وضعیت سلامت شما بعد از خوردن نوشابه

 صبح بخیر: 120 سال پیش، وقتی دكتر جان پمبرتون در آزمایشگاه كوچكش در آتلانتا با تركیب چند ماده، معجون جدیدی را اختراع كرد و آن‌را به نام كوكاكولا به دنیا معرفی كرد، هیچ‌گاه فكر نمی‌كرد این نوشیدنی و انواع مشابه آن روزی چنان مرزهای دنیا را در نوردد كه در هر گوشه‌ای از جهان، جزو ثابتی از سفره غذا باشد. با گذشت بیش از یك قرن از مصرف كولاها و مشخص شدن بسیاری از آثار سوءمصرف مداوم نوشابه‌ها، هنوز هم انواع كولاها پر طرفدارترین نوشیدنی در سراسر دنیا به شمار می‌روند و كنار گذاشتن آن‌ها از وعده‌های غذایی به‌نظر غیرممكن می‌رسد. این در حالی است كه با ورود و عرضه انواع نوشابه‌های رژیمی و بدون قند، معدود افرادی هم كه از ترس جان‌شان از خیر مصرف نوشابه گذشته بودند، دوباره به سمت این نوشیدنی جادویی جذب شده‌اند. مطمئنا شما هم در این‌كه مصرف انواع كولاها عوارض سوئی بر بدن دارد، شكی ندارید ولی اغلب، این طعم مطبوع نوشابه است كه بر ترس از بروز عوارض غلبه می‌كند. البته این مطلب هم قصد ندارد شما هم  را به‌طور كلی از چنین لذتی! محروم كند ولی اگر شما  هم جزو افرادی هستید كه به‌طور مداوم نوشابه مصرف می‌كنند، بد نیست با چند تحقیق كاملا علمی در مورد مصرف مداوم و طولانی مدت نوشابه آشنا شوید.

---

در ساخت نوشابه از مواد مختلفی استفاده می‌شود كه خوردن آن‌ها به‌صورت جداگانه كمی وحشتناك به‌نظر می‌رسد! از جمله مهم‌ترین مواد تشكیل‌دهنده نوشابه به موارد زیر می‌توان اشاره كرد:

دی اكسید كربن: احتمالا نام آب گازدار را روی بطری‌های نوشابه دیده‌اید. این گازی كه از آن نام برده می‌شود، اغلب دی‌اكسیدكربن(همان گاز كربنیك خودمان ) است كه با فشار وارد بطری می‌شود و وقتی در بطری را باز می‌كنید، فشار برداشته می‌شود و به‌ صورت حباب خارج می‌شود.

شكر: اغلب نوشابه‌ها به كمك شكر یا شیره ذرت شیرین می‌شوند ولی استفاده از شیرین‌كننده‌های مصنوعی از زمان جنگ جهانی دوم آغاز شد. نخستین دسته از این شیرین‌كننده‌ها ساخارین بود كه بعدها در سال 1970 بعد از این‌كه اثبات شد سرطانزا است، مصرف آن ممنوع شد و آسپارتام و...جای آن‌را گرفت. البته بحث و بررسی در مورد فواید و خطرات شیرین‌كننده‌های مصنوعی همچنان ادامه دارد.

اسید: معروف‌ترین اسیدهای به كار رفته در نوشابه اسید سیتریك و اسید فسفریك هستند. مزه تیزی كه به دنبال نوشیدن كولا احساس می‌كنید، ناشی از همین اسیدهاست.

كافئین: این ماده كه در بسیاری از نوشابه‌ها وجود دارد، به‌عنوان یك عامل محرك روی قلب و سیستم اعصاب مركزی اثر می‌گذارد و موجب افزایش تمركز و هشیاری می‌شود. كافئین به‌طور موقت فشار خون را بالا می‌برد ولی در مورد اثرات درازمدت آن روی فشار خون هنوز یافته قابل استنادی وجود ندارد. اضطراب، احساس ناراحتی در شكم، اختلال خواب و...از سایر عوارض كافئین هستند. از دیگر عوارض مهم كافئین ایجاد وابستگی است، به ‌طوری كه بیش از 50درصد كسانی كه به ‌طور مرتب كافئین مصرف می‌كنند، درصورت ‌مصرف نكردن آن دچار سردرد می‌شوند. سایر عوارضی كه در اثر محرومیت از كافئین ناشی می‌شوند عبارتند از: احساس خستگی، كاهش انرژی، كاهش تمركز و هشیاری، تغییرات خلق و... با توجه به موارد فوق، پزشكان اصرار دارند كه افراد دچار پرفشاری خون، خانم‌های باردار و كودكان تا حد امكان مصرف كافئین را كاهش دهند. به هر حال، كافئین خود مقوله مفصلی است كه باید جداگانه به آن پرداخته شود.

در كنار این مواد اصلی، از مواد رنگی مانند رنگ كارامل، طعم‌دهنده‌ها و نیز نگه‌دارنده‌ها هم در تولید نوشابه استفاده می‌شود.

---

كولا در اصطلاح به گروهی از نوشابه‌های گازدار فاقد الكل گفته می‌شود كه اغلب دی اكسید كربن (گازكربنیك)، كارامل، كافئین، شكر و... دارند. واژه «كولا» از نام گیاه كولا گرفته شده است. دانه این گیاه كه در غرب آفریقا می‌روید، در نوشابه‌های اولیه به‌عنوان منبع كافئین به كار می‌رفت. اولین نوشیدنی با طعم كولا در سال1881 ساخته شد ولی واژه كولا به دنبال اختراع كوكاكولا در 8 می‌1886 توسط دكتر جانز پمبرتون وارد لغات روزمره شد. كوكاكولا در نخستین سال تولید روزانه تنها 9 بطری نوشابه می‌فروخت ولی به‌تدریج گسترش پیدا كرد تا این‌كه در سال 1895 نخستین كارخانه كوكاكولا در دالاس واقع در تگزاس به بهره‌برداری رسید. از آن پس، انواع دیگر كولا مانند پپسی‌كولا و... تولید و وارد بازار شدند.

---

بسیاری از نوشابه‌ها مقادیر قابل توجهی كافئین در تركیبات خود دارند (به‌طور متوسط 43 تا 65 میلی‌گرم در یك فنجان) و همین مسئله بدگمانی‌ها درباره اثرات مصرف نوشابه بر ایجاد پرفشاری خون را افزایش داده است زیرا از مدت‌ها پیش معلوم شده بود كه یك فنجان قهوه كه البته بیشتر از مقدار مشابه كولا كافئین دارد، به‌طور موقت فشار خون را بالا می‌برد ولی این‌كه مصرف مرتب نوشیدنی‌های حاوی كافئین موجب افزایش مزمن و دائمی فشار خون می‌شود مورد سوال بود.

---

نكـته :   از نوشابه می‌توانید برای تمیز كردن رنگ سپر ماشین و تمیز كردن رسوبات اطراف ترمینال‌های باطری اتومبیل استفاده كنید. همچنین برای شل كردن پیچ‌های زنگ‌زده می‌توانید كمی نوشابه روی آن بریزید و چند دقیقه صبر كنید. بس است یا باز هم بگوییم؟!

---

تحقیقات زیادی درباره ارتباط نوشابه با فشار خون بالا انجام شده است  كه یكی از جالب‌ترین آن‌ها در شماره نوامبر 2005 نشریه معتبر انجمن پزشكی ایالات متحده به چاپ رسید. در این پژوهش، محققان دانشگاه هاروارد، ارتباط بین رژیم غذایی 155 هزار خانم را با ابتلای آن‌ها به پرفشاری خون طی یك دوره 12 ساله بررسی كردند. نتیجه به دست آمده بسیار جالب بود؛ آن‌ها دریافتند كه مصرف مرتب قهوه تاثیری بر ایجاد پرفشاری خون ندارد ولی مصرف چای (كه 15 تا 75 میلی‌گرم كافئین در یك فنجان دارد) به مقدار اندكی فشارخون را افزایش می‌دهد اما نكته جالب مربوط به كولا بود. آن‌ها متوجه شدند در خانم‌هایی كه روزانه یك بطری یا بیشتر كولا مصرف می‌كردند، خطر ابتلا به پرفشاری خون بین 16 تا 44 درصد افزایش داشت و البته در این میان فرقی بین نوشابه‌های معمولی و نوشابه‌های رژیمی دیده نشد. با توجه به این تفاصیل، انگشت اتهام از كافئین به سمت دیگری گرفته شد. دانشمندان حدس می‌زنند كه احتمالا تركیبات دیگری (ازجمله رنگ‌های كارامل) كه طی فرآیند تولید نوشابه دخالت دارند، در ایجاد پرفشاری خون نقش دارند.

---

تحقیقات اخیر ثابت می‌كند كه مصرف كولا خطر ابتلا به پوكی استخوان را افزایش می‌دهد. بر پایه تحقیقاتی كه نتیجه آن در شماره اكتبر 2006 نشریه انجمن تغذیه بالینی ایالات متحده به چاپ رسیده است، بین میزان مصرف نوشابه و كاهش تراكم استخوان (یعنی همان پوكی استخوان) ارتباط مستقیمی وجود دارد.

در این پژوهش، محققان تراكم استخوان را در نواحی مختلفی از استخوان‌های لگن و ستون فقرات 2500 خانم مورد ارزیابی قرار دادند و متوجه شدند كه صرف‌نظر از مسائلی همچون سن، یائسگی، میزان مصرف كلسیم و ویتامین D، مصرف سیگار و...مصرف كولا به تنهایی تراكم استخوان در خانم‌ها را 4درصد كاهش می‌دهد. در این مطالعه هم تفاوتی بین نوشابه‌های رژیمی و غیررژیمی دیده نشد ولی معلوم شد نوشابه‌های فاقد كافئین، خطر كمتری دارند.

با توجه به این یافته‌ها، دانشمندان 2 عامل را در ایجاد پوكی استخوان در مصرف‌كنندگان نوشابه دخیل می‌دانند؛ یكی كافئین و دیگری اسید فسفریك. به گفته دانشمندان، كافئین موجب تداخل در جذب كلسیم توسط بدن می‌شود و اسید فسفریك (یا فسفات) كه می‌توانید نام آن‌را روی بسیاری از بطری‌های نوشابه ببینید، وقتی وارد بدن می‌شود موجب خروج كلسیم از استخوان و در نتیجه پوكی استخوان می‌شود.

البته یك خبر خوب هم برای آقایان وجود دارد و آن این‌كه در این مطالعه، رابطه‌ای بین مصرف كولا و پوكی استخوان در آقایان دیده نشد! بنابراین به‌طور خاص به خانم‌ها توصیه می‌كنیم در مصرف نوشابه یك تجدیدنظری بكنند!

---

نكـته : برای كاهش تاثیر مصرف نوشابه روی دندان‌ها، نوشابه را همراه با غذا میل كنید؛ ترجیحا از نی استفاده كنید؛ نوشابه را در دهان‌تان نگه ندارید و حداقل شب‌ها از خیر مصرف نوشابه بگذرید. در ضمن بهتر است بدانید كه مصرف نوشابه برای دندان‌های كودكان آثار سوء بسیار بیشتری دارد و اگر كودك شما به خوردن نوشابه عادت كرده، تنها و تنها خود شما مقصر هستید كه این عادت را در او ایجاد كرده‌اید

---

از بدی‌های نوشابه كه زیاد گفتیم، حالا كمی هم از خوبی‌هایش بشنوید:

1)  در بسیاری از نواحی ایالات‌متحده گشت‌های پلیس همواره گالن‌های بزرگ كولا را به همراه دارند. اگر گفتید چرا؟ برای این‌كه وقتی تصادف شد، به كمك كولا به راحتی می‌توان خون‌ها را از روی آسفالت شست!

2)  شما می‌توانید یك بطری نوشابه را روی چینی دستشویی خالی كنید و بعد از یك ساعت آن‌را بشویید. اسید سیتریك موجود در نوشابه، تمیزی را برای شما به ارمغان می‌آورد!

3)  از نوشابه می‌توانید برای تمیز كردن رنگ سپر ماشین و تمیز كردن رسوبات اطراف ترمینال‌های باطری اتومبیل استفاده كنید. همچنین برای شل كردن پیچ‌های زنگ‌زده می‌توانید كمی نوشابه روی آن بریزید و چند دقیقه صبر كنید. بس است یا باز هم بگوییم؟!

---

اكثریت قریب به اتفاق نوشابه‌ها مقادیر فراوانی كربوهیدرات (همان قند خودمان!) و اسید (به‌ویژه اسید فسفریك) دارند كه هر 2 از دشمنان شناخته شده دندان‌ها به شمار می‌روند.

اسید، به 2 راه می‌تواند موجب تخریب مینای دندان شود؛ یكی این‌كه به‌طور مستقیم خورده شود (مثلا به همراه نوشابه ) و دیگری این‌كه توسط باكتری‌های موجود در دهان كه اسید تولید می‌كنند، ایجاد شود و دندان را از بین ببرد. این باكتری‌ها با مصرف قند و اثراتی كه روی آن می‌گذارند موجب ایجاد اسید می‌شوند. حالا خودتان تصور كنید یك نوشابه مملو از اسید و قند چه تركیب فوق‌العاده‌ای برای تخریب دندان‌ها می‌تواند باشد. البته توجه داشته باشید كه نوشابه‌های فاقد قند یا رژیمی هم برای تخریب دندان به اندازه كافی قند دارند و البته اسید آن‌ها هم كه سر جایش است!

برای بررسی تاثیر مصرف نوشابه بر پوسیدگی دندان، پژوهشگران دانشگاه آیوا در یك مطالعه جالب، 5 بطری از انواع مختلف نوشابه را در نظر گرفتند و در هر بطری 4 دندان را به‌مدت 25 ساعت قرار دادند. این پژوهش كه نتایج آن در كنگره سالیانه انجمن پژوهشگران دندان ایالات متحده ارائه شد، نشان داد كه قرار دادن دندان به‌مدت 25 ساعت در یك بطری كوكاكولا موجب می‌شود مینای دندان تا عمق 92 میكرومتر (یعنی 92 هزارم متر) تخریب شود. این میزان برای كوكاكولای رژیمی 61میكرومتر بود. البته این پژوهش اعتراض شركت‌های نوشابه‌سازی را به دنبال داشته كه معتقدند؛ نوشیدن نوشابه با قرار دادن دندان در نوشابه خیلی فرق دارد! به هرحال با توجه به این‌كه كمتر كسی حاضر است برای حفظ دندان‌هایش از مصرف نوشابه صرف‌نظر كند، دندان‌پزشكان به این توصیه‌ها قناعت كرده‌اند: برای كاهش تاثیر مصرف نوشابه روی دندان‌ها، نوشابه را همراه با غذا میل كنید و ترجیحا از نی استفاده كنید؛ نوشابه را در دهان‌تان نگه ندارید و حداقل شب‌ها از خیر مصرف نوشابه بگذرید. در ضمن بهتر است بدانید كه مصرف نوشابه برای دندان‌های كودكان آثار سوء بسیار بیشتری دارد و اگر كودك شما به خوردن نوشابه عادت كرده، تنها و تنها خود شما مقصر هستید كه این عادت را در او ایجاد كرده‌اید.