سفر به سرزمین سیاه

«كنیا» جایی عجیب و غریب است؛ جایی در شرق آفریقا و به‌شدت آفریقایی. 37‌میلیون نفر جمعیت دارد كه بیشتر آن‌ها مسیحی هستند. می‌شود هیجان‌انگیز‌ترین سفر زندگی را به كنیا داشت و حسابی لذت برد. این سفر در روزهای پایانی فروردین ماه امسال انجام شد و تجربه بی‌نظیری بود. بخش اول و دوم این سفرنامه را در  شماره‌های پیش خواندید، اینك بقیه ماجرا...

---

ساعت تقریبا 6 صبح است كه به ورودی پارك می‌رسیم. با ون روبازی كه حسابی هیجان‌انگیز به‌نظر می‌رسد، غر می‌زنم سر امیرعلی كه پس حیوان‌های‌تان كجا هستند؟ امیرعلی می‌گوید: «مگر من رئیس حیوان‌ها هستم... به من چه!»

داریم یكی به دو می‌كنیم كه ریچارد ترمز می‌كند و می‌گوید: «دعوا نكنید... اونجان!» و نخستین گله آهوها را نشان‌مان می‌دهد. خدای بزرگ! مگر می‌شود... تا به حال چنین صحنه‌ای ندیده‌ام. 40-30 آهوی زیبا، با خط‌هایی زیر شكم‌شان، می‌چرخند و می‌دوند... همه شعرهای ادبیات فارسی كه درباره آهو بوده‌اند را در ذهنم مرور می‌كنم. پس آن شاعران می‌دانسته‌اند آهو چطور جانوری است كه این‌قدر خوب آن را توصیف كرده‌اند. زیرلب ترانه‌ای را زمزمه می‌كنم:

«تو‌ ای آهو، كه به هرسو روی از برم گریزان...»

امیرعلی می‌گوید:« چیه... خوشحال شدی...» ترانه را برایش ترجمه می‌كنم. سری تكان می‌دهد اما مطمئن هستم كه شاعرانگی ترانه را نفهمیده است، بخت‌مان باز می‌شود و حیوان‌ها یكی یكی به میدان می‌آیند. بوفالویی كه پرنده‌ها روی پشتش نشسته‌اند و دارند تمیزش می‌كنند، گورخرهایی كه معلوم نیست حیوانات سیاهی هستند با خط‌های سفید یا حیوانات سفید با خط‌های سیاه؟... كرگدن‌های غول‌آسا... گله‌های زرافه... اما هیچ‌كدام از این حیوان‌ها به زیبایی 2 قلاده شیری نیستند كه آرام و پرابهت در فاصله چندمتری ما دراز كشیده‌اند و معلوم نیست در ذهن‌شان چه می‌گذرد؟ آیا می‌خواهند در یك حركت ناگهانی به سوی ما هجوم بیاورند؟ چنین به‌نظر نمی‌رسد اما ریچارد می‌گوید اگر چنان هم كنند، عجیب نیست. بودن در ماشین ریچارد برایم یك حاشیه امنیت ایجاد می‌كند. هرجا خطری احساس شود، می‌شود گاز داد و فرار كرد اما درنهایت به نقطه‌ای می‌رسیم كه جنگل، انبوه می‌شود و راه‌، دیگر ماشین رو نیست. باید پیاده شویم و پیاده برویم. یك نگهبان مسلح آنجاست كه حاضر می‌شود در مقابل دریافت مبلغی كه ابتدا تعیین نمی‌كنیم چقدر، همراه ما به جنگل بیاید و گردشی یك ساعته داشته باشیم.

از این‌جا به بعد را دیگر نمی‌توانم بنویسم، یعنی درواقع واژه‌هایی پیدا نمی‌كنم كه بتواند احساسم را در آن صبح عجیب بیان كند. نمی‌توانم آن همه صدای پرنده را كه برای بار اول در زندگی می‌شنیدم را برای كسی توضیح دهم، همین‌طور لانه‌های پرندگان را... لاك‌پشت‌ها و سنجاقك‌های خال‌خالی را... سوسمارهایی كه چنان آرامند كه آدم فكر نمی‌كند ممكن است خودش طعمه بعدی، آن‌ها باشد... گل‌ها... برگ‌ها... خدایا! اینجا كجاست دیگر؟

مرد محافظ انگار چشم‌هایش مسلح است! چیزهایی را نشانم می‌دهد كه عمرا ممكن نیست خودم ببینم. او می‌داند كه لانه طوطی‌ها روی كدام یك از درخت‌های جنگل است. او می‌داند كه كجای دریاچه را با انگشت نشانم دهد كه بتوانم چشم‌های یك سوسمار را ببینم... او می‌داند كه چه ردی را باید بگیریم تا در نهایت به 2 زرافه عاشق برسیم .  گردش با مرد محافظ تمام می‌شود. از ریچارد می‌پرسم كه چقدر باید به او بدهم؟ می‌گوید: «صد شیلینگ» با تعجب می‌پرسیم: «صد شیلینگ؟» صد شیلینگ به پول ما می‌شود كمی بیشتر از هزار تومان. اگر قبل از همراه شدن با او می‌دانستم كه او در مقابل این مبلغ قرار است محافظ جان من باشد، حاضر به همراهی نمی‌شدم. چون هنوز هم باور نمی‌كنم كسی در مقابل هزار تومان حاضر به حفظ جان آدمی باشد كه او را استخدام كرده است.

---

برای رفتن به مومباسا اتوبوس شب رو می‌گیریم. مومباسا شهری است در جنوب شرقی كنیا و در كناره غربی اقیانوس هند. اگر یكی، دوراه خاكی نسبتا كوچك نبود، مومباسا را می‌شد به‌راحتی یك جزیره خواند. از نایروبی سوار بر اتوبوس باید 7-6 ساعتی را سپری كرد تا به مومباسا رسید. با امیرعلی ساعت 11 شب سوار اتوبوسی نسبتا تروتمیز می‌شویم. البته این شانس ماست وگرنه اتوبوس‌های غیرقابل تحمل كم نیست. در كنیا وقتی سوار بر اتوبوس‌های بین شهری می‌شوید، وقتی مسافران تكمیل می‌شوند و اتوبوس راه می‌افتد، شاگرد راننده با یك دوربین دیجیتال شروع می‌كند به تصویربرداری از همه مسافران. او از سرتا ته اتوبوس را تصویربرداری می‌كند؛ این كار برای جلوگیری از دزدی احتمالی و شناسایی دزدها صورت می‌گیرد. بعدتر در مركز خرید بلیت در مومباسا می‌بینیم كه چندتا از همین عكس‌ها را روی درودیوار زده‌اند و زیرش مثلا نوشته‌اند: «دزد لپ‌‌تاپ یا دزد چمدان...» ساعت یك ربع به 6 می‌رسیم به مومباسا. هوا همین اول صبح هم گرم است و عجیب این‌كه شهر چنان زنده و در رفت‌وآمده است كه آدم باور نمی‌كند ساعت هنوز 6 هم نشده است.

هتلی كه پیشتر رزرو كرده‌ایم، فاصله‌ای حدودا 20 دقیقه‌ای تا مركز شهر دارد. یك توك توك می‌گیریم؛ توك‌توك‌ها 3چرخه‌های درب و داغانی هستند كه گنجایش یكی، دو تا ساك و چمدان و 2 مسافر را دارد اما وقتی سوار آن می‌شوید تا به مقصد برسید حسابی از خجالت كمر در می‌آیید. (استفاده از وان آب گرم بعد از پیاده شدن از توك‌توك توصیه می‌شود.) توك‌توك را در محوطه هتل راه نمی‌دهند. طبیعی است توك‌توك در آن هتل! با آن ورودی رویایی مثل این است كه روی چانه نیكول كیدمن یك جوش چركی زده باشد. 2مستخدم می‌دوند تا چمدان را زودتر پایین بگذارند و توك‌توك را رد كنند برود پی كارش. معلوم نیست درباره ما چه فكری می‌كنند... مسافرانی در آن ساعت صبح... آن هم با توك‌توك.

باغ هتل مجموعه‌ای است از انواع و اقسام گل‌ها و درختانی كه تصور كنید؛ از درختان نارگیل گرفته تا گل‌های عجیبی كه هیچ‌وقت اسم‌شان را نمی‌فهمم. رفت‌وآمد مارمولك‌های بزرگ آنقدر عادی است كه كسی نگاه‌شان هم نمی‌كند؛ مارمولك‌هایی تقریبا 40سانتی‌متری در رنگ‌بندی وسیع: سبز، آبی‌، قرمز و... . عصرها باغ هتل life city پر می‌شود از میمون‌های بامزه‌ای كه دم‌های‌شان را بالا می‌گیرند و از مقابلت عبور می‌كنند.

اما این قشنگی پشت شمشادهای هتل، جایی كه چند تا پله آدم را به ساحل شنی می‌رساند، تمام می‌شود. آفریقا اینجا شروع می‌شود؛ فروشندگانی كه تا سرحد مرگ به آدم التماس می‌كنند، آن هم برای خرید یك شی 3-2 هزار تومانی. بچه‌هایی كه آویزانت می‌شوند تا در مقابل كمی راهنمایی، سكه‌ای بگیرند. در فاصله 5 دقیقه‌ای از هتل، یك دهكده آفریقایی كوچك است كه زندگی صاحبانش از راه همین كارها می‌گذرد. دكه‌های كوچكی كه در انتظار تشنگی توریست‌ها می‌مانند تا شاید یك بطری آب بفروشند. دهكده‌ای كه بخشی از آن شب‌ها برق ندارد اما جالب این است كه همین دهكده فقیر، یك كافی‌نت دارد. برای ما كه لپ‌‌تاپ سنگین امیرعلی را در همان نایروبی گذاشته‌ایم، كشف چنین جایی مثل كشف فوق‌العاده‌ای است. كافی‌نت در واقع یك اتاق چوبی است با 2 میز درب و داغان و 2تا لپ‌تاپ. باید روی یك چهارپایه (در واقع سه‌پایه چون یكی از پاهایش چنان لق می‌زند كه اگر نباشد آدم امنیت بیشتری دارد) نشست و به اینترنت وصل شد.

دارم ایمیل‌هایم را چك می‌كنم و گاهی تی‌شرتم را بالا می‌زنم تا شاید باد پنكه فكستنی كه روشن است، بدنم را خشك كند كه می‌بینم چیزی كنار پایم تكان می‌خورد. یك میمون درحالی‌كه بچه‌اش آویزان اوست كنارم آمده و زل زده به این فرآیند پیچیده ایمیل و تی‌شرت‌! چند لحظه نگاه می‌كند شاید با خودش فكر می‌كند این دیوانه كیست؟ اما هر فكری می‌كند حتما به این نتیجه می‌رسد كه آبی از این موجود، گرم نمی‌شود چون راهش را می‌كشد و می‌رود.

شهر ساحلی مومباسا كه نمی‌دانم چرا كنیایی‌ها تا این حد دوستش دارند، پر از خاك‌وخل است، پر از فقیر و بیچاره. برای پیدا كردن جایی كه بشود غذا خورد، پدر آدم درمی‌آید و تازه وقتی جای نسبتا مناسبی پیدا می‌كنی، آنقدر گرما خورده‌ای كه دیگر چیزی میلت نمی‌كشد. شهر پر از هندی‌تبار است و جمعیت شیعه بخشی از مسلمانان را تشكیل می‌دهند. شیعیانی كه به‌راحتی كنار اهل تسنن زندگی می‌كنند و مراسم‌شان را از ظهر عاشورا بگیرید تا تولد «بی‌بی زهرا(س)» (به تعبیرخودشان) با شكوه تمام برگزار می‌كنند.
یك فروشنده مومباسایی وقتی می‌فهمد ایرانی هستم و شیعه، شروع به صحبت می‌كند و در آخر می‌گوید: «آرزوی من این است كه به زیارت امام رضا(ع) بیایم!»

با اتوبوسی شبیه آنچه با آن آمده بودیم به نایروبی برمی‌گردیم اما این‌بار در یك بعدازظهر دل‌انگیز كه می‌شود زیبایی‌های جاده پر دست‌انداز را هم دید. درخت‌های چاقی كه شبیه درخت‌های توی كتاب قصه‌های بچه‌ها هستند، گرازهای آزاد، بچه‌های سیاه خوشحال كه به‌نظر می‌رسد معنای خوشبختی را بهتر از هركس دیگر می‌فهمند و... شب در نایروبی هستیم. خسته تا حدی كه خواب را بر شام ترجیح می‌دهیم.

---

امیرعلی در راستای سلسله اصرارهای اعصاب خردكنش در سرویس‌دهی به یك دوست، 2 ساعت و نیم تمام پافشاری می‌كند تا صبح با ماشینش به دفتر كارش برویم و بعد من ماشین او را بردارم و به گشت‌و‌گذار در شهر بپردازم، از او اصرار و از من انكار. به او می‌گویم: «من تا حالا حتی در تهران هم ماشین كسی را امانت نگرفته‌ام چه برسد به نایروبی» می‌گوید: «نترس، هیچ اتفاقی نمی‌افتد.» می‌گویم: «من گواهینامه بین‌المللی ندارم و قانونی نمی‌توانم رانندگی كنم.»

می‌گوید: «هیچ‌كسی جلویت را نمی‌گیرد. اینجا كنیاست...» به هیچ صراطی مستقیم نیست. اگرچه برای خودم وسوسه‌كننده است كه بعد از چندروز دوری از تهران، در شهر رانندگی كنم اما مطمئن هستم، نرسیده به چهارراه اول یا كسی را زیر كرده‌ام یا ماشین را زده‌ام به درودیوار. صرف‌نظر از رانندگی بد كنیایی‌ها، مشكل اصلی این است كه فرمان ماشین‌ها سمت راست است و جهت خیابان‌ها برعكس. حتی وقتی پیاده‌روی هم می‌كردم، یكی، دوباری نزدیك بود بروم زیرماشین. زیرا وقت عبور از خیابان، مطابق آنچه در كودكستان یاد گرفته بودم اول سمت چپ را نگاه می‌كردم و بعد در نیمه خیابان سمت راست را. اینجا هم همان اتفاق می‌افتاد و جالب اینجا بود كه هیچ‌وقت هم شك نمی‌كردم كه چرا وقتی دارم سمت چپ را نگاه می‌كنم، هیچ ماشینی را نمی‌بینم كه به سمتم می‌آید. تنها زمانی یادم می‌آمد در كنیا هستم كه صدای بوق ماشینی، از پشت‌سر مرا به‌خود می‌آورد. بامزه‌ترین اتفاق زمانی می‌افتد كه یك تاكسی می‌گیرم. راننده كه كنار ماشین ایستاده است، صندوق عقب را باز می‌كند و وسایل مرا داخل آن قرار می‌دهد. من هم سرم را پایین می‌اندازم و می‌آیم جلو و سمت راست می‌نشینم، بدون توجه به این‌كه فرمان روبه‌روی من است. بعد می‌بینم كه راننده كنارم ایستاده و زل زده به من. با تعجب به او نگاه می‌كنم و یكباره دستم می‌آید كه چه خبر است. پیاده می‌شوم و برایش توضیح می‌دهم كه چرا چنین اشتباهاتی كرده‌ام. او می‌خندد اما نمی‌دانم باور می‌كند كه نمی‌خواسته‌ام ماشینش را بدزدم یا نه!

صرف‌نظر از رانندگی بد كنیایی‌ها، مشكل اصلی این است كه فرمان ماشین‌ها سمت راست است و جهت خیابان‌ها برعكس. حتی وقتی پیاده‌روی هم می‌كردم، یكی، دوباری نزدیك بود بروم زیرماشین...