ابن‌ سینا به داد معده‌ ام برس!

مجله سیب سبز - عذرا جوانمردی: نگاهی به آدم‌های اطراف‌تان بیندازید؛ بعید است یكی دو نفر كه از مشكلات معده شكایت می‌كنند را در میان آنها نبینید. سوزش، درد یا مشكلات شدیدتر و آزاردهنده‌تر معده، بسیاری از ما را آزار می‌دهد و اغلب به جای درمان این مشكلات، سراغ تسكین‌شان با خوددرمانی می‌رویم.

طب سنتی، معده را یكی از مهم‌ترین اعضای بدن می‌داند كه تاثیر مستقیمی بر سلامت می‌گذارد. دكتر علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی مثل دیگر همکارانش معتقد است: «المعده بیت كل داء.» یعنی معده خانه تمام امراض است و به دلیل اهمیت آن درمان‌های سنتی مشكلات معده را با شما در میان می‌گذارد. البته این متخصص می‌گوید اگر مشكلات شما شدیدتر از آن است كه با این راه‌ها برطرف شود، بهتر است به یك متخصص گوارش مراجعه كرده و دارودرمانی را آغاز كنید.

نفخ كرده‌اید؟

گاهی بعد از صرف غذا فرد احساس می‌كند به‌اصطلاح سر دلش باد كرده است، دچار حالت آروغ زدن می‌شود یا از شكمش صداهایی شنیده می‌شود؛ اینها علائم نفخ هستند كه تقریبا همه آن را تجربه كرده‌اند و عموما بعد از خوردن خوراكی‌ها بروز پیدا می‌كنند. علمای طب سنتی می‌گویند وقتی مزاج معده سرد شود، حالت نفخ به وجود می‌آید و خوراكی‌ها هستند كه مزاج معده را سرد می‌كنند.


چه بخورید؟

• باتوجه به اینكه سرد شدن مزاج معده باعث بروز حالت نفخ می‌شود، ادویه‌جات گرم می‌توانند اوضاع را بهتر كنند. به غذای‌تان دارچین و زنجبیل اضافه كنید، همچنین می‌توانید با ادویه‌جات ضد نفخ غذای‌تان را تهیه كنید. زیره، رازیانه، انیسون و زنیان هم به غذا رنگ و بو می‌دهند، هم مشكل نفخ را برطرف می‌كنند.

• اگر اهل نوشیدنی‌های گیاهی هستید، این شربت ضد نفخ را درست كنید؛ رازیانه، زیره، نبات و زنجبیل را به مقدار مساوی پودر و مخلوط كنید. نصف تا یك قاشق مرباخوری از آن را در یك لیوان آب حل كنید و بنوشید.

• یك‌چهارم لیوان عرق زیره و عرق رازیانه را با همان میزان آب مخلوط كنید و با نبات بنوشید.

چه نخورید؟

• اگر می‌خواهید دچار نفخ نشوید، دور غذاهای نفاخ را خط بكشید. مشهورترین این مواد غذایی، حبوبات هستند بنابراین تا آنجا كه می‌توانید انواع مختلف نخود، لوبیا، عدس و باقالی را نخورید.

• شاید به ظاهرشان نیاید ولی مصرف سبزیجات و میوه‌جاتی مثل ترب، پیازچه، كلم و كاهو هم نفخ می‌آورد پس اگر چنین مشكلی دارید، بهتر است همراه غذا سالاد مصرف نكنید.

ترش كرده‌اید؟

بعضی افراد بعد از وعده غذایی احساس می‌كنند مایع ترش یا تلخ مزه‌ای از گلو به دهان‌شان وارد می‌شود. این حالت كه اغلب در اثر ضعف دستگاه هاضمه به وجود می‌آید و با سوزش سر دل همراه است. یعنی دستگاه هاضمه- كه معده نیز جزئی از آن است- نمی‌تواند غذا را درست و به‌موقع هضم كند. ترش كردن یا ریفلاكس معده وقتی با سوزش همراه است، یعنی زخمی به وجود آمده كه نیاز به درمان جدی دارد.

چه بخورید؟

• برای اینكه دچار ترش كردن نشوید، باید برای ضعف دستگاه هاضمه چاره‌ای بیندیشید. عرق نعناع باعث تقویت دستگاه هاضمه می‌شود و مصرف آن بعد از صرف غذا به عمل هضم كمك می‌كند. یك چهارم لیوان عرق نعناع را با آب مخلوط كنید و با نبات بنوشید.

• مستكی نوعی صمغ گیاهی است كه مصرف آن دستگاه هاضمه را تقویت می‌كند و حالت ترش كردن را از بین می‌برد.
استفاده از عطر و ادكلن به هضم غذای‌تان كمك می‌كند. بوی خوش، هضم معده را تقویت می‌كند. با عطر و ادكلن زدن به راحتی می‌توانید دهانه فوقانی معده را قوی‌تر كنید و درنتیجه مانع ترش كردن معده شوید.

چه نخورید؟

• برای مبتلایان ریفلاكس مصرف غذاهایی كه هضم‌شان برای معده سنگین است، ممنوع است. فست‌فودها ازجمله مضر‌ترین غذاهایی هستند كه به صورت روزانه و مكرر خورده می‌شوند و خودشان عامل ناراحتی و مشكلات معده به‌شمار می‌روند، بنابراین اگر ترش می‌كنید به هیچ وجه سراغ فست‌فود نروید.

تهوع دارید؟

اگر كسی دچار حالت تهوع باشد، باید علت را بیابید. تهوع همراه تب خوب نیست و بهتر است به پزشك مراجعه كنید. مثلا حالت تهوع در دوران حاملگی، در اثر تكان‌های ماشین یا هر وسیله نقلیه دیگری علت‌های به‌خصوصی دارند. اما اگر حالت تهوع علت خاصی نداشته باشد و نیازی به پیگیری نباشد، با درمان‌های خانگی می‌شود آن را برطرف كرد.

چه بخورید؟

• سماق بمكید. نصف قاشق مرباخوری سماق را در دهان بگذارید و با مقدار كمی آب كم‌كم بمیكیدش.

• در طبخ غذا از پودر زنجبیل استفاده كنید.

• عرق نعناع هم می‌تواند حالت تهوع را برطرف كند.

• پودر ناردانه كه در عطاری‌ها پیدا می‌شود، نوعی درمان دارویی گیاهی برای از بین بردن حالت تهوع به‌شمار می‌آید. آن را پودر كرده و نصف قاشق مرباخوری از آن را مصرف كنید.

• برای كودكانی كه دچار حالت تهوع می‌شوند، تكه‌های بزرگ مربای به را با گلاب بشویید و به خوردشان بدهید.

چه نخورید؟

• از آنجا كه هر حالت تهوعی علت بخصوصی دارد، باید ابتدا علت كشف شود تا درمان متناسب با آن پیشنهاد شود اما اگر علت خاصی در میان نباشد، باید هر كسی در سبك زندگی روزمره و شیوه تغذیه‌ای خودش دقیق شود و مواد خوراكی‌ را كه باعث ایجاد حالت تهوع می‌شود، شناسایی كند. مثلا ممكن است فردی از یك خوراكی خوشش نیاید و در صورت تماس، بوییدن یا خوردن آن دچار حالت تهوع شود، ولی در فرد دیگری چنین مشکلاتی به وجود نیاید. بنابراین در این باره بررسی وضعیت سلامت و آنچه می‌خورید، به عهده خودتان است.


كی بخوریم؟

بعضی افراد عادت دارند به محض گرسنگی سراغ غذا بروند. این طرز غذا خوردن خوب نیست و برای دستگاه هاضمه مشكل ایجاد می‌کند. غذا خوردن باید وقت مشخصی داشته باشد و هر روز سر موعد مقرر انجام شود. معده برای عملكرد بهتر، به این نظم احتیاج دارد. پس برای هر وعده غذایی‌تان یك ساعت مشخص را وضع كنید و در خارج از آن ساعات دیگر غذا نخورید.

یبوست دارید؟

در طب سنتی به یبوست «ام‌الامراض» می‌گویند و این بیماری را عامل اصلی ابتلا به سایر بیماری‌ها می‌دانند. اگر كسی روزانه و به راحتی نتواند عمل دفع را انجام دهد، دچار یبوست است. موادی كه دفع می‌شوند سمی هستند و اگر به دلیل یبوست از بدن خارج نشوند به بدن برمی‌گردند. مواد زائد و سمی این بار جایی انبار می‌شوند كه خطر كمتری تهدیدشان می‌كند؛ مثل پوست یا عضلات درنتیجه مشكلات پوستی و عضلاتی را به دنبال می‌آورند.

چه بخورید؟

• مایعات و غذاهایی را مصرف كنید كه حجم‌دهنده مدفوع هستند. سبزیجات و میوه‌های مختلف بخورید تا عمل دفع آسان‌تر انجام شود.

• بعد از هر وعده غذایی یك تا دو قاشق روغن زیتون یا روغن كنجد مصرف كنید.

• 7 تا 10 دانه انجیر یا آلو را بشویید و بگذارید در ظرفی خیس بخورد. صبح روز بعد آلوها یا انجیرها را ناشتا بخورید.

• دوغ و گل‌سرخ كاشان را با هم مخلوط كنید و بنوشید.

• یك قاشق خاكشیر را با نصف لیوان آب جوش و دو حبه قند مخلوط كنید و بنوشید.

• از ملین‌ها استفاده كنید ولی حواس‌تان به تنوع هم باشد، یعنی هر روز از یك روش استفاده نكنید؛ هر یك از این روش‌های مختلف را در یك روز به كار ببندید.

چه نخورید؟

• مهم‌ترین مواد خوراكی كه طب سنتی با تاكید استفاده از آن را منع می‌كند، فست‌فودها هستند.

رژیم غذایی استاندارد

برای هر كدام از ناراحتی‌های شایع معده یك سری توصیه‌های غذایی كلی وجود دارد كه با رعایت آنها می‌شود این قبیل ناراحتی‌ها را تسكین داد، ولی یك راه‌حل مطمئن و یك روش درمانی قطعی برای مشكلات معدوی، استفاده از رژیم استاندارد است كه درواقع یك برنامه جامع و مانع از غذا خوردن به دست می‌دهد. كسی كه آن را رعایت كند، یا بیمار نمی‌شود یا خیلی كم دچار مشكلات جسمی می‌شود. باتوجه به اینكه معده یكی از مهم‌ترین ارگان‌های مرتبط با هضم غذاست، این امر به‌طور خاص در مورد ناراحتی‌های معده صدق می‌كند.

چه بخوریم؟

 غذای آدمیزاد، چهار چیز است. غیر از آن هر چیزی كه خورده می‌شود، غذای اصلی آدمیزاد نیست. با این حال اگر مضر نباشند، خوردن‌شان به حد تعادل اشكالی ندارد چون گفته می‌شود: پرهیز برای فرد سالم، مثل ناپرهیزی برای فرد ناسالم است.

1) نان گندم جید: نان گندم خوب نانی است كه از گندم سیاه یا گندم مانده تهیه نشده باشد.

2) گوشت حیوانات جوان: گوشت جوجه، بره و بزغاله.

3) شیرینی‌جات ساده: شیرینی‌های ساده مثل شیرینی نخودچی، شیرینی برنجی شیرینی پنجره‌ای.

4) بعضی میوه‌ها مثل سیب، گلابی، انگور و انجیر

چقدر بخوریم؟

نمی‌توان مقدار مشخصی برای غذا خوردن در هر وعده تعیین كرد. بهترین معیار حس خود فرد است، بنابراین تا زمانی كه گرسنه نشده‌اید، دست به غذا نبرید و قبل از اینكه سیر شوید، دست از غذا خوردن بكشید. ممكن است یك روز حتی در ساعت مقرر غذا خوردن گرسنه نشده باشید، در چنین حالتی بهتر است غذا نخورید. رعایت كردن این نكته تاثیر بسیار خوبی بر وضعیت سلامت می‌گذارد. امتحان كنید.

چطور بخوریم؟

غذا خوردن هم مثل هر كار دیگری آدابی دارد. صرف غذا خوردن با هدف سیر شدن آن هم بدون رعایت اصول منجر به بروز ناراحتی‌های معده خواهد شد.

• غذا را خوب بجوید. هر لقمه باید 40 بار جویده شود. تصور كنید اگر كاری را كه دندان‌های‌تان با غذا باید انجام دهند، معده بخواهد جبران كند، چه اتفاقی می‌افتد؟

• همراه غذا آب، سالاد، ماست، ترشی، نوشابه و هیچ چیز دیگری نخورید. سر سفره فقط می‌توانید بشقابی از سبزیجاتی مثل گشنیز، نعناع، جعفری و تره داشته باشید. اگر خیلی تشنه شدید، مقدار كمی شربت سكنجبین یا شربت آبلیمو یا آبغوره بنوشید.

• در یك وعده غذایی تنها یك نوع غذا میل كنید. اینكه قبل از غذای اصلی سوپ و بعد از آن دسر، ژله و شیرینی می‌خورید، به هیچ‌وجه خوب نیست. كسانی كه این طور غذا می‌خورند، به تدریح بیمار می‌شوند.

• غذای‌تان را بدون استرس میل كنید. پای تلویزیون غذا نخورید. اگر فیلم مهیجی نشان می‌دهد، یا غذای‌تان را بعدا بخورید یا تلویزیون را خاموش كنید.

• وقتی غذا می‌خورید به هیچ چیزی جز غذا فكر نكنید. سعی كنید در هر وعده غذایی از خوردن لذت ببرید. در غیر این صورت طبیعت بدن از سیستم گوارش غافل می‌شود.