن‌هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای كمك به كاهش درد و ورم استفاده كنید.

۶. سعی كنید فشاری روی زانویی كه درد می‌كند، نیاورید و در عین حال از انداختن وزن‌تان روی آن هم خودداری كنید.

۷. كیسه یخ را فراموش نكنید و زانوی دردناك‌تان را به‌طور مرتب كمپرس سرد كنید. روز اول هر ساعت 15دقیقه روی زانو كیسه یخ بگذارید. روزهای بعد حداقل روزی چهار بار روی زانوی‌تان یخ قرار دهید.

قفل می‌شود و صدا می‌دهد؟

علائم گفته شده نشانه‌های خوبی نیستند و می‌توانند نشان‌دهنده وارد شدن آسیب جدی به مینیسك‌ها و رباط‌های زانو باشند. مینیسك‌ها دو غضروفی هستند كه در دو سمت زانو قرار دارند و هر زانو یك مینیسك داخلی و یك مینیسك خارجی دارد. درواقع مینیسك سطح مفصل استخوان را می‌پوشاند و همین مسئله باعث استقامت زانو می‌شود. دو نوع آسیب مینیسك وجود دارد؛ اولین نوع آن در جوانان زیر 35ساله‌ای كه درگیر آسیب‌های ورزشی و تصادفات می‌شوند، دیده می‌شود و میزان پارگی كه اتفاق می‌افتد نیز به شدت آسیب بستگی دارد. نوع دوم آسیب مینیسك، در افراد میانسال 45 تا 50سالگی به بعد دیده می‌شود و به‌شدت آرتروزی كه فرد درگیر آن است بستگی دارد.

پارگی‌های خفیف ایجاد شده در مینیسك، شاید با درد زیادی همراه نباشند، ولی وقتی مینیسك به‌طور جدی دچار پارگی شده باشد، فرد احساس گرفتگی و قفل شدن كه با صدایی مثل تق‌تق همراه است، مواجه می‌شود كه در این حالت زانو قفل می‌شود و با یك صدا هم قفل بودن ازبین می‌رود. در اینكه مینیسك در كدام قسمت دچار پارگی شده باشد نیز باید گفت كه اگر پارگی در مینیسك داخلی اتفاق افتاده باشد، در قسمت داخلی و میانی زانو و اگر این پارگی در مینیسك خارجی باشد، در قسمت خارجی و میانی زانو، فرد باید هنگام راه رفتن، ایستادن، نشستن و چرخیدن درد شدیدی را احساس كند.

افراد میانسال بیش از بقیه گروه‌های سنی باید مراقب حركاتی كه به‌طور روزانه انجام می‌دهند، باشند چراكه بلند شدن سریع و نشستن دو زانو روی زمین ممكن است پارگی مینیسك زانوی‌شان را رقم بزند. چون نقش مینیسك در زانو بسیار مهم است، درمان آن نیز باید به‌طور جدی پیگیری شود. قبلا برای درمان پارگی مینیسك، جراحان، جراحی باز انجام می‌دادند و مینیسك را برمی‌داشتند، اما در حال حاضر دیگر از چنین روشی برای درمان استفاده نمی‌شود. در درمان این ضایعه، با استفاده از آرتروسكوپی، جراح دو یا سه سوراخ چهار تا پنج میلی‌متری در اطراف زانو ایجاد كرده و با یك دوربین داخل زانو بررسی شده و پارگی بدون هیچ مشكلی ترمیم می‌شود.

داده‌های تجربی نشان‌دهنده این نكته است كه در افراد میانسالی كه مینیسك‌شان كاملا ازبین رفته و له شده و در عین حال درد شدیدی هم دارند، با برداشتن مینیسك، دردشان تا 80درصد كاهش پیدا كرده است. البته قبل از اینكه كار به اینجا برسد، با به‌كار‌گیری چند روش ساده همچون كاهش وزن و در صورتی كه فرد چاق باشد، استفاده از تختخواب، صندلی و توالت‌فرنگی از وارد شدن فشار به زانو همچنین وارد شدن آسیب به مینیسك و رباط‌ها جلوگیری كرد.