چرا بعضی بچه‌ها دیر به خواب می روند؟

ماهنامه پیام یاقوت - م. پورفخریان*: سعی کنید هنگام خواب، کودک لباس خواب راحتی بپوشد و اتاق خواب کودک تهویه خوبی داشته باشد و لحاف های سنگین را برای او نگذارید.

خواب برای کودک همانند تغذیه لازم و ضروری است. بسیاری از کودکان برای به خواب رفتن مشکل دارند و به موقع نمی خوابند، در کودکان معمولا بی خوابی اوایل شب اتفاق می افتد و به اصطلاح به آن بی خوابی شبانه گفته می شود.

احتیاج به خواب در انسان ها در سنین مختلف متفاوت است. به عنوان مثال به طور متوسط یک کودک دوازده ساله به نه ساعت خواب و یک کودک چهار ساله به یازده و نیم ساعت خواب احتیاج دارد، البته این مسئله بین کودکان با هم در یک سن فرق می کند.


کودکی که شب ها با آرامش و به حد کافی خوابیده، روز بعد به موقع از خواب بیدار می شود و اگر به حد کافی نخوابد، صبح روز بعد به علت کافی نبودن مقدار خواب، بهانه گیر و کج رفتار می شود و کمتر شاد به نظر می رسد و انرژی کمتری دارد. در بچه های بزرگتر، به اندازه نبودن خواب شب آنها را خسته، کُند و حساس می کند و نمی توانند بر روی درس تمرکز کنند.

والدین در خوابان کودک نقش مهمی را ایفا می کنند، حتی عده ای از کودکان تا زمانی که یکی از والدین خصوصا مادر در کنارشان نباشد به خواب فرو نمی روند. عواملی که سبب دیر به خواب رفتن در کودکان می شود ممکن است دلایل متعددی داشته باشد.
وقتی می بینید کودک شما در به خواب رفتن مشکل دارد بهتر است به موارد زیر توجه کنید:

1- آیا ساعت مشخص و منظمی برای رفتن کودک به تخت وجود دارد؟

2- آیا کودک در تخت خود احساس خوبی دارد؟ (به عنوان مثال: محیط اتاق خواب برایش مطبوع است؟خیلی روشن یا تاریک نیست؟ زیاد گرم یا سرد نیست؟ آیا تخت مرتب شده و یا تشک خوبی دارد؟)

3- آیا بچه های متعدد در یک اتاق می خوابند و همدیگر را بیدار نگه می دارند؟

4- آیا کودک شما در طول روز مسائلی داشته که فکرش را به طور مداوم مشغول می دارد و وی را هیجان زده می کندو باعث اخلال در خواب می شود؟ (مثال: هیجانات، دعوا و درگیری، فیلم های مهیج یا تولد بچه دیگر)


5- آیا ممکن است سروصدا زیاد باشد و مانع خواب کودک شود؟

6- آیا مهمان آمده و کودک تمایل دارد ترجیحا بیدار بماند؟

7- آیا کودک در اتاق وقتی تنها است احساس ترس می کند؟

در کل دلایل متفاوتی می تواند باعث نرفتن به موقع کودک به طرف تخت خود شود.

واقعیت این است که برای خوابی راحت داشتن در شب برای کودک، تنها یک روش وجودندارد؛ راه حل ها و توصیه های گوناگونی در این زمینه وجود دارد که چکیده ای از آنها به شرح زیر است:

* برای کودک تان زمان خواب با مشورت با خودش تعیین کنید و وقتی به زمان خواب وی نزدیک است به کودک باید حتما فرا رسیدن زمان خواب را یادآوری کنید، آنها به برخورد قاطع شما و یک قرار ثابت برای خواب نیاز دارند.

* سعی کنید برو به اتاق خوابت مثل یک عمل تنبیهی به نظر نرسد و به جای آن می توانید به کودک بگویید که لازم نیست بخوابی بلکه باید در تخت خود استراحت کنی، وقتی جنبه اجبار برای خواب از بین برود، احساس آرامش و خواب خود به خود به وجود می آید.


* تشویق کودک با صحبت و با عمل، به این صورت که هر شب به وقت شناسی و در رختخواب رفتن وی جایزه بدهید. جایزه می تواند یک خوراکی ویژه قبل از خواب مثل یک لیوان شیر یا خوراکی که کودک دوست دارد باد و یا به عنوان تشویق یک لباس خواب نو و قشنگ به او هدیه بدهید.

* می توانید قبل از خواب با یک عمل مطبوع مثل: قصه گفتن و یا گوش کردن به نوار قصه و یا لالایی روزش را به پایان برسانید. همینطور حمام کردن و ماساژ قبل از خواب و یا تکان دادن کودکان کوچکتر به آرامی، مفید خواهد بود.

* سعی کنید هنگام خواب، کودک لباس خواب راحتی بپوشد و اتاق خواب کودک تهویه خوبی داشته باشد و لحاف های سنگین را برای او نگذارید. توجه کنید کودک شما یک محل خواب مطبوع داشته باشد که خوب به نظر برسد، مثل: یک اتاق شخصی و یا تخت شخصی.

* فعالیت های بدنی کودک مانند: بازی کردن در پارک، برنامه های ورزشی و ... را در طول روز افزایش دهید. البته باید این بازی ها تا غروب ادامه داشته باشد و به تدریج فعالیت کودک را از زمان غروب به بعد کاهش داده و به جای بازی های پر تحرک، فعالیت هایی مثل: مطالعه کردن و شنیدن قصه و یا تماشای تلویزیون را جایگزین کرد. باید سعی کرد قبل از خواب، بازی های هیجان انگیز مثل بازی های کامپیوتری انجام دهند و یا فیلم های هیجان انگیز نبینند.

* اگر کودک در شب سخت به خواب می رود به او اجازه خوابیدن در طول روز را ندهید.

* به خاطر داشته باید مصرف شبانه برخی از مواد غذایی مانند: چای و یا نوشابه، خواب کودک را کاهش می دهد.

* اگر کودک شما در اتاق خواب خودش می ترسد خیلی مهم است که شما ترس او را جدی بگیرید، کودک را آرام کنید و سعی کنید باهم پی به علت ترس ببرید. به کودک این فرصت را بدهید که در مورد مشکل احتمالی و هیجانات یا چیزهای جالبی که در روز برایش اتفاق افتاده با شما صحبت کند، حتی کودک می تواند وقتی در تخت خود دراز کشید از زبان خودش داستانی برای شما بگوید و در مورد این داستان با او صحبت کنید و مطمئن شوید که تخیلات در ذهن او نماند. این مسئله کمک می کند که کودک با آرامش بیشتری به خواب فرو رود.


سوال: مقدار لازم خواب برای کودکان در سنین نوزادی، 1 سالگی، 3 سالگی، 5 سالگی و 7 سالگی تقریبا چقدر است؟

معمولا کودکان و نوجوانان 8 ساعت در شبانه روز می خوابند و مقدار نیاز به خواب در انسان ها را نمی توان به طور دقیق گفت. به این دلیل که مقدار خواب بر اساس نیازهای فرد فرق می کند. اما به طور میانگین می توان گفت: یک نوزاد در 24 ساعت بین 19 تا 20 ساعت می خوابد و یک کودک 1 ساله معمولا در شبانه روز بین 14 تا 15 ساعت در خواب است، همینطور یک کودک 3 ساله در 24 ساعت به طور میانگین 12 ساعت در خواب است و یک کودک 5 ساله معمولا در شبانه روز 11 ساعت می خوابد و همچنین یک کودک 7 ساله در طول 24 ساعت به طور میانگین 9 تا 10 ساعت می خوابد.

سوال: دیر خوابیدن کودکان زیر 1 سال که تقریبا زیاد مشاهده می شود چه علتی دارد؟

خواب یک نوزاد به طور کل با خواب بزرگسالان تفاوت دارد و ما نمی توانیم توقع داشته باشیم که بتوانیم نوزاد را به خواب منظمی عادت دهیم، خواب نوزاد قبل از 3 ماهگی خیلی سبک است و نوزاد می تواند بر اثر گرسنگی و سروصدا از خواب بپرد.

در واقع این به این دلیل است که خواب نوزاد در این مرحله به این صورت است که او در جریان خواب، در مرحله خواب سبک و سپس خواب سنگین در تناوب است و تدریجا با رشد سنی او این خواب به مراحل عمیق تری تبدیل می گردد. معمولا از 3 ماهگی خواب کودک ریتم پیدا می کند و در 6 ماهگی کودک می تواند تمام شب را یکسره به خواب رود و در صبح و بعدازظهر خواب کوتاهی داشته باشد.

در مورد کودکان بین 9 تا 12 ماه می توان گفت که این کودکان در این سن به این دلیل می خواهند محیط اطراف را شناسایی کنند و میل به شناخت محیط آنها را فعال می کند، معمولا دیر به خواب فرو می روند.