با كریستف رضاعی درباره موسیقی فیلم‌هایش

روزنامه اعتماد - امیرحسین ناظم زاده: 51 سال پیش در فرانسه‌زاده شد؛ دو دهه است كه موسیقی فیلم‌های بسیاری ساخته است. اتفاقا اجرایش در روزهای سومین هفته موسیقی تلفیقی، یكی از همان‌هایی بود كه به سرعت بلیت‌فروشی‌اش تمام شد. «كریستف رضاعی» پس از سال‌ها تولید موسیقی باكیفیت با ساختن موسیقی فیلم «در دنیای تو ساعت چند است» بیش از پیش مشهور شده است. ٢٩ اردیبهشت‌ماه قرار است كارهای سینمایی كریستف رضاعی برای پیانو، فلوت، كلارینت، گیتار و كوارتت زهی اجرا شود. نخستین‌بار است كه موسیقی فیلم‌های این آهنگساز اجرای صحنه‌ای می‌شود. این روزها فیلم «اژدها وارد می‌شود» هم اكران است كه موسیقی آن ساخته رضاعی است. موسیقی فیلم اژدها وارد می‌شود، چهره دیگری از این آهنگساز را نشان می‌دهد. برای نخستین‌بار درباره موسیقی این فیلم هم با رضاعی گپ زدیم.
   
‬درباره برنامه‌های اجرای‌تان در هفته موسیقی تلفیقی بگویید. كدام قطعات را اجرا كردید؟

 اجرای موسیقی یك فیلم فرانسوی كه با نام «خورشیدهای متفاوت» در سال ٢٠٠١ ساخته شد و جایزه هم دریافت كرد یكی از اجراهای این برنامه بود. این اثر یك فیلم صامت بود كه با دوربین سوپر ٨ فیلمبرداری شد و حدودا مدت آن یك ساعت بود و همان اندازه موسیقی هم دارد. این اثر تا به امروز در ایران منتشر و شنیده نشده است. موسیقی فیلم «سعادت‌آباد» به كارگردانی مازیار میری، موسیقی نمایش پیام دهكردی به نام «متولد ١٣٦١»، موسیقی فیلم «نزدیك‌تر» به كارگردانی مصطفی احمدی، موسیقی فیلم «نگاه» كه در ایران اكران نشد و موسیقی فیلم «در دنیای تو ساعت چند است» به كارگردانی صفی یزدانیان رپرتوار اجرایی گروه ما بود.

با توجه به اینكه در این هفته گروه‌هایی اجرا دارند كه فضای موسیقی‌شان بسیار از هم دور است؛ فكر می‌كنید چقدر نام هفته موسیقی تلفیقی متناسب با اجراها بود؟‪ ‬

از نظر من این نام اشتباه است و معنای مشخصی ندارد. گروه‌هایی كه در این هفته حضور داشتند، سبك‌های متفاوتی دارند و نمی‌توان با یك واژه سبك و سیاق همه آنها را توصیف كرد. اصولا تلفیق در هر سبكی از موسیقی اتفاق می‌افتد و با موسیقی رابطه دارد و از دل آن برمی‌آید. موسیقی به واسطه موضوعات دینی، قومی و ملی محدود نمی‌شود و هیچ مرزی نمی‌شناسد. تنها ممكن است در نقاط مختلف، لهجه‌های متفاوتی داشته باشد. موسیقی تلفیقی را می‌توان یك جریان دانست تا یك سبك؛ جریانی كه از ابتدای خلق موسیقی وجود داشته و اتفاقی نیست كه عمر چهل، پنجاه ساله داشته باشد. تلفیق در موسیقی همیشه اتفاق می‌افتاده و از یك زمانی تصمیم گرفته شد تا آن را نامگذاری كنند‪. ‬

چطور شد كه موسیقی فیلم اژدها وارد‌می‌شود را در چنین فضای متفاوتی (الكترونیك) ساختید؟ چه مدت روی ساختش كار كردید؟

این فیلم برای من تجربه متفاوت و شیرینی بود و من وارد یك نوع كار صوتی شدم كه طول كشید تا آن را به درستی درك كنم. فكر می‌كنم در این شكل از كار كه قراراست ما انتخاب صدا داشته باشیم و آنها را كنار هم بچینیم؛ بسیار زمان زیادی نیاز است. خوشبختانه مانی حقیقی هم به من این فرصت را داد و توانستم به تدریج كار را پیش ببرم‪. یكی دیگر از مسائلی كه باعث طولانی شدن ساخت موسیقی این فیلم شد؛ انرژی بالای خود موسیقی است. البته كسانی كه حرفه‌ای مشغول كار با موسیقی الكترونیك هستند، می‌توانند روزی چندین ساعت مشغول كار باشند اما من توانایی كار روزانه با مدت زیاد را نداشتم و واقعا بعد از مدتی ذهن بسیار خسته می‌شود‪. ‬

‪ ‬‬علاوه بر اینكه می‌گویید موسیقی این فیلم تجربه تازه‌ای برای خودتان بوده؛ من فكر می‌كنم اساسا موسیقی فیلم اژدها وارد‌می‌شود از جمله تجربیات بسیار مدرن موسیقی ایران است. شاید تلفیق فضاهای موسیقی جنوب ایران با موسیقی الكترونیك یكی از المان‌هایی باشد كه موسیقی این فیلم را متمایز می‌كند. كمی درباره تلفیق این دو فضا بگویید‪. ‬


‬‬بیایید روی هدف موسیقی الكترونیك متمركز شویم. موسیقی الكترونیكی كه سمت فضاهایی می‌رود كه مخاطب را در یك خلسه قرار می‌دهد؛ پیوند مشتركی با موسیقی جنوب ایران دارد. ما سال‌هاست كه در موسیقی جنوب‌مان در كنار موسیقی، همین فضاهای ذكر و خلسه را داریم. در مراسم‌های زار هم ما تكرار ریتمی را می‌شنویم كه به تدریج تاثیر عجیبی بر وجودتان می‌گذارد ‪ این ریتم جادویی است و تاثیر مستقیم بر تنفس شما، قلب شما و حتی سلول‌های بدن‌تان دارد. من فكر می‌كنم پیوند موسیقی الكترونیك غربی و موسیقی جنوب ایران كه به ظاهر بسیار از هم دور هستند اما در واقع هدف‌های مشتركی دارند بسیار جالب است‪. ‬

چه شد كه به این فضا رسیدید و موسیقی الكترونیك و جنوب ایران به چنین آمیختگی رسید؟

‬‬این تجربه برای من و مانی حقیقی چندان دور از تجربه فیلم «آبادان» نبود. اما در فیلم آبادان، ما طی نخستین صحبت‌ها برای‌مان واضح بود كه باید به فضای موسیقی الكترونیك برسیم چرا كه این فیلم در تهران مدرن شكل می‌گرفت و فقط تیتر آن آبادان بود. طبیعتا تهران را با ریتم‌ها و تنش‌هایش می‌توان با چنین فضایی نشان داد. اما درباره اژدها وارد می‌شود فضا این گونه نبود‪. ‬

همان طور كه موریكونه می‌گوید كه من هم معتقدم ارتباط میان كارگردان و آهنگساز با فیلم اول، شكل نمی‌گیرد و این پروسه زمانبر است تا فضاهای ذهنی به هم نزدیك شود. در فیلم اژدها وارد می‌شود سكانسی بود كه كاراكترها دور آتش، ساز می‌زنند. من پیشنهاد دادم یكی از سازها زنبورك باشد كه بعد فهمیدم زنبورك در این فیلم اساسا سمبل مرگ است و در نقاط دیگری هم شنیده می‌شود و پس از شنیده شدنش یك نفر می‌میرد. این نخستین مواجهه من با فیلم بود بعد از آن تا اتمام فیلمبرداری من هیچ چیز از فیلم نداشتم و نهایتا چیزی بیشتر از رافكات دریافت كردم تا موسیقی آن را بسازم‪. ‬مانی حقیقی آلبومی از گروه «ناین اینچ نیلز» به من داد و گفت كه چنین فضایی می‌خواهد. درواقع این آلبوم باعث نزدیك شدن فضای ذهنی ما شد اما این شروع كابوس من بود تا چیزی بسازم كه هم شبیه به ناین اینچ‌نیلز نباشد و هم فضایی شبیه به آن بسازد‪. ‬

به نظرتان نقش موسیقی در این فیلم چیست؟

‪ ‬‬موسیقی كه برای این فیلم ساخته شده قرار است اضطراب ایجاد كند و دایما این خطر را گوشزد می‌كند كه قرار است اتفاقی بیفتد. درواقع ما به فضاهای تاریك و سنگینی نیاز داشتیم تا این حالت خطر را ایجاد كند. بسیاری از صحنه‌های این فیلم، دیالوگ‌های ساده‌ای است كه وقتی موسیقی روی آن می‌آید به طور كلی فضا تغییر می‌كند‪. ‬

اژدها وارد می‌شود، كلك بزرگی است و مخاطب دایما فكر می‌كند آیا آنچه می‌بیند واقعیت دارد یا نه. همین مساله قرار است با موسیقی نیز پوشش داده شود. یعنی گاهی با هیجانش؛ تعلیقی ایجاد كند‪. ‬

آیا قصد دارید موسیقی این فیلم را منتشر كنید؟

تلاش من بر این است كه موسیقی فیلم اژدها وارد‌می‌شود به زودی منتشر شود. این آلبوم توسط نشر‌میم منتشر خواهد شد‪. ‬