فوت و فن گویندگی از زبان حرفه‌ای ها

روزنامه جام جم: بخش‌ خبر به عنوان رسمی‌ترین و جدی‌ترین بخش‌های یک رسانه محسوب می‌شود، بنابراین گویندگان آنها نیز از چهره و صدایی رسمی و جدی برخوردارند. گویندگان و کسانی که در بخش‌های خبری کار می‌کنند به واسطه پخش زنده اخبار، به مرور انواع اتفاق و گاف استودیویی را تجربه می‌کنند و جزوات، کتاب‌ها و کلاس‌های آموزشی بسیاری را پشت‌سر می‌گذارند. در این گزارش به ضرورت جوانگرایی و انتقال تجربیات گویندگان پیشکسوت ومشکلات و دغدغه‌هایشان پرداخته می‌شود.

زنبیل گرفتاری را به استودیوی خبر نیاورید

امیر نوری

مدرس و پیشکسوت گویندگی خبر


فن بیان یعنی فراگیری اصول و قواعد بیان درست، یعنی بیان قاعده‌مند با معیارهای زبان فارسی. فن بیان به تعریفی یعنی موسیقی کلام فارسی. زبان فارسی یکی از موسیقایی‌ترین و کامل‌ترین زبان‌های دنیاست و این امر در شعر فارسی که حدود 250 ریتم مختلف دارد بخوبی مشاهده می‌شود.

خبر و خبرخوانی به واسطه این که کاری جدی و رسمی است، گویندگان نیز باید از فن بیان قوی و بدون نقص برخوردار باشند. گوینده باید تمام قوانین آوایی زبان فارسی را بداند تا بتواند به بهترین شکل، محتوا و پیام یک خبر را به مخاطب رادیو و تلویزیون برساند. زبان فارسی به دلیل ترکیبی بودن آن و وجود واژه‌های تک‌هجا، برخی واژه‌ها با کوچک‌ترین سهل‌انگاری و صرفا با هدف تندخوانی در خبر خورده می‌شود. یکی از بهترین سخنرانان که فن بیان را به بهترین شکل رعایت کرده و تمام واژه‌ها را شمرده شمرده بیان می‌کند، رهبر معظم انقلاب هستند. سخنرانی ایشان برای گویندگان خبر می‌تواند یک متد آموزشی در فن بیان باشد. من با سرعتی که در حال حاضر در خوانش متن اخبار میان گویندگان ایجاد شده مخالف هستم؛ چون منظور از سرعت در خبر، سرعت در اطلاع‌رسانی رویداد است نه تندخوانی خبر.

قبل از انقلاب، سال‌ها گوینده خبر بودم و نزد بسیاری از بزرگان خبر و صداپیشگان شاگردی کردم. استادی داشتم به نام آقای تقی روحانی که به نوعی استاد تمام گویندگان سال‌های دور بود. او توصیه می‌کرد، شما گویندگان اگر هزار تا گرفتاری دارید، وقتی می‌خواهید وارد استودیو شوید، زنبیل گرفتاری‌هایتان را پشت در استودیو بگذارید. در استودیو فارغ از تمام گرفتاری‌ها، ابتدای کار اگر بر زبان نمی‌آورید در دل بگویید بسم‌الله‌ الرحمن الرحیم تا قوت قلب بگیرید. بعد از خواندن خبر و خروج از استودیو، زنبیل گرفتاری‌هایتان را بردارید و بروید، چون به درد هیچ کسی غیر از خودتان نمی‌خورد. خاطرات بسیاری از گویندگان هم دوره خودم دارم، مانند آقایان محمود سعادت، حسین توصیفیان و خانم‌ها آذر پژوهش، شکوه رضایی و فرنگیس اردلان. یک روز در شیفت صبح و ظهر خبر خواندم و چون گوینده بعدی نمی‌توانست بیاید به درخواست تورج فرازمند، مدیر پخش خبر، تا ساعت 9 شب در استودیو ماندم و خبر خواندم. ساعات پایانی شب از اداره واقع در میدان ارگ خارج شدم که دیدم فرازمند منتظر ایستاده و گفت نمی‌توانستم به خانه بروم، استراحت کنم و تو اینجا سرکار باشی. لذا برای تشکر، مرا به یک کبابی برای شام دعوت کرد. این رفتار، یکی از بهترین قدرشناسی‌ها از کارم در تمام عمر گویندگی من بود.

جوانگرایی در خبر یک ضرورت است

مینا فنایی‌پور

گوینده خبر

در حوزه اطلاع‌رسانی و خبر، داشتن سابقه و تجربه برای عوامل خبر یکی از عوامل موفقیت یک تحریریه، بخش خبری و شبکه خبری محسوب می‌شود. این عامل برای گویندگان خبر نمود بیشتری دارد.

از طرف دیگر جوانگرایی در شبکه‌های خبری بسیار مطلوب و ضروری است، اما به شرطی که تجربه پیشکسوتان این حرفه به گویندگان جوان منتقل شود. گویندگان جوان توان و انرژی بیشتری برای حضور در بخش خبر و ارائه اخبار و گویندگان پیشکسوت گنجی به نام تجربه دارند؛ بنابراین بهره‌مندی از این گنج، بی‌شک فرصتی برای گویندگان جوان است.

در دنیای رسانه‌های امروز، آموزش نقش بسیار مهمی در تقویت توانایی‌های گویندگان خبری دارد؛ چراکه تحولات ارتباطی و اطلاعاتی در دنیای امروز شتاب زیادی گرفته و فعالیت‌های آموزشی می‌تواند معلومات و نوع اجرای گویندگان را به روز نگه دارد.

گویندگی خبر، هم نوعی علم است و هم یک فن تخصصی؛ چراکه در هیچ مقطعی از این حرفه نمی‌توانی بی‌نیاز از فراگیری شوی. گوینده‌ای که تصور کند دیگر به آموزش و یادگیری نیازی ندارد در حقیقت به انتهای شغل حرفه‌ای خود رسیده است.

آموزش، استعداد گویندگی را هدایت می‌کند

سودابه حسنی‌دخت

گوینده خبر

گویندگی را یک حرفه بسیار خوب می‌دانم. حرفه‌ای که نه یک شغل بلکه یک فن و بالاتر از فن، یک هنر است. گویندگی تنها القای یک خبر به مخاطب نیست، بلکه جلب اعتماد مخاطب در اجرای خبر است. گوینده‌ای موفق است که مخاطب به او اعتماد کند. به تعریف بهتر، گویندگی یک عشق است نه شغلی برای کسب درآمد. مخاطب، گوینده‌ای را که از روی عشق خبر می خواند با گوینده‌ای که از روی داشتن شغل و منافع مادی خبر می‌خواند، تمییز می‌دهد.

رابطه آموزش با گویندگی خبر مانند هنر نقاشی و فرد بااستعداد است. آموزش باعث هدایت استعداد فرد نقاش شده و یک اثر زیبا را موجب می‌شود. گوینده جوانی که خود را مبرا از آموزش بداند، رشد نخواهد کرد. آموزش فن بیان، آواشناسی، ویراستاری، موسیقی خبر و خبرنویسی از دوره های ضروری یک فرد گوینده بخصوص گویندگان جوان است. البته واحدهای آموزش هم باید فعال‌تر عمل کنند و خود را با سرعت تحولات فناوری و دانش ارتباطات روز جهان تطبیق دهند و دوره‌های آموزشی را بموقع برای مشاغل مختلف بخصوص گویندگی برگزار کنند.

گویندگان جوان بیشتر تمرین کنند

مرتضی طاهری

پیشکسوت گویندگی خبر

در حوزه خبر و گویندگی خبر، انتقال تجارب و دانسته‌های گویندگان پیشکسوت به نسل جوان یک ضرورت است. در رادیو، آنچه ویژگی مهم یک گوینده خبر محسوب می‌شود عبارت است از سواد ، صدا و اجرا. برخی از این ویژگی‌ها اکتسابی و تجربی هستند و برخی دیگر به جوهره و استعداد ذاتی فرد بستگی دارد. به نظر من گویندگی و اجرا در رادیو بسیار سخت‌تر از تلویزیون است، چراکه در تلویزیون عناصر و جذابیت‌های بصری زیادی وجود دارد و حواس بیننده بین چند جلوه بصری و شنیداری تقسیم می‌شود، اما در رادیو فقط صداست؛ لذا کوچک‌ترین خطا و اشتباهی را مخاطب شنونده متوجه می‌شود.

 در رادیو این کلام و فن بیان گوینده است که در ذهن مخاطب تصویرسازی می‌کند. سال 1359 که کارگویندگی را شروع کردم انتخاب گوینده به صورت کارگاهی بود. یعنی نگاه می‌کردند ببینند فرد آیا جوهره و صدای خاص گویندگی را دارد و بعد به کلاس‌های تئوریک آموزشی معرفی می‌شد. تا وقتی جوهره وجودی گویندگی نباشد، داشتن معلومات زیاد و گذراندن کلاس‌های آموزشی و گرفتن مدارک مختلف، فرد را گوینده خبر نمی‌کند. توصیه من به جوان‌ترها در حرفه گویندگی خبر این است که تجربه گویندگان باسابقه را پل موفقیت خود برای آینده قرار دهند. اگرچند دقیقه در استودیو خبر می‌خوانند، در خانه و تنهایی خویش ساعت بیشتری را به تمرین اختصاص دهند تا میزان تسلط خویش به اجرا را هر روز افزایش دهند. استودیوی خبر محل تمرین و آزمون و خطا نیست.

گوینده باسابقه، سرمایه رسانه ملی است

حسین طالبی

مدرس و پیشکسوت گویندگی خبر

گویندگی خبر از نظرآگاهی، علم و از نظر اجرایی، فن است. لذا گویندگی تلفیقی از علم و فن است. علم به تنهایی برای گویندگی خبر جواب نخواهد داد. جنبه علمی آن برای افزایش آگاهی، دانش و معلومات گوینده خوب و ضروری است، اما داشتن آگاهی و معلومات بالا تا وقتی به حوزه اجرا نرسد نمی‌تواند به گوینده خبر کمک کند. مانند کتابخانه‌ای که بهترین کتاب‌ها در آن وجود دارد، اما هیچ استفاده‌ای از کتاب‌ها نشود.

علاوه بر این که بسیاری از علوم و فنون گویندگی اکتسابی است، بسیاری دیگرهم ذاتی است و باید گوینده، جوهره گویندگی مانند رنگ و زنگ صدا، جنس و تونالیته مناسب را داشته باشد. صرف داشتن معلومات فراوان، کسی را گوینده نمی‌کند.

مخاطب‌شناسی در تمام حوزه‌های ارتباطات یک امر مهم است. این امر مهم در بخش خبر و اخبار رادیو و تلویزیونی به یک اصل تبدیل می‌شود. خبر باید بداند مخاطب کیست، کجاست و چه نیازی دارد. بعد از بررسی نیازهای مخاطب، مشخص می‌شود یک گوینده جوان می‌تواند مخاطب را اغنا کند یا الزاما نباید جوان باشد. بسته به نوع خبر، میزان اعتماد مخاطب به خبر منتشرشده فرق می‌کند. خبری که سیاسی، اجتماعی و تحلیل‌پذیر است ارتباط مستقیمی با گوینده باسابقه و کهنه‌کارتر دارد و مخاطب از نظر روان‌شناسی اعتماد بیشتری به این گوینده می‌کند، اما خبرهای با ریتم تندتر، شادتر و اخباری مانند ورزشی را دوست دارد از گویندگان باانرژی و جوان‌تر دریافت کند؛ پس در همه موارد نمی‌توان به جوانگرایی تأکید کرد.

در گویندگی تولید، گوینده با زبان بدن، امثال و حِکَم و شنیدنی‌ها و دیدنی‌های مختلف، مخاطب را نگه می‌دارد. در بخش تولید، مجریان جوان اقبال فراوانی در جلب مخاطب دارند، اما درگویندگی خبر به دلیل رسمی و جدی بودن نوع کار، مخاطب به گوینده‌های باسابقه، بیشتر اعتماد می‌کند.

گویندگان پیشکسوت عرصه خبر در حقیقت سرمایه‌های صدا و سیما هستند. سازمان طی سالیان دراز روی این افراد هزینه مادی و معنوی کرده است، لذا این گویندگان را نمی‌توان به بهانه بازنشستگی کنار گذاشت. اتفاقا سن بازنشستگی یک نوع فراغت بال و اندیشه برای این سرمایه‌های انسانی است و فرصتی برای رسانه ملی تا از دانش و تجارب آنان در اتاق فکر، کلاس‌های آموزشی با هدف انتقال تجارب گویندگی به جوان‌ترها بهره ببرد.

گوینده جوانی که می‌خواهد بسیاری از ریزه‌کاری‌های گویندگی خبر را از طریق آزمون و خطا یاد بگیرد در یک یا چند جلسه آموزشی می‌تواند اندوخته‌های علمی و عملی گویندگان پیشکسوت را فراگیرد. این فرصت حتی برای مخاطب هم خوب است، چراکه از قبل هزینه آموزش گویندگان جوان را سازمان صدا و سیما پرداخته است. در یک کلام، دو شغل گویندگی و خبرنگاری بازنشستگی ندارد.

2 بال گویندگی

علیرضا صادقی

گوینده خبر

در یک تعریف ساده، گویندگی عبارت است از بیان رویدادی که اتفاق افتاده به زبان ساده و انتقال پیام به مخاطب به بهترین شکل و اجرا. گویندگی دو بال دارد. یک بال، علم است و بال دیگر فن اجرا. بال علم گویندگی یعنی تسلط گوینده به فن بیان، ادبیات فارسی، ویراستاری، فنون خبرنویسی و بال فن همان نحوه اجرا، زبان بدن و جوهره صداست؛ به عنوان مثال، برای رانندگی تنها دانستن تئوریک قوانین و مقررات رانندگی کافی نیست، بلکه باید در رانندگی شهری هم تسلط کافی داشته باشید. بسیاری سطح معلومات بالایی دارند و حتی صاحب مقالاتی در حوزه علم ارتباطات هستند، اما فن بیان و قدرت ارتباط با مخاطب در آنها قوی نیست.

وجود دو بال علم و فن، شرط لازم و ضروری شروع کار گویندگی است. در ادامه این جوهره، آموزش و میزان یادگیری است که سطح یک گوینده را در تسلط به حرفه خود تعیین می‌کند.

خبر در ذات خود شغلی استرس زاست و طبعا استرس می‌تواند در شروع خبر روی صدای گوینده تأثیر منفی بگذارد، اما احساس من این است همان عبارت ابتدایی خبر که شامل صلوات بر محمد و خاندان مطهر ایشان است یک نوع اعتماد به نفس و آرامش به گوینده می‌دهد. به عنوان مثال در یک اجرای خبر، متن مکتوب خبر دست من نبود و ناگهان اتوکیو هم از کار افتاد. من چاره‌ای نداشتم که رویداد مربوط را به صورت متنی خبری آن هم فی‌البداهه بخوانم که شکرخدا هیچ مشکلی پیش نیامد و خبر درست اجرا شد.