6 نکته مهم درباره هوش کودک

هفته نامه سلامت - دکتر میترا حکیم شوشتری*: اگر می خواهید فرزند باهوشی داشته باشید، یادتان باشد که تا 3 سالگی هیچ چیزی جای رابطه عاطفی بین کودک و والدینش را نمی گیرد.

باورهای زیادی درمورد میزان هوش بچه ها وجود دارد. برخی افراد بسیاری از اعمال فرزندانشان را نشانی از هوش بالای آنها می دانند. به طور مثال گفته می شود بچه ای که باهوش است بازیگوش هم هست یا بچه بیش فعال خیلی باهوش است و از هوش زیاد نمی تواند یک جا آرام بگیرد. یا بچه ای که زودتر حرف می زند، زودتر راه می رود و کمتر می خوابد، حتما بچه باهوشی است، یا اگر در مدرسه دانش آموزی ریاضی اش خوب باشد گفته می شود خیلی باهوش تر از بچه ای است که ادبیاتش قوی است.

در این بین والدینی نیز هستند که دنبال بالابردن هوش کودکشان هستند و از روش های مختلفی استفاده می کنند تا کودکشان باهوش شود. از طرف دیگر، پکیج ها و سی دی هایی در بازار وجود دارد که ادعا می کند میزان هوش بچه های خردسال و حتی یکساله را می سنجد و با تمریناتی که ارائه می دهد به بالابردن هوش بچه کمک می کند. آنچه اهمیت دارد این است که این باورها چقدر درست است و روش های ارائه شده تا چه میزان می تواند هوش بچه ها را بالا ببرد؟


1- محیط در هوش کودک تاثیر می گذارد

هوش یک پدیده پیچیده است که حاصل تعامل محیط و ژن است. افراد با میزان هوش مشخصی به دنیا می آیند و هرچه محیط در پرورش هوش آنها غنی تر باشد، عدد هوشی بالاتر می رود.

منظور از محیط غنی، محیطی است که محرک های لازم برای پرورش استعداد بچه ها در آن فراهم باشد. به بیان دیگر، وسایل بازی بچه باید به گونه ای باشد که خلاقیت او را شکوفا کند. مثلا مدادرنگی یا خمیر بازی در این زمینه بسیار کمک کننده هستند. نکته مهم تر آنکه محیط نباید به گونه ای باشد که دست زدن به همه چیز ممنوع باشد و کودک به هر چیزی که دست زد یک نه بشنود. برقراری ارتباط با بچه و داشتن عواطف مثبت، بازی با کودک و حرف زدن با او در هوش بچه بسیار موثر خواهدبود. پدیده های مختلفی در مغز کودکان خردسال فعالیت می کنند و گفته می شود در سن 5 سالگی هوش به یک عدد ثابت می رسد.

2- تکلم با هوش بچه ارتباط دارد

قدرت تکلم یکی از مهم ترین و دقیق ترین شاخص های مهم تکامل کودک و ارزیابی بهره هوشی کودک است. کودکان در سن 1 سالگی باید بتوانند تک کلمه بگویند و در سن 1 سال و نیم باید بتوانند جملات ساده مانند مامان بده، بابا اومد را به زبان بیاورند. جالب است بدانید درک کلام خیلی قبل تر از آنکه کودک بتواند حرف بزند اتفاق می افتد. بعد از شاخص کلامی، شاخص حرکتی نیز اهمیت دارد یعنی بچه ها در سنین 4-3 ماهگی باید گردن بگیرند و درسن 7-5 ماهگی بنشینند و در 12 ماهگی را بروند. معمولا بچه ای که زودتر حرف می زند و دایره لغت بیشتری در ذهنش وجود دارد باهوش محسوب می شود.

3- بیش فعالی ربطی به هوش ندارد

هوش با میزان فعالیت بچه ها ارتباطی ندارد یعنی این گونه نیست که اگر بچه ای فعالیت بیشتری داشت حتما خیلی باهوش است. اینکه گفته می شود بچه های بش فعال باهوش تر هستند نیز درست نیست. البته بچه های بیش فعال کم هوش نیستند و ممکن است باهوش باشند، ولی درصد بچه های کم هوش نسبت به جمعیت عادی در بچه های بیش فعال بیشتر است. درواقع بیش فعالی یک نوع اختلال است و نمی توان آن را به هوش ارتباط داد.


4- به بسته های افزایش هوش اعتماد نکنید

والدین باید توجه داشته باشند مغز انسان پیچیده تر از آن است که بتوان به راحتی تغییراتی در آن به وجود آورد. در حال حاضر تبلیغات زیادی در مورد بالابردن هوش بچه از طریق پکیج های مختلف موجود است. به طور مثال ادعا می کنند اگر هنگام نوزادی یا مثلا 3 ماهگی کودک را تحت آموزه های آن قرار دهیم یا 20 دقیقه به آن سی دی نگاه کند عملکرد نیمکره چپ مغز فعال می شود. این پکیج ها تاکنون آثر ثابت شده علمی در مورد هوش نداشته است و نمی توان آنها را تایید یا تکذیب کرد.

5- هر کودک در یک زمینه استعداد دارد

بسیار اهمیت دارد که والدین بتوانند درست استعدادیابی و در همان زمینه به کودکشان کمک کنند تا استعدادش را شکوفا کند. ممکن است کودکی در درس ریاضی قوی نباشد ولی هوش موسیقی خوبی داشته باشد بنابراین اگر بچه ای در درس ریاضی موفق نبود به این معنی نیست که باهوش نیست، بلکه حتما در زمینه دیگری استعداد دارد که والدین باید آن را بشناسند.

6- کلاس جای رابطه عاطفی را نمی گیرد

بسیاری از والدین رابطه عاطفی و ساده ای که برای تکامل بچه لازم است رها کرده اند و مدام دنبال کلاس های مختلف و پکیج های مختلف برای بالابردن هوش او هستند، در حالی که این کار باعث می شود بچه ها از نظر رشد عاطفی عقب بمانند. از آنجایی که کودک در 3 سال اول زندگی رشد عاطفی می یابد هیچ چیز جای رابطه غنی عاطفی بین کودک و والدینش را نمی گیرد. حتی اگر والدین برای رشد کودک تشخیص دادند برایش مربی بگیرند و او را در کلاس های مختلف آموزشی ثبت نام، باز هم رابطه عاطفی شان نباید کم شود و باید وقت کافی با بچه ها صرف کنند.

6 ویژگی بچه های باهوش

•    بچه ای که باهوش است زودتر حرف می زند و راه می رود.

•    کلمات را درست و بجا به کار می برد.

•    حس رهبری را نسبت به بچه های دیگر دارد.

•    با همسن های خودش متر بازی می کند و با بچه های بزرگ تر همبازی می شود.

•    بچه باهوش ضریب هوشی بین 115 تا 130 دارد؛ بچه تیزهوش بین 130 تا 145 و از 145 به بالا هم نخبه محسوب می شود.

•    بچه ها در یک سالگی باید بتوانند بین 8 تا 10 کلمه بلد باشند و بچه تیزهوش امکان دارد بتواند 50 کلمه را بیان کند.                                           

*فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان