عوارض خمیردندان سفید‌كننده‌ و جرم‌گیر

مجله سیب سبز: خمیر دندان در کنار مسواک و نخ دندان یکی از اصلی‌ترین موارد در بهداشت دهان و دندان است. ماده‌ای که استفاده از آن به قرن‌ها پیش باز‌می‌گردد. در دهه‌های اخیر با پیشرفت تکنولوژی، خمیردندان‌هایی متنوع و با قابلیت‌های مختلفی به بازار عرضه شده در حدی که بسیاری از مردم برای خرید یک خمیردندان خوب دچار سردرگمی می‌شوند؛ اینکه بالاخره یک خمیردندان خوب باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد و انواع متنوع خمیردندان برای چه مواردی تجویز می‌شوند.

ایرانی‌ها اختراع كردند

خمیردندان عمری طولانی دارد که به دوران یونان و روم باستان بازمی‌گردد. این اقوام از خرده استخوان یا صدف برای تمیزکردن دندان‌های خود استفاده می‌کردند. ساخت نخستین خمیردندان واقعی را به ابوالحسن علی بن نافع معروف به زریاب دانشمند، شاعر و نوازنده ایرانی نسبت می‌دهند که در قرن 9 بعد از میلاد زندگی می‌کرد و بیشتر به واسطه دانش خودش در عرصه موسیقی شناخته شده است اما ترکیب خمیردندان ابداعی او به‌درستی مشخص نیست. آن چیزی که به‌عنوان خمیردندان امروزی شناخته می‌شود از قرن 19 میلادی و در بریتانیا رواج یافت. در آن زمان مردم در خانه با گچ، پودر آجر و نمک خمیردندان می‌ساختند اما از اواخر قرن 19 کم کم خمیردندان به فرم مدرن در بریتانیا تولید و روانه بازار شد.

خمیردندان ضدحساسیت

حساسیت دندانی مشکلی نسبتا رایج بین بیماران محسوب می‌شده است اما رواج فراوان استفاده از خمیردندان‌های ساینده و سفیدکننده و همچنین درمان‌های غیراصولی بلیچینگ بر تعداد بیماران با دندان‌های حساس افزوده است. در نتیجه برای حل این مشکلات خمیردندان‌های ضدحساسیت بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته‌اند. این خمیردندان‌ها حاوی موادی نظیر نیترات پتاسیم، استرانتیم استات، کلسیم سدیم فسفوسیلیکات،کربنات کلسیم یا حتی ترکیبات فلوراید هستند که یا به‌طور مستقیم باعث کاهش حساسیت اعصاب حسی دندان می‌شوند یا با تسریع بازسازی ساختار معدنی دندان، شدت تحریکات وارد بر اعصاب دندان را کاهش می‌دهند. اغلب دندانپزشکان به‌جای خمیردندان‌های سفیدکننده یا ساینده استفاده از این خمیردندان‌ها را پیشنهاد می‌کنند.

خمیردندان چقدر مهم است؟

برخلاف تصور بسیاری از مردم خمیردندان در بهداشت دهان و دندان نقشی مکمل برعهده دارد و وظیفه اصلی برعهده مسواک و نخ دندان است. در واقع اگر کسی بدون خمیردندان هم مسواک بزند اما این کار را به‌درستی انجام بدهد تفاوت فاحشی در نتیجه آن اتفاق نخواهد افتاد. امروزه آنچه از خمیردندان انتظار می‌رود بیشتر به ترکیب مواد دارویی و کیفیت و مقدار مواد ساینده آن باز‌می‌گردد. غیر از اینها، خمیردندان کاری مهم‌تر از یک صابون و خوشبوکننده انجام نمی‌دهد.

فلوراید چه كار می‌كند؟

مهم‌ترین ماده دارویی که از قدیم در خمیردندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته فلوراید است که ترکیبات آن  از دهه 1890 وارد ترکیب خمیردندان شده است. فلوراید ماده‌ای است که نقش آن در پیشگیری از پوسیدگی اثبات شده است. فلوراید ساختار مینای دندان را  در برابر مواد اسیدی که توسط باکتری‌ها تولید می‌شوند تقویت کرده و کمک می‌کند تا سطوحی از دندان که مواد معدنی خود را از دست داده‌اند، بتوانند مجددا خود را بازسازی کنند. بنابراین عملا خمیردندانی را پیدا نمی‌کنید که در آن ترکیبات فلوراید به‌کار نرفته باشد.

اطفال بدون فلوراید

برخلاف خمیردندان‌های بزرگسالان، خمیردندان‌های مخصوص کودکان زیر 3 سال باید فاقد فلوراید باشد چون کودکانی در آن سنین ممکن است مقدار زیادی خمیر دندان را ببلعند و وجود فلوراید می‌تواند برای بدن آنها مضر باشد. بنابراین برای کودکان زیر 3سال باید از خمیردندان بدون فلوراید استفاده کرد. جدا از این معمولا خمیردندان‌های کودکان نسبت به انواع بزرگسال، مواد ساینده کمتری دارند.

محدودیت‌های سفید‌کننده‌ها

یکی دیگر از مسائل روز عرصه بهداشت دهان و دندان به خمیردندان‌های سفیدکننده مربوط می‌شود. در این خمیردندان‌ها موادی از قبیل دی‌اکسید تیتانیوم یا ترکیبات پراکسید هستند. در این خمیردندان‌ها مواد سفیدکننده روی سطح دندان‌ها رسوب کرده و باعث سفیدشدن موقتی دندان می‌شوند. باید توجه داشت  این خمیردندان‌ها نمی‌توانند بد رنگی‌های شدید یا بد رنگی ناشی از پوسیدگی یا جرم را از بین ببرند.

خمیردندان‌های ضد‌جرم

اصولا یک خمیردندان باید در حدی حاوی مواد ساینده باشد تا بتواند عملکرد مسواک را در تمیز‌کردن دندان‌ها بهبود بخشد. ولی مقدار بیش از حد مواد ساینده باعث سایش مینا و عاج دندان شده و بیمار را با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌کند. یکی از انواع خمیردندان‌هایی که در بازار به وفور یافت می‌شود خمیردندان‌های ضدجرم است که به نام خمیردندان سیگاری‌ها شناخته می‌شود. شرکت‌های سازنده خمیردندان‌های ضدجرم مدعی تاثیرگذاری بیشتر و بهتر محصول خود هستند و برای هرچه سفیدتر شدن دندان‌ها به‌طور مداوم بر مقدار و ابعاد ذرات ساینده موجود در خمیردندان می‌افزایند؛ مسئله‌ای که مورد تایید بسیاری از کارشناسان علوم دندانپزشکی نیست.

دندان‌های‌تان را سمباده نزنید

متاسفانه به‌دلیل اطلاع‌رسانی ناکافی و نادرست از یک سو و حجم باورنکردنی تبلیغات در مورد این قبیل خمیردندان‌ها، عوارض استفاده از خمیردندان‌های سفیدکننده و ضدجرم روز‌به‌روز در حال افزایش است. به‌دلیل اطلاع‌رسانی نادرست بیماران تصور می‌کنند هرچه بیشتر و محکم‌تر با این قبیل خمیردندان‌ها مسواک بزنند دندان‌های سفیدتری خواهند داشت. بنابراین در دفعات زیاد با قدرت زیاد و با مسواک‌های سفت مسواک می‌زنند. چنین کاری دقیقا مثل این است که کسی با یک سمباده بخواهد دندان‌هایش را تمیز کند! با این کار به مرور زمان لثه نازک روی طوق دندان‌ها تحلیل رفته و طوق دندان‌ها ساییده می‌شوند و به نظر می‌رسد ارتفاع دندان اضافه شده است. در عین حال طوق دندان‌ها بر اثر شدت مسواک‌زدن از بین رفته و حالتی گود‌افتاده شبیه کاسه ایجاد می‌شود.  در عین حال چون عامل اصلی رنگ سفید دندان ضخامت میناست با ساییده‌شدن زیاد ضخامت مینا هم کم شده یا اینکه کاملا از بین می‌رود و به این ترتیب دندان نه تنها سفیدتر نشده بلکه زردتر هم می‌شود چون رنگ عاج که در زیر مینا قرار دارد زرد است و با کم‌شدن ضخامت مینا رنگ آن واضح‌تر دیده می‌شود و بیمار ناچار است درمان‌هایی پرهزینه و بعضا پیچیده را برای حل این مشکلات تحمل کند.