برای دندان های کوچولو مسواک کافی نیست!

برخی از والدین می گویند با وجود رعایت بهداشت دهان و دندان کودک خود باز هم می بینند که او دچار پوسیدگی دندان شده است.

هفته نامه سلامت - دکتر مهکامه میرکریمی*: برخی از والدین می گویند با وجود رعایت بهداشت دهان و دندان کودک خود باز هم می بینند که او دچار پوسیدگی دندان شده است.

رعایت بهداشت دهان و دندان یکی از مهمترین عوامل سلامت دندان ها طی دوران کودکی است. مسلما مسواک زدن درست و منظم نقش بسزایی در پیشگیری از پوسیدگی دندان ها خواهدداشت ولی در برخی از موارد با وجود استفاده از مسواک، دندان ها دچار پوسیدگی می شوند و این مساله باعث تعجب و سردرگمی والدین می شود. در این مطلب به عوامل موثر در پوسیدگی دندان کودکان و نکته هایی که اغلب از دیدگاه والدین دور می ماند، می پردازیم.

اصول بهداشت دهان در خانه از همان سال اول زندگی کودک مهم است و باید رعایت شود. تمیز کردن و ماساژ دادن لثه ها قبل از رویش دندان باعث می شود محیط دهان سالم باشد و به رویش دندان ها کمک می کند. برای این کار والدین باید 2 لایه گاز مرطوب دور انگشتانشان بپیچند. ممکن است یک کودک 6 ساله به طور مرتب مسواک بزند ولی به علت پوسیدگی های ایجاد شده در سال های ابتدای زندگی از داشتن دندان های سالم محروم باشد.

پوسیدگی دندان شیری

در اغلب کودکان بعد از 3 سالگی فواصل بین دندان های خلفی بسته می شود و نواحی بین دندانی با مسواک به طور کامل تمیز نمی شود بنابراین والدین باید نواحی بین دندانی را با نخ دندان تمیز کنند. قابل ذکر است پوسیدگی بین دندانی در دندان های شیری در بسیاری از مواقع در مدت زمان کوتاهی عصب دندان شیری را درگیر و درمان های پرهزینه عصب کشی را به بیمار تحمیل می کنند.

مسواک زدن به وسیله خود کودک

مسواک زدن به وسیله خود کودک کافی نیست و نظارت و دخالت والدین در این زمینه ضروری است. به طوری که تا 6 سالگی مسواک زدن باید به طور کامل به وسیله والدین انجام شود. اگر کودکتان اصرار دارد خودش مسواک بزند، اجازه دهید ابتدا خودش این کار را انجام دهد و پس از آن شما به طور کامل همه دندان هایش را مسواک بزنید. در 6 تا 12 سالگی مهارت های حرکتی کودکان تکامل بیشتری یافته ولی والدین هنوز باید بر مسواک زدن کودک نظارت داشته باشند.

سلامت دندان های پدر و مادر

نتایج تحقیقات نشان داده میکروب عامل پوسیدگی دندان به نام «استرپتوکوک موتانس» برای اولین بار از دهان مراقبان نوزاد به خصوص مادر به دهان کودک منتقل می شود. به همین دلیل کاهش میزان این میکروب در دهان پدر و مادر و سلامت دندان های آنها نقش مهمی در سلامت دندان های کودک خواهدداشت. همچنین مهم است قاشق یا غذایی که در دهان والدین قرار گرفته به هیچ وجه داخل دهان کودک قرار نگیرد.

وضعیت تغذیه

علاوه بر رعایت بهداشت دهان، یکی از مهم ترین عوامل مستعدکننده پوسیدگی، وضعیت تغذیه کودکان است. مواد غذایی پوسیدگی زا مانند شیرینی، شکلات، آبنبات و... باید در رژیم غذایی کودک محدود شود یا برخی از مواد غذایی غیرضروری مانند نوشابه های گازدار، چیپس و پفک حذف شوند. لازم به ذکر است شیرهای طعم دار و شیر کاکائوهای صنعتی به دلیل محتوای بالای شکر، جزو مواد غذایی پوسیدگی زا هستند.

بی اشتهایی کودکان

در رژیم غذایی کودک باید تمام مواد غذایی ضروری مانند نان، حبوبات، سبزی ها، میوه ها، شیر و گوشت به مقدار کافی وجود داشته باشد. همچنین چربی ها و شیرینی ها باید به صورت کنترل شده و به مقدار کافی وجود داشته باشد. همچنین چربی ها و شیرینی ها باید به صورت کنترل شده و به مقدار لازم مصرف شوند. قابل ذکر است کم اشتهایی کودک و عدم تغذیه وی طی ساعت های متوالی علاوه بر اینکه باعث کاهش مواد و ویتامین های ضروری در بدن می شود منجر به کاهش ترشح بزاق دهان هم خواهد شد و کودک را مستعد پوسیدگی می کند.

نقایص ژنتیکی

در برخی مواقع دندان ها هنگام رویش دچار نقایصی در مینا یا عاج هستند. دندان های کودکانی که دچار چنین مشکلاتی هستند بیشتر از افراد معمولی مستعد پوسیدگی است و باید تحت مراقبت های منظم دندان پزشکی قرار گیرند.

پوسیدگی ناشی از شیردهی

در بسیاری از موارد شروع پوسیدگی ها از دوران شیرخوارگی است و این روند تا سالیان متوالی برای کودک مشکل ساز خواهدبود. علت ایجاد این نوع پوسیدگی، تجمع شیر، آبمیوه و مواد غذایی قندی هنگام خواب روی دندان هاست. کودکان شیرخواری که در طول شب مکرر از مواد ذکر شده استفاده می کنند در معرض این نوع پوسیدگی هستند. برای پیشگیری از این نوع پوسیدگی، پس از هر بار تغذیه کودک شیرخوار باید با یک گاز تمیز و مرطوب لثه ها و دندان های تازه روییده را پاک کرد.

مراجعه منظم به دندان پزشک

در صورت مراجعه منظم به دندان پزشک پوسیدگی ها در مراحل ابتدایی که به وسیله والدین در منزل قابل رویت نیستند، تشخیص داده می شوند و مراحل درمان برای کودک ساده تر خواهد بود.

چرا مراقبت از دندان شیری مهم است؟

دکتر شیرین معماران**: در نظر بگیرید کودکی که دندان پوسیده دارد، نمی تواند تغذیه خوبی داشته باشد چرا که اگر گوشت لای دندانش گیر کند دیگر گوشت نمی خورد یا اگر با خوردن مواد قندی دندان دردش شروع شود از خوردن مواد قندی امتناع می کند. چنین کودکی دیگر از خوردن مواد پروتئینی، قندی و... خودداری می کند چرا که فکر می کند با خوردن این مواد دندان دردش شروع می شود.

والدین از این قضیه غافل هستند که دندان کودک پوسیده شده و فکر می کنند دندان شیری به مراقبت نیاز ندارد چرا که خود به خود می افتد. چنین کودکی علاوه بر دندان درد، بداخلاق و بی حوصله است؛ شاداب نیست، بازی نمی کند و شب ها درست نمی خوابد، همچنین در روند رشد او اختلال ایجاد می شود.

در نظر بگیرید این دندان شیری خراب شده و باید زودتر از 12-11 سالگی آن را بکشیم. در چنین حالتی فک کودک کوچک، دندان ها جا به جا می شوند و جانشین همان دندان در 11 سالگی نمی تواند سر جای اصلی خود دربیاید یا اگر دربیاید کج می شود که همه این مسائل ضرورت حفظ و نگهداری از دندان شیری را بیان می کنند. آمارها نشان داده بیشترین عفونت های قلبی و عروقی از عفونت های داخل دهان شروع می شوند. سعی کنید حتما مراجعه برای دوره های کنترل 4 یا 6 ماهه را در برنامه تان بگذارید. مراجعه به دندان پزشکی علاوه بر معاینه با دید تخصصی این امکان را می دهد که دندان پزشک در مورد رویش دندان، فلورایدتراپی به ما اطلاعات بدهد مثلا فلورایدتراپی 2 بار در سال برای دندان های سالم انجام می شود. فلورایدتراپی می تواند روند پوسیدگی دندان را 60 تا 70 درصد کاهش دهد.

*متخصص دندان پزشکی کودکان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

**متخصص پروتزهای دندان و عضو هیات علمی دانشگاه شاهد

مسواک بزنید حتی اگر دندان ندارید

تاثیر بیماری های دهانی روی دستگاه های مختلف بدن کاملاً آشکار شده است. بنابراین عدم رعایت بهداشت دهان و دندان نه تنها سبب بروز بیماری های مربوط به حفره دهان می شود، بلکه می تواند دستگاه های حیاتی بدن را تهدید کند و حتی سبب مرگ بیمار شود. مهمترین کار دندان ها، جویدن است. اگر بتوانید غذا را به خوبی بجوید، از خوردن غذا بیشتر لذت خواهید برد. اگر غذا خوب جویده شود، هضم آن راحت تر انجام می شود و مشکلات گوارشی کمتری خواهید داشت. بوی بد دهان، علاوه بر اینکه موجب دوری اطرافیان می شود، برای خودتان نیز آزاردهنده است. برای داشتن دندان های سالم، مراقبت از دندان ها باید از ابتدای زندگی آغاز شود. هر یک از شما برحسب اینکه چقدر بهداشت دهان و دندان هایتان را رعایت کرده باشید، ممکن است تعدادی دندان سالم، پرکرده، روکش شده یا دندان مصنوعی داشته باشید. در هر سنی با داشتن دندان طبیعی یا مصنوعی و حتی بدون دندان، باید بهداشت دهان را رعایت کنید.

● شیوه های مراقبت از دندان های طبیعی

چنانچه پس از مصرف مواد غذایی سطح دندان ها تمیز نشود، میکروب های داخل دهان به همراه خرده های مواد غذایی و مواد قندی، لایه ای بی رنگ و غیرقابل رویت را روی دندان ها تشکیل می دهند که «پلاک میکروبی» نامیده می شود. «پلاک میکروبی» باعث پوسیدگی لثه ها می شود. برای مراقبت از دندان های طبیعی انجام کارهای زیر ضروری است.

- مسواک زدن؛ هدف اصلی از مسواک زدن، پاک کردن پلاک میکروبی از روی دندان ها، لثه و زبان است. بهتر است مسواک زدن را در فرصت کافی و توام با آرامش انجام دهید چون کیفیت مسواک زدن مهم تر از دفعات آن است. بهترین حالت این است که بعد از هر بار مصرف مواد غذایی یا مواد قندی دندان هایتان را مسواک کنید در غیر این صورت در دو زمان (شب قبل از خواب و صبح بعد از صبحانه) باید حتماً مسواک زدن صورت گیرد. روزی دو بار مسواک زدن صحیح باعث برطرف شدن پلاک های میکروبی شده و از پوسیدگی دندان ها جلوگیری می کند.

- خمیردندان؛ خمیردندان باید حاوی فلوراید باشد و حتی الامکان خوشبو و خوش طعم باشد. همچنین از خاصیت پاک کنندگی بالایی برخوردار باشد. در صورت نبود خمیردندان با آب خالی هم می توانید مسواک بزنید. استفاده از نمک، جوش شیرین یا سایر پودرها برای مسواک زدن مناسب نیست، ولی استفاده از آب نمک رقیق اشکالی ندارد.

- نخ دندان؛ نخ دندان سطح بین دندانی را تمیز کرده و مواد غذایی ما بین دندان ها را خارج می کند.

● دندان های مصنوعی و انواع آن

دندان های مصنوعی به دو صورت پروتز متحرک کامل و پروتز ثابت استفاده می شوند که در ادامه به تفاوت های آنها با یکدیگر و شیوه های مراقبت از آنها می پردازیم.

- پروتز متحرک کامل؛ برای جایگزینی کلیه دندان های از دست رفته یک فرد تهیه و استفاده می شود که توسط خود فرد در داخل دهان گذاشته شده و برداشته می شود.

- پروتز ثابت: برای جایگزینی تعدادی از دندان های از دست رفته، از این نوع دندان مصنوعی استفاده می شود که توسط خود فرد گذاشته و برداشته نمی شود.

نکته؛ کارایی دندان مصنوعی به این مفهوم است که شما در استفاده از گروه های مختلف غذایی به خصوص میوه، سبزیجات، گوشت و حبوبات محدودیتی نداشته باشید، حتی اگر از روش هایی مانند خرد کردن (قطعه قطعه کردن یا لقمه کوچک برداشتن) استفاده کنید. عدم کارایی دندان مصنوعی نیز به این مفهوم است که شما در مصرف مواد غذایی به دلیل مشکل جویدن محدودیت داشته باشید به طوری که مجبور باشید از روش هایی مانند رنده کردن، له کردن و کوبیدن استفاده کنید.

● شیوه های مراقبت از دندان های مصنوعی

دندان های مصنوعی نیز مانند دندان های طبیعی، نیازمند مسواک زدن و مراقبت هستند. اگر دندان مصنوعی تمیز نشود، ممکن است باعث ایجاد عفونت های مختلف مانند «برفک دهان» شود. برای شستن آن دسته از دندان های مصنوعی که می توان آنها را از دهان خارج کرد به نکات زیر توجه کنید.

- هنگام تمیز کردن دندان مصنوعی، ظرف آب پلاستیکی را تا نیمه پرکنید و زیر دست خود قرار دهید تا اگر دندان مصنوعی از دست تان افتاد، صدمه نبیند. برای جلوگیری از افتادن بهتر است دندان مصنوعی را بین انگشت شست و اشاره خود محکم بگیرید و مسواک بزنید.

- دندان های مصنوعی را حداقل یک بار در روز از دهان خارج کرده و با مسواک نرم بشویید.

- به خاطر داشته باشید که خمیردندان برای شستن دندان های مصنوعی مناسب نیست. برای شستن دندان های مصنوعی از مایه ظرفشویی استفاده کنید. پس از آن دندان مصنوعی را به خوبی با آب بشویید.

- بعد از خارج کردن دندان مصنوعی از دهان، لثه ها و زبان خود را با یک مسواک نرم بشویید. سپس لثه ها را با انگشت ماساژ دهید.

- توجه داشته باشید شب ها دندان های مصنوعی را از دهان خارج کرده و در یک ظرف آب یا آب نمک تمیز قرار دهید تا مخاط دهان که تحت فشار بوده استراحت کند. اگر دندان های مصنوعی در هوا خشک شوند یا در آب خیلی داغ قرار داده شوند، خراب خواهند شد.

- در مواردی که دندان مصنوعی ناکامل دارید (فقط بخشی از دندان هایتان مصنوعی است) بهتر است دو تا مسواک داشته باشید. یکی برای تمیز کردن دندان مصنوعی و دیگری برای تمیز کردن دندان های طبیعی که در داخل دهان قرار دارند.

- اگر دچار تورم، درد و تحریک بافت های دهان شدید، با دست دندان را خارج کرده و حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید.

- حداقل هر شش تا ۱۲ ماه یک بار به دندانپزشک مراجعه کنید، حتی اگر مشکلی ندارید.

در موارد زیر حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید:

- اگر دندان مصنوعی شل شده است.

- اگر دندان مصنوعی به لثه فشار می آورد.

- اگر در هر قسمت از دهان زخم به وجود آمده است.

- اگر قسمتی از دندان مصنوعی شکسته است.

- اگر نمی توانید با دندان مصنوعی به راحتی غذا بخورید. (عدم کارایی دندان مصنوعی)

- اگر بعد از خارج کردن دندان مصنوعی از دهان احساس می کنید لثه ها برجسته شده است.

● بی دندانی

اگر اصلاً دندان ندارید و کلیه دندان های هر دو فک را از دست داده اید، بازهم برای جلوگیری از عفونت لثه بهداشت دهان را رعایت کنید. با یک مسواک نرم و کمی خمیردندان لثه ها و سطح روی زبان را بشویید. پس از آن لثه ها را با انگشت ماساژ دهید. هرچه سریع تر برای گذاشتن دندان مصنوعی اقدام کنید.

منبع:روزنامه کیهان