کتاب درمانی برای کوچولو

مجله سیب سبز: همیشه لازم نیست برای سرگرم کردن و بازی با فرزندتان از این اتاق به آن اتاق بدوید و سر و صدا کنید. گاهی اوقات بهتر است به تقویت ذهن و یادگیری او از همان سنین کودکی توجه کرده و برای این کار زمان بگذارید. حتما شما هم دل‌تان می‌خواهد فرزندتان در آینده فرد کتابخوانی باشد، پس از همین الان شروع کنید. بله، از همین سنین کودکی فرزندتان را کتابخوان بار بیاورید. کودک شما در سنین پایین هم کتاب را می‌فهمد و به آن واکنش نشان می‌دهد؛ خصوصا اگر او را در آغوش بگیرید و خودتان برایش کتاب بخوانید.

اگر از مزایای کتاب خواندن برای کودک‌تان آگاه شوید حتما شگفت‌زده خواهید شد. کودک از کارهای شما یا چرایی آنها سر در نمی‌آورد؛ اما شما هم نباید صبر کنید آن هم تا زمانی که او متوجه چیزهایی شود که به او می‌گویید. بهتر است برای کتاب خواندن برای فرزندتان همین الان دست به کار شوید مخصوصا در روزهای نخست نوروز  که می‌توانید وقت بیشتری را بدون دغدغه در کنار خانواده‌تان باشید. البته قبل از آن، این مطلب را بخوانید تا با فواید و اصول کتابخوانی برای کودکان آشنا شوید.


چرا باید برای کودک‌تان کتاب بخوانید

خواندن کتاب با صدای بلند یک فعالیت فوق‌العاده مشترک است که می‌توانید برای سال‌های پیش‌رو آن را انجام دهید و به‌خاطر داشته باشید که شکل مهمی از ایجاد انگیزه در کودک است. در‌واقع بلند خواندن کتاب  باعث می‌شود کودک ارتباط را یاد بگیرد، مفاهیمی مانند اعداد، حروف، رنگ‌ها و اشکال را به شکل جالبی به او نشان می‌دهد، باعث تقویت قدرت شنیداری، حافظه و دایره لغات کودک می‌شود و درباره دنیای پیرامون کودک، اطلاعاتی به او می‌دهد. چه این مسئله را باور داشته باشید یا نه، این کار باعث می‌شود تا بچه‌ها وقتی به سن یک‌سالگی می‌رسند، تمام صداهای لازم برای صحبت کردن با زبان بومی خود را یاد بگیرند.

چطور حس یادگیری را تقویت کنید؟

شنیدن کلمات باعث می‌شود تا شبکه‌ای غنی و پربار از کلمات در مغز کودک شکل بگیرد. بنابراین هرچه داستان‌های بیشتری را با صدای بلند بخوانید، او هم کلمات بیشتری را بر زبان خواهد آورد و بهتر می‌تواند صحبت کند. کودکانی که والدین آنها اغلب برای‌شان حرف می‌زنند یا چیزی می‌خوانند تا ۲سالگی نسبت به کودکانی که کسی برای‌شان چیزی نمی‌خواند کلمات بیشتری بلدند. در‌واقع هر کودکی که در نخستین سال‌های زندگی بیشتر برایش کتاب خوانده شود، احتمال یادگیری در زمان مناسب در او بیشتر خواهد بود.

احساسات کودکتان را قوی کنید

وقتی چیزی برای کودک‌تان می خوانید، او می‌بیند که شما احساسات مختلف و صداهای پرمعنایی را به‌کار می‌برید که باعث پرورش و تکامل اجتماعی و عاطفی او می‌شود. از طرفی با کتاب خواندن او را دعوت می‌کنید به دیدن، اشاره کردن، لمس کردن و جواب دادن به سوالات که تمام اینها باعث ارتقای تکامل اجتماعی و مهارت‌های فکری او می‌‌شود، بنابراین کودک شما قادر خواهد بود با تقلید صداها، شناسایی تصاویر و یادگیری کلمات، مهارت‌های زبانی خود را تقویت کند.

پیوندتان را با کودک بیشتر می‌کنید

اما شاید مهم‌ترین دلیل کتاب خواندن با صدای بلند برای کودک، ارتباط بین چیزهایی است که کودکان از همه بیشتر آنها را دوست دارند یعنی صدای شما و میزان نزدیکی به شما و کتاب‌ها. وقت گذاشتن برای کتاب خواندن برای کودک نشان می‌دهد که خواندن، مهارتی مهم‌تر از یادگیری است. اگر با لذت، جوش و خروش و حس نزدیکی برای کودکان کتاب بخوانید، آنها با شادی با کتاب و کتابخوانی ارتباط برقرار کرده و در آینده کتابخوان‌های خوبی می‌شوند.


فرمول کتابخوانی را یاد بگیرید!

بغل کردن کودک زمانی که برایش کتاب می‌خوانید به او احساس امنیت، حرارت و پیوند بیشتری نسبت به شما خواهد داد. پس او را در آغوش گرفته و کتابخوانی را شروع کنید. سعی کنید با احساس کتاب بخوانید و صدای‌تان یکنواخت نباشد. صدای‌تان را در جایی که لازم است بالا و پایین برده یا از صداهای مختلف برای شخصیت‌های متفاوت استفاده کنید. به‌علاوه نگران این نباشید که عینا همان متن را برایش بخوانید. مثلا می‌توانید جایی از داستان مکث کنید و از کودک‌تان سو‌ال بپرسید یا درباره عکس‌ها نظر بدهد. البته در این مقطع کودک نمی‌تواند به شما پاسخ دهد، اما این کار زمینه را فراهم می‌کند تا بالاخره آن را انجام دهد.

کودکان عاشق تکرارند و از این کار چیزهایی یاد می‌گیرند، بنابراین نگران این نباشید که یک کتاب را چندین و چند‌بار بخوانید. وقتی این کار را انجام می‌دهید‌، سعی کنید هر بار تاکید یکسانی را با همان صدای همیشگی به‌کار ببرید. کودک شما نمی‌داند که تصویر موجود در کتاب به چه معناست، اما می‌تواند روی آنها تمرکز کند خصوصا روی چهره‌ها، رنگ‌های روشن و الگوهای متغایر. وقتی برای او به حالت عادی یا با آواز‌، لالایی یا اشعار کودکانه می‌خوانید، می‌توانید او را سرگرم و آرام کنید.

چه کتابی انتخاب کنید؟

کتابی که برای کودکان می‌خوانید باید متون ساده و تکرارشونده و تصاویر واضحی داشته باشد. طی نخستین ماه‌های زندگی، کودک فقط دوست دارد صدای شما را بشنود، بنابراین می‌توانید هرچه خواستید برایش بخوانید، خصوصا کتاب‌هایی که حاوی ترانه و شعر هستند. وقتی علاقه کودکان به نگاه کردن به چیزها بیشتر شد، کتاب‌هایی را انتخاب کنید که باوجود پس‌زمینه عمیق، تصاویر ساده‌ای داشته باشد.

وقتی کودک شروع می‌کند به گرفتن کتاب‌، می‌توانید کتاب‌های پارچه‌ای برایش بخوانید که حاوی عکس صورت، رنگ‌های روشن و شکل و شمایل مختلف است. وقتی کودک نسبت به چیزی که داخل کتاب است واکنش نشان می‌دهد، کتاب‌های مقوایی را که حاوی تصویر بچه‌ها و اشیای آشنا مانند اسباب‌بازی هستند به سایر کتاب‌ها اضافه کنید.

وقتی کودک شروع می‌کند به کارهایی مانند صاف نشستن در وان  حمام یا خوردن غذای انگشتی یا لقمه‌ای،‌ سعی کنید داستان‌های ساده‌ای درباره کارهای روزمره مانند زمان خواب یا زمان حمام رفتن برایش بخوانید. وقتی کودک شروع می‌کند به صحبت کردن، کتاب‌هایی را انتخاب کنید که باعث می‌شود کودک کلمات و عبارت‌های ساده‌ای را تکرار کند.


عجله نکنید!

یکی از نکات مهم درباره بلند خواندن کتاب این است که نیاز به مهارت یا تجهیزات خاصی ندارد، فقط حضور شما و کودک‌تان و چند کتاب کافی است. سعی کنید موقع این کار برای چند دقیقه با صدای بلند کتاب بخوانید. توجه کنید که نگران این نباشید که حتما کتاب را به انتها برسانید؛ در عوض سعی کنید بیشتر تمرکزتان روی صفحاتی باشد که خود و کودک‌تان بیشتر از آن خوش‌تان می‌آید.

چه زمانی برای کودک‌تان  کتاب بخوانید؟

سعی کنید هر روز برای این کار زمانی را اختصاص دهید؛ شاید قبل از چرت روزانه یا خواب شب زمان مناسبی باشد. علاوه بر درآغوش گرفتن کودک قبل از خواب که در
هر دوی شما لذت و نشاط ایجاد می‌کند با تثبیت این عادت می‌توانید زندگی را ساده‌تر کنید. این مسئله به آرامش کودک کمک کرده و انتظارات مربوط به زمان خواب را مشخص می‌کند. از طرفی کتاب خواندن در سایر ساعات روز هم حرکت خوبی است. زمان‌هایی را برای این کار انتخاب کنید که پوشک بچه را عوض کرده‌اید و شیرش را داده‌اید.

آلبوم عکس به او نشان دهید

کتاب‌هایی که دارای الگو یا بافت‌های متفاوتی هستند (یعنی نرم، دندانه دندانه یا زبرند) و نیز کتاب‌هایی که حاوی تصاویر برجسته یا سه‌بعدی هستند که کودک با باز کردن آنها شگفت‌زده می‌شود برای کودکان کم‌سن‌تر مناسب است. کتاب‌های مقوایی، ورق زدن را برای کودکان آسان‌تر کرده و کتاب‌های پارچه‌ای را هم می‌توان همه‌جا از‌‌‌جمله وان حمام با خود برد. به‌علاوه باید بدانید که کودکان در هر سنی که باشند عاشق آلبوم عکس تصاویر افرادی هستند که آنها را می‌شناسند و دوست دارند. پس از آلبوم هم غافل نشوید.

چه کنید تا کودک‌تان کتابخوان شود؟

همین که از کودکی برای فرزندتان کتاب بخوانید و او در زندگی با کتاب مانوس باشد به احتمال زیاد در آینده هم کتابخوان خواهد شد. اما یکی از بهترین راه‌ها برای آنکه مطمئن شوید که کودک وقتی بزرگ شد به فرد کتابخوانی تبدیل می‌شود این است که در خانه پر از کتاب باشد. وقتی کودک به سنی رسید که بتواند وارد سبد اسباب‌بازی‌ها شده و یکی را بردارد حتما چند کتاب لا‌به‌لای آن وسایل بگذارید.

هرقدر مواجهه فرزندتان در دوران کودکی با کتاب بیشتر باشد،‌به احتمال بیشتری به خواندن کتاب در تمام دوران زندگی روی خواهد آورد. به این فکر کنید که وقتی فرزندتان تا سنین نوجوانی و جوانی کتاب ندیده و با آن مانوس نبوده است،‌چطور می توانید از او انتظار داشته باشید که به یکباره به کتاب علاقمند شود؟ مسلما هرقدر دسترسی به کتاب برای فرزندتان راحت تر باشد،‌ علاقه او به خواندن بیشتر خواهد بود.


آیا کودکان 4تا 6‌ماهه هم کتاب را می‌فهمند؟

ممکن است با خود تصور کنید که کودکان 4تا 6 ماهه چیزی از کتاب متوجه نمی شوند،‌اما باید به شما بگوییم که بین سنین ۴‌تا ۶‌ماهگی، کودک شما علاقه بیشتری به کتاب از خود نشان می‌دهد. او می‌تواند کتاب را بردارد و نگه دارد‌، اما ممکن است آن را به دهان ببرد، بجود یا به زمین بیندازد. می‌توانید از کتاب‌های محکم یا پارچه‌ای با رنگ‌های روشن و متون و شعرهای موزون استفاده کنید. اگر کودک شما در این سنین است همین که او را در آغوش بگیرید و برایش آواز یا داستان بخوانید باعث آرامش او می شود.

عکس‌العمل کودکان 6 تا 12‌ماهه چیست؟

بین سنین ۶ تا ۱۲‌ماهگی، کودک شروع می‌کند به درک و شناسایی تصاویری که اشیا را نشان می‌دهند‌ و از همه مهم‌تر قوه تشخیص او برای برخی تصاویر خاص، صفحات و حتی داستان‌‌ها کامل‌تر می‌شود.

وقتی برایش کتاب می‌خوانید واکنش نشان می‌دهد دستش را به طرف کتاب دراز می‌کند و از خودش صدا در می‌آورد و تا ۱۲ماهگی می‌تواند کتاب را ورق بزند (البته کمی با کمک شما) به تصاویر در کتاب اشاره کرده و کلمات شما را تکرار کند.

با صدای بلند کتاب بخوانید

مهم‌ترین دلیل کتاب خواندن با صدای بلند برای کودک، ارتباط بین چیزهایی است که کودکان از همه بیشتر آنها را دوست دارند یعنی صدای شما و میزان نزدیکی به شما و کتاب‌ها. وقت گذاشتن برای کتاب خواندن برای کودک نشان می‌دهد که خواندن مهارتی مهم‌تر از یادگیری است .

برای آموزش کودک از قصه‌ها کمک بگیرید

خواندن کتاب برای کودک در عین حال که باید آموزش کتابخوانی برای فرزندتان باشد، باید چیزی هم به او بیاموزد. منظور ما از خواندن کتاب صرفا صحبت با صدای بلند نیست، بلکه مضمونی باید انتخاب شود که آموزنده باشد. مساله انتخاب کردن کتاب مناسب باتوجه به انبوه کتبی که در‌اختیار شماست، مشکلی اساسی است.

سعی کنید کتابی را برای فرزند خود انتخاب کنید که حتما در گذشته آن را خوانده و محتوای آن را پسندیده باشید، احتمال می‌دهید برای کودک جالب‌توجه است و از خواندن آن لذت می‌برد، اطلاعات عمومی‌ مناسبی را درباره جهان اطراف به کودک می‌دهد، به کودک کمک می‌کند تا احساس کند که توانایی‌هایی دارد که تاکنون به آنها توجه نکرده است و در سایه تلاش و کوشش می‌تواند آنها را به‌دست آورد، به کودک کمک می‌کند که بداند در دنیای اطراف او کودکان دیگری هم هستند که شرایط مشابهی با او دارند و با آن مشکل به‌خوبی کنار آمده‌اند یا آن را حل کرده‌اند. 


کتابی مفید است که با تحریک حس کنجکاوی، کودک را به سوال کردن بیشتر تشویق می‌کند. گاهی اصلاح رفتارهای ناشایستی که کودک دارد و نمی‌توانید یا نتوانسته‌اید با بیان مستقیم در رفع آنها بکوشید، در قالب خواندن کتاب با همان مفهوم راحت‌تر است. به‌طور مثال اگر کودک از شست‌وشوی دست و صورت یا حمام رفتن امتناع می‌کند، کتاب «حسنی نگو یه دسته گل» پیام مناسبی برای این کودک دارد. برای کودکان پیش‌دبستانی کتاب‌هایی با داستان بلند، لطیفه، قصه‌های محلی و سنتی که ترسناک نباشند، با مضمون مسائل زندگی روزمره (راستگویی، کنترل خشم، کنار آمدن با هم‌سن و سالان و...) سودمندند. از انتخاب کتاب‌هایی که واقعه‌ای ترسناک را یادآوری می‌کنند یا در انتها نکته آموزشی مناسبی را القا نمی‌کنند، خودداری کنید.