آیا شما روانی هستید؟

هفته نامه عصر ارتباط - میثم لطفی: بیشتر نوجوانان و جوانان امروزی زندگی را بدون فیس بوک، توییتر، اینستاگرام و ابزارهای پیام رسان اینترنتی غیرممکن می دانند. تقریبا یک نفر از هر چهار جوان امروزی به صورت مرتب در اینترنت حضور دارد و بخش اعظم این فعالیت های اینترنتی به حضور در شبکه های اجتماعی اختصاص می یابد.

اما باید گفت که آثار حضور در این شبکه های اجتماعی بر سلامت روانی جوانان هنوز به طور دقیق مشخص نشده و البته از زمانی که تحقیقات جهانی آغاز شد، نگرانی های فراوانی در این زمینه مطرح شده است.

نتایج حاصل از یک مطالعه جدید نشان داده که استفاده مستمر از شبکه های اجتماعی ممکن است تاثیرات مستقیمی بر سلامت روانی جوانان به جا بگذارد و در نتیجه مشکلاتی را برایشان ایجاد کند.

این مطالعه را مرکز «سلامت عمومی اوتاوا» به عنوان یکی از اصلی ترین بازوهای تامین اطلاعات پزشکی در کانادا انجام داد و در پایان مشخص شد نوجوانان و جوانانی که روزانه بیش از دو ساعت از سایت های اجتماعی و شبکه های رسانه ای استفاده می کنند بیش از دیگر هم سن و سالان خود از ضعف سلامت روانی، ابتلا به اختلالات غیرفیزیکی و ... رنج می برند و تفکراتی مانند خودکشی بیشتر سراغ آنها می آید.


ناهنجاری های فیس بوکی

محققان برای انجام این مطالعه 750 دانش آموز را که در مقاطع تحصیلی کلاس هفتم تا دوازدهم مشغول به تحصیل بودند انتخاب کردند. از این دانش آ»وزان سوالاتی درباره رفتار آنها در شبکه های اجتماعی، سلامت روانی و میزان ابتلا به اختلالات مغزی پرسیده شد و همچنین آنها در مورد پشتیبانی های سلامت روانی که در گذشته تجربه کردند، توضیحاتی دادند.

با پایان این مطالعه، کارشناسان متوجه شدند 25 درصد دانش آموزان مذکور دست کم روزانه دو ساعت را به گشت و گذار در شبکه های اجتماعی از جمله توییتر، اینستاگرام و فیس بوک اختصاص می دهند.

محققان دریافتند این گروه از کاربران که از مشتریان پروپاقرص شبکه های اجتماعی به حساب می آیند و زندگی بدون آن را غیرممکن می بینند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به اختلالات روانی و ضعف حافظه قرار می گیرند و نشانه هایی مانند اضطراب و افسردگی، افکار خودکشی و نیاز به بهداشت روانی در آنها بیشتر دیده می شود.

اگرچه این بررسی هیچگونه علتی را به صورت صددرصد تایید نکرد اما مشخص شد که شبکه های اجتماعی می تواند به صورت مستقیم بر سلامت روانی جوانان اثرگذار باشد. جالب است بدانید عکس این جریان هم در بررسی مذکور ثابت شد. به عبارت دیگر، کارشناسان دریافتند نوجوانان و جوانانی که از اختلالات روانی رنج می برند، بیش از بقیه کاربران تمایل دارند مدت طولانی در شبکه های اجتماعی حضور یابند و این در حالی بوده است که کاربران پروپاقرص شبکه های اجتماعی بیشتر از بقیه در معرض ابتلا به اختلالات روانی قرار داشتند.

دکتر هوگوس سامپاسا - کانیانگا، مدیر این تحقیقات به روزنامه واشنگتن پست توضیح داد: «ما برای نخستین بار متوجه شدیم آن دسته از نوجوانان و جوانانی که با هر دلیلی به اختلالات روانی مبتلا شده اند، خود را گوشه گیر و تنها می بینند و همین مسئله موجب شده آنها بیش از دیگر جوانان در شبکه های اجتماعی حضور یابند.

نیازهای اجتماعی این افراد با بقیه متفاوت است. آنها تمایلی به ارتباط چهره به چهره ندارند و از اینکه ارتباط مجازی داشته باشند، بیشتر احساس رضایت می کنند. همین مسئله موجب می شود این گروه از جوانان به میزان گسترده به سمت شبکه هیا اجتماعی کشیده شوند و بخش زیادی از زمان خود را به این سایت ها اختصاص دهند.»

این نتایج در حالی به دست آمده که سال 2012 میلادی مطالعه دیگری ثابت کرد میان شبکه های اجتماعی و میزان ابتلا به افسردگی در گروه سنی دانش آموزان دبیرستانی رابطه مستقیم وجود دارد. با این حال، هنوز به طور دقیق نمی توان گفت که این قبیل سایت ها می توانند احتمال افسردگی، انزوا یا... را به میزان قابل ملاحظه در جوانان افزایش دهند و کارشناسان معتقدند باز هم باید به تحقیقات خود ادامه دهند تا نتایج دقیق تری به دست آورند.


کانیانگا در ادامه توضیح داد: «ارتباط میان استفاده از شبکه های اجتماعی و بروز اختلالات روانی یک فرآیند پیچیده است. در شرایط کنونی حداقل مطمئن هستیم که استفاده آسان از سایت های اجتماعی نمی تواند خطری برای سلامت روانی مردم محسوب شود و مشکلی در این زمینه به وجود آورد اما بسیار نگران هستیم که استفاده طولانی از این سایت ها افراد را در معرض ابتلا به مشکلات جدی قرار دهد.»

مطالعه جدید

میانگین سنی 750 دانش آ»وزی که در این بررسی حضور داشتند 14 سال بود. حدود یک چهارم آنها اعلام کردند که در طول روز بیش از دو ساعت در شبکه های اجتماعی حاضر می شوند و این در حالی بود یک پنجم آنها اعلام کردند که هرگز در طول عمر خود به مدت دو ساعت در شبکه های اجتماعی حاضر نشدند یا اینکه به ندرت چنین کاری را انجام داده اند.

علاوه بر این 54 درصد دانش »وزان اعلام کردند که حضور در این سایت ها آنها را آزار می دهد و با این وجود به دلیل ارتباط با هم سن و سالان خود کمتر از روزی دو ساعت این ابزارها را مورد استفاده قرار می دهند.

کارشناسان با انجام این بررسی متوجه شدند نزدیک به دو سوم دانش آموزان وضعیت روانی خود را در سطح «عالی» یا «خیلی خوب» توصیف می کنند. سلامت روانی یک پنجم آنها در سطح «خوب» بوده است و 17 درصد هم سطح «ضعیف» را برای خود انتخاب کرده اند.

همچنین یک چهارم دانش آموزان توضیح دادند که پیش تر به مراقبت های روانی نیاز پیدا کردند و با وجود پیگیری های مختلف مشکل آنها برطرف نشده است.

این در حالی بود که بقیه دانش آموزان گفتند اگر در هر شرایطی به پشتیبانی های روانی نیاز داشتند تمام امکانات مورد نیاز در اختیار آنها بوده و توانسته اند از این طریق سلامت روانی خود را تضمین کنند. در مجموع حدود 13 درصد این جوانان اعلام کردند که تا پیش از این تفکر خودکشی سراغ آنها آمده است.

این مطالعه در پایان نشان داد جوانانی که به سایت های اینترنتی آنلاین دسترسی دارند و روزانه بیش از دو ساعت را به چنین سایت هایی اختصاص می دهند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به اختلالات روانی و تفکر خودکشی قرار می گیرند. این افراد معمولا وضعیت درسی ضعیف تری نسبت به همکلاسی های خود دارند و از ضعف حافظه ای هم رنج می برند.

نکته نگران کننده این که این بررسی نشان داد این بود که استفاده طولانی مدت از شبکه های اجتماعی با افزایش خطرات مربوط به روان پریشی و خودکشی در ارتباط است و به عبارت دیگر، حضور طولانی در شبکه های اجتماعی حتی می تواند موجب خودکشی جوانان شود.

کانیانگا بر این باور است که در شرایط کلی ممکن است برخی از این مشکلات ارتباطی با شبکه های اجتماعی نداشته باشد اما اگر دقیق تر نگاه کنیم، متوجه می شویم که همین سایت ها می توانند احتمال بروز خشونت های سایبری را برای جوانان بیشتر کنند و موجب شوند آنها خود را با دیگ رهم سن و سالان مقایسه کنند. چنین رفتاری می تواند شرایط لازم برای مصرف مشروبات الکلی، استعمال دخانیات، خودکشی و ... را در جوانان افزایش دهد.

او توضیح داد: «همه چیز باید در شرایط تعادل باشد. حتی اگر در استفاده از شبکه های اجتماعی هم زیاده روی شود نتایج خوبی به دست نمی آید.» در فرایند علت و معلولی میان شبکه های اجتماعی و اختلالات روانی، باید گفت نتایج قابل قبولی در این زمینه به دست آمده و باید این فرآیند جدی گرفته شود.

کانیانگا اظهار کرد: «نباید شبکه های اجتماعی را در حالت کلی یک تهدید جدی دانست. در شرایط معمولی سایت های اجتماعی نمی توانند تهدیدی برای مشکلات روانی محسوب شوند و کاربران را نگران کنند اما عوامل متعددی وجود دارد که می تواند ارتباط میان اختلالات روانی و استفاده از شبکه های اجتماعی را برقرار کند. مهمترین عاملی که ارتباط میان این دو بخش را برقرار می کند، حضور طولانی مدت در شبکه های اجتماعی است.»

مهمترین توصیه ای که مرکز «سلامت عمومی اوتاوا» به والدین دارد این است که به جز مراقبت از کودکان خود برای دسترسی به محتوای مناسب، میزان حضور آنها در شبکه های اجتماعی را محدود کنند. این مسئله می تواند مهمترین تضمین برای جلوگیری از اختلالات روانی باشد و اگر از این سایت ها به اندازه کافی و به طور مناسب استفاده شود، هیچ مشکلی به وجود نمی آید.


اسکات کمپبل از مدیران دانشگاه میشیگان نتایج حاصل از این مطالعه را بسیار جالب خواند و توضیح داد که با این اتفاق بار دیگر ثابت شده که حضور طولانی در شبکه های اجتماعی می تواند بر تفکر و روان انسان ها به خصوص در گروه سنی نوجوانان و جوانان تاثیر بگذارد مشکلاتی را برای ادامه زندگی آنها به وجود آورد.

کمپبل که در این بررسی حضور نداشت، با تایید نتایج به دست آمده اعلام کرد نوجوانان و جوانان باید از این پس ساعت های کمتری از روز خود را به شبکه های اجتماعی اختصاص دهند و رفتارهای اینترنتی آنها اصلاح شود. این مسئله چندان آسان نیست که تعداد ساعت های حضور فرزند در شبکه های اجتماعی محاسبه شود اما می توان با بسترسازی مناسب، از او خواست که رفتار خود را در این سایت ها اصلاح کند.

به دنبال راه حل

اگر ثابت شود استفاده طولانی مدت از شبکه های اجتماعی می تواند ما را در معرض ابتلا به اختلالات روانی قرار دهد، به نظر شما راه حل این مشکل چه خواهد بود؟ باید گفت که راه حل این مسئله کنار گذاشتن شبکه های اجتماعی نیست. به جای آن، برخی روش ها برای تضمین سلامت روانی کاربران ممکن است در این زمینه تاثیر بیشتری داشته باشد.

دکتر برندا ویدر هولد، از مدیران ارشد «موسسه تعاملات رسانه ای» در سانتیاگو در راستای نتایج بررسی جدید توضیح داد: «ما شبکه های رسانه ای و سایت های اجتماعی را در حالی می بینیم که برای برخی کاربران بسیار مفید است و برخی دیگر را در معرض برخی مشکلات قرار می دهد. نمی توان گفت که استفاده از این سایت ها را باید کنار بگذاریم. ما باید به دنبال راهکار جامع باشیم تا کاربران از چنین مشکلاتی در امان بمانند. از زمانی که حضور نوجوانان و جوانان در شبکه های اجتماعی به میزان قابل ملاحظه ای افزایش یافت، این عرصه به فضایی بسیار محبوب و عمومی برای آنها تبدیل شد.

از همان ابتدا کارشناسان نگرانی های خود را در رابطه با اختلالات روانی احتمالی بروز دادند و پیش بینی شد هر چه حضور جوانان در این قبیل فضاها افزایش یابد، میزان آسیب پذیری آنها در مقابل اختلالات روانی و ضعف حافظه ای بیشتر می شود. امروز در آخرین بررسی این ادعا تا اندازه ای ثابت شده است و باید گفت اگر هر چه سریع تر راهکار جامع در این زمینه به کار گرفته نشود، مشکلات جدی به وجود می آید.»

کارشناسان مرکز «سلامت عمومی اوتاوا» همچنین اعلام کردند که والدین باید از تاثیرات منفی شبکه های اجتماعی آگاه باشند و با استفاده از ابزارهای کنترلی و سیستم های شناسایی، بتوانند میزان ابتلای فرزند خود به اختلالات روانی را تشخیص دهند. نتایج حاصل از بررسی اخیر این مرکز هفته گذشته در آخرین شماره نشریه بین المللی «رواشناسی سایبری، رفتار و شبکه های اجتماعی» به چاپ رسید.