وقتی باید اجازه دهید قلب فرزندتان بشکند

ما همیشه نمی‌توانیم از فرزندمان در مقابل پستی و بلندی‌های زندگی محافظت کنیم. او بزرگ می‌شود و به ناچار وارد دنیای پر درد و رنج آدم بزرگ‌ها می‌شود. جایی‌که زندگی زخم هایی بر او وارد می‌کند و گاهی اوقات قلبش را می‌شکند.

حمایت دائمی در فضای مصنوعی که ما برای فرزندانمان ایجاد می کنیم باعث می‌شود تا کودکان  تجربه‌های خطرناکی در زندگی نداشته باشند. کودکان بین 5تا8 سالگی آماده‌اند تا با چالش‌های جدیدی روبه‌رو شوند. باید به آنها فرصت تجربه‌های جدید داد هر چند که در این تجربه‌ها شکست بخورند.

اخلاق کودک شما در اینکه او چگونه با ناامیدی‌هایش کنار می‌آید بسیار اهمیت دارد. با این وجود راهکارهایی وجود دارد که به کودکتان کمک می کند تا او با موقعیت‌های ناگزیر نه چندان خوش آیند زندگی‌اش بهتر کناربیاید. این راهکارها مناسب کودکان مدرسه‌ای است یعنی سن و سالی که ممکن است ناامیدی را در زندگی‌شان تجربه کنند.

1. وقتی زندگی آن روی دیگرش را نشان می‌دهد

گاهی اوقات زندگی بر وفق مراد شما نیست. یک روز ممکن است نتوانید بلیط تئاتری که او دوست دارد را تهیه کنید یا اینکه روز تولدش که قرار بود در حیاط خانه بگیرید باران ببارد و برنامه ریزی‌هایتان خراب شود یا اینکه تیم ورزشی مورد علاقه‌اش می‌بازد. همه این‌ها احساسات کودک شما را به شدت خدشه‌دار می‌کند.

مثلا اگر تیم ورزشی مورد علاقه کودکتان باخت بهتر است با جملاتی مانند "مهم‌ترین نقش تو طرفداری از تیم مورد علاقه‌ات است؛ چه در برد و چه در باخت؛ یا اینکه شکست باعث قوی‌تر شدن می‌شود" او را دلداری دهید. روان‌شناسان معتقدند که در مواقع شکست باید به فرزندانمان نشان بدهیم که از ناامیدی‌ها و اشتباهات می‌توان چیزهایی آموخت.

2. وقتی یک نفر فرزندتان را ناراحت می‌کند

گاهی اوقات ممکن است بهترین دوست فرزند شما با یک نفر دیگر دوست شود یا اینکه کودک شما متوجه شود خاله‌اش خواهرزاده‌تان را به باغ وحش برده است. فرزند شما با شنیدن این خبر بسیار ناراحت می‌شود. لازم نیست فورا با او شروع به صحبت بکنید. بهتر است به او اجازه دهید تا کاملا احساس ناراحتی کند. وقتی کودکی احساس ناراحتی می‌کند نباید به او بگویید: "تو بچه خوبی هستی و یک دوست دیگر پیدا می‌کنی" بلکه باید بگویید: "متوجه‌ام تا چه اندازه ناراحت هستی و کاملا درکت می‌کنم."

در حقیقت با تایید احساس‌های کودکتان شما می‌توانید موقعیت مکالمه را ایجاد کنید و حتی راه حل‌های خوبی پیدا کنید. بهتر است از او بپرسید "حالا می‌خواهی با احساسی که داری چه کار کنی؟" و اگر راه حلی به شما ارائه داد از او سوال کنید "واقعا این کاری است که می‌خواهی انجام دهی؟" اگر در تصمیم خود تردید داشت به او کمک کنید تا راه حل‌های بهتری پیدا کند.

3. وقتی در کاری سعی کافی نکرده است

بچه‌ها می دانند که همیشه باید به بهترین شکل ممکن تلاش کنند. گاهی اوقات بدون اینکه تلاش کافی بکنند انتظار موفقیت دارند. همیشه این شانس را به کودکانتان بدهید تا شکست به دلیل تلاش کافی نکردن را تجربه کنند. بیشتر اوقات ما به آنها می‌گوییم "بگذار کمکت کنم" تحقیقات علمی نشان داده این راه حل به هیچ عنوان نتیجه بخش نیست.

 بهتر است به فرزندتان اجازه تجربه کردن بدهید. بگذارید خودش دندان‌هایش را مسواک کند هرچند که درست نباشد یا اینکه تکالیف مدرسه‌اش را خودش انجام دهد هر چند که کامل نباشد. البته هر وقت کمک لازم داشت دریغ نکنید مثلا قبل از امتحانات به درس‌های او رسیدگی کنید یا هر از گاهی دندان‌هایش را نگاه کنید تا مبادا سوراخ شده باشد.

4. وقتی تلاش می‌کند اما همچنان شکست می‌خورد

بعضی وقت‌ها فرزند شما همه تلاش خود را می‌کند اما موفق نمی‌شود. مثلا آنقدر خوب تکالیفش را انجام می‌دهد که شاگر نمونه کلاس شود اما یک نفر دیگر را انتخاب می‌کنند آن موقع است با صورتی گریان به خانه می‌آید و شروع به شکایت می‌کند.

شما در این موقعیت باید به فرزندتان کمک کنید تا برای برنده خوشحال باشد تا به حال خود گریه کند. این کار به او کمک می کند تا بتواند بر ناامیدی‌اش با روشی مثبت غلبه کند.

 5. وقتی از خود ناامید می‌شود

آدم بزرگ‌ها هم وقتی اشتباه می‌کنند خودشان را سرزنش می‌کنند چه برسد به بچه‌ها. در چنین مواقعی با مثال زدن به کودکانتان دلداری دهید. مثلا به او بگویید که شما هم یک روز ناهار را سوزاندید و یا یک قرار کاری مهم را فراموش کردید.

برای تغییر رفتار فرزندتان چه باید بکنید

برای تغییر رفتار فرزندمان چه می توانیم بکنیم؟

کودکان رفتاری که مورد تشویق و پاداش قرار گیرد را ادامه می دهند و رفتاری که نادیده گرفته شود را کنار می گذارند. ثبات در واکنش به رفتارهای آنها اهمیت بسیار زیادی دارد چون تشویق و تنبیه یک رفتار در زمان های مختلف موجب سردرگمی کودک می شود. اگر فکر می کنید یک رفتار فرزندتان مشکل دار است، سه انتخاب پیش روی شماست:

تصمیم بگیرید که آن رفتار یک مشکل نیست چون مناسب سن و مرحله رشد اوست.

برای متوقف کردن آن رفتار تلاش کنید، چه با نادیده گرفتن او یا تنبیه.

با تشویق و پاداش رفتاری جدید که می پسندید را به او معرفی کنید.

چطور باید جلوی بدرفتاری را بگیرید؟

بهترین راه برای متوقف کردن رفتارهای ناخواسته فرزندتان، نادیده انگاشتن آنهاست. این روش در یک بازه زمانی بسیار خوب عمل می کند. اگر می خواهید آن رفتار بلافاصله متوقف شود، می توانید از روش زمان وقفه استفاده کنید.

چطور می توان از روش زمان وقفه استفاده کرد؟

از قبل درمورد رفتارهایی که موجب انجام این روش می شود تصمیم بگیرید (معمولاً اوقات تلخی ها، رفتارهای خشونت آمیز یا خطرناک). یک محل خاص انتخاب کنید که مورد علاقه کودک نباشد اما برای او ترسناک هم نباشد، مثل یک صندلی، یک گوشه اتاق یا هر جای دیگر. وقتی خانه نیستید، می توانید داخل ماشین یا یک محل نشستن بعنوان محل وقفه استفاده کنید.

وقتی آن رفتار غیرقابل قبول اتفاق می افتد، به فرزندتان بگویید که آن رفتار قابل قبول و مناسب نیست و به او هشدار دهید که اگر باز آن رفتار را تکرار کند او را در محل وقفه خواهید گذاشت. آرامشتان را حفظ کنید. نباید عصبانی به نظر برسید. اگر فرزندتان رفتار نادرست خود را ادامه داد، به آرامی او را به آن محل ببرید.

درصورت امکان حواستان به مدت زمانی که فرزندتان در آن محل باقی می ماند باشد. برای او زمان بگذارید تا فرزندتان بداند چه زمان از آنجا خلاص می شود. این زمان باید کوتاه باشد (یک دقیقه برای هر سال)، و باید بلافاصله بعد از رسیدن به محل وقفه یا پس از آرام شدن کودک شروع شود. شما باید نزدیک به محل حضور داشته باشید اما با او حرف نزنید. اگر کودک آن محل را ترک کرد، به آرامی او را به آنجا برگردانید و زمان را دوباره شروع کنید. وقتی آن زمان تمام شد، اجازه بدهید کودک آن محل را ترک کند. درمورد آن رفتار بد با او بحث نکنید، به دنبال راهی برای تشویق و تقویت رفتارهای خوب در او باشید.

چطور می توان یک رفتار خوب و مطلوب را در کودک تقویت کرد؟

یک راه برای ترغیب کودک به رفتار خوب استفاده از سیستم پاداش است. بچه هایی که یاد می گیرند رفتار بد قابل تحمل نیست و به رفتار خوب پاداش داده می شود، مهارت هایی را یاد می گیرند که تا آخر عمر با آنها می ماند. این روش در کودکان بالای 2 سال خیلی خوب عمل می کند. تا 2 ماه طول می کشد که این روش در کودک جا بیفتد. صبور بودن و یادداشت برداری از رفتارهای کودک می تواند برای والدین مفید باشد.

یک یا دو رفتاری که می خواهید در فرزندتان تغییر دهید (مثلاً عادت خوابیدن، مسواک زدن، یا جمع کردن اسباب بازی ها) را انتخاب کنید. جایزه ای که مورد علاقه فرزندتان است را هم انتخاب کنید. نمونه های خوب جایزه یک داستان بیشتر موقع خواب، نیم ساعت به تاخیر انداختن زمان خواب شب، یک تنقلات و برای بچه های بزرگتر، کمی پول، یک امتیاز خاص یا یک اسباب بازی می تواند باشد.

رفتار مورد نظرتان و پاداش آن را برای فرزندتان توصیف کنید. مثلاً به او بگویید، "اگر قبل از اینکه این برنامه تلویزیون تمام شود، لباس خوابت را بپوشی و دندانهایت را مسواک کنی، می توانی نیم ساعت دیرتر بخوابی". فقط یکبار آن رفتار را از او بخواهید. اگر کودک کاری که خواسته بودید را انجام داد، پاداش را به او بدهید. می توانید در صورت نیاز به او کمک کنید اما نباید خیلی درگیر شوید. چون هر توجهی از سوی والدین، حتی توجه منفی، برای بچه ها خیلی خوب است و ممکن است بخواهند به جای جایزه ای که تعیین کرده اید توجه شما را داشته باشند. استفاده از جملات انتقالی مثل "5 دقیقه دیگر وقت بازی تمام می شود" در یاد دادن رفتارهای جدید به بچه ها بسیار مفید است.

این سیستم به شما کمک می کند از کشمکش با فرزندتان خودداری کنید. اما اگر کودک تصمیم بگیرد آنطور که خواستید عمل نکند، نباید تنبیه شود. فقط پاداش به او تعلق نمی گیرد.

چند راه خوب برای پاداش دادن به کودکان

- ضربه زدن به ساعت (روشی خوب برای کودکی که وقت تلف می کند)

از فرزندتان بخواهید که کاری را انجام دهد. برای او ساعت کوک کنید. اگر کار قبل از زنگ زدن ساعت انجام شد، فرزندتان باید پاداش بگیرد. برای تعیین میزان زمانی که به کودک می دهید باید "بهترین زمان" او را برای انجام آن کار دریافته و 5 دقیقه به آن اضافه کنید.

- بازی رفتار خوب (روشی خوب برای یاددادن رفتارهای جدید)

لیست کوتاهی از رفتارهای خوب تهیه کرده و در یک جدول یادداشت کنید و هر زمان که دیدید فرزندتان آن رفتار را انجام داد جلوی آن رفتار یک ستاره بزنید. وقتی تعداد خاصی از ستاره ها (برحسب سن کودک) جمع شد، می توانید به او جایزه بدهید.

- امتیاز خوب/بد (روشی خوب برای بچه های سرسخت و بسیار فعال)

در یک زمان کوتاه (تقریباً یک ساعت) به خاطر هر رفتار خوبی که فرزندتان نشان داد، در یک جدول یا روی دست او یک علامت بزنید. مثلاً اگر می بینید که کودکتان به آرامی مشغول بازی است، بدون جنگ و جدال مشکلی را حل می کند، اسباب بازی هایش را جمع می کند یا کتاب می خواند، می توانید علامت بزنید. بعد از اینکه تعداد مشخصی از این علامت ها جمع شد، می توانید به او جایزه بدهید. همینطور می توانید به خاطر رفتارهای بد به او علامت منفی بدهید. در این رو فقط اگر علامت رفتارهای خوب بیشتر از رفتارهای بد بود می توانید به او جایزه دهید.

- ایجاد زمان سکوت (معمولاً وقتی مشغول غذا درست کردن هستید به درد می خورد)

از فرزندتان بخواهید که برای مدتی کوتاه (مثلاً نیم ساعت) به تنهایی یا با خواهر یا برادر خود به آرامی بازی کند. مداوم به او سر بزنید (برحسب سن کودک، هر 2 تا 5 دقیقه یکبار) و برای هر دقیقه ای که به آرامی مشغول بازی بودند به او امتیاز بدهید. کم کم فاصله سر زدن ها را بیشتر کنید (کم کم به 30 دقیقه یکبار برسانید) اما جایزه دادن ها را ادامه دهید.

برای ایجاد رفتارهای خوب در کودکان دیگر چه می توان کرد؟

لیستی کوتاه از قانون های مهم تهیه کنید و آنها را به همراه فرزندتان مرور کنید. از ایجاد کشمکش جلوگیری کنید. اگر فکر می کنید بیش از حد واکنش نشان داده اید بهتر است از عقل سلیم برای حل مشکل استفاده کنید، حتی اگر محبور باشید درمورد روش پاداش و تنبیه خود ثابت قدم باشید.

شخصیت فرزندتان را بپذیرید، چه خجالتی باشد، چه اجتماعی، چه پرحرف یا فعال. شخصیت پایه بچه با گذر زمان ممکن است تغییر کند اما نه تا حد زیادی. سعی کنید از بروز موقعیت هایی که موجب بداخلاق شدن فرزندتان می شود جلوگیری کنید مثل وقت هایی که بیش از حد تحریک می شوند، خسته می شوند یا حوصله شان سر می رود. پیش سایرین از فرزندتان انتقاد نکنید. رفتار کودکتان را بد توصیف کنید اما نه خودِ او را. وقتی شایسته اش است او را تحسین کنید. با محبت او را نوازش کنید. بچه ها به توجه و محبت والدینشان بیشتر از هر چیز دیگری نیاز دارند.

برای کارهای مختلف مخصوصاً زمان خواب و غذا خوردن آنها قانون درست کنید. در صورت امکان اجازه بدهید فرزندتان انتخاب هایی برای خود داشته باشد. مثلاً می توانید از او بپرسید، "امشب می خواهید با لباس خواب قرمزت بخوابی یا آبیه؟"

هر چه بچه ها بزرگتر می شوند، دوست دارند در کارهای خانه شریک شوند. هیچوقت وقتی رفتار بدی نشان می دهند درمورد قانون هایتان بحث نکنید، بلکه از او بخواهید که دفعه بعدی برای تعیین قوانین به شما کمک کند.

چرا نباید از تنبیه بدنی استفاده کرد؟

خیلی از والدین برای جلوگیری از یک رفتار بد از تنبیه بدنی استفاده می کنند. بزرگترین اشکال این روش این است که بااینکه تنبیه آن رفتار بد را برای مدتی متوقف می کند اما به فرزندتان یاد نمی دهد که رفتارش را تغییر دهد. تادیب و تنبیه بدنی فقط به فرزندتان می گوید که باید رفتار خوب را انتخاب کند اما به او یاد نمی دهد که رفتار خوب چیست و احتمال برگشتن او به رفتارهای بد زیاد است. تنبیه بدنی ممکن است موجب ایجاد رفتارهای خشن در کودکان شود. برای تنبیه کودکان بسیار بهتر است که از روش های دیگر استفاده شود.

منبع:tafrihi.com