پاپ اسمیر چقدر در تشخیص سرطان موفق است؟

ماهنامه همشهری تندرستی: سرطان، حتی اسمش هم برای خیلی از افراد وحشت و ترس شدیدی را به وجود می آورد، در گذشته به دلیل عدم پیشرفت علم، زمانی که فردی به سرطان مبتلا می شد، آن قدر دیر متوجه ابتلا به آن می شدند که دیگر کار از کار گذشته و بسیاری از سلول های بدن، سرطانی شده بودند؛ اما امروز، به نسبت گذشته خیلی چیزها تغییر کرده، سرطان به راحتی با روش های مختلف، قابل تشخیص است.

چنانچه افراد به موقع به پزشک مراجعه کنند و از روش های تشخیصی غربالگری کمک بگیرند، می توان در همان مراحل اولیه ابتلا، این بیماری را به راحتی درمان کرد. «دکتر عزیزه قاسمی نژاد»، متخصص زنان و زایمان، فلوشیپ نازایی و عضو هئیت عملی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مواردی را که باید درباره تست پاپ اسمیر بدایند، به شما می گوید.


پاپ اسمیر، خوب و ارزان

امروزه روش های تشخیصی زیادی وجود دارد که با آنها می توان سرطان را به موقع تشخیص داد. «پاپ اسمیر» (Papsmear) یکی از روش ها محسوب می شود که در صورت استفاده درست از آن می توان به را حتی از پیشرفت سرطان در بدن پیشگیری کرد. تست پاپ اسمیر درواقع یک تست غربالگری است که دارای یکسری از ویژگی هاست که می توان به ارزان بودن، ساده بودن و قابل اندازه گیری بودن آن اشاره کرد. این تست، یک روش خوب برای تشخیص سرطان دهانه رحم محسوب می شود.

تستی که همه خانم ها باید انجام بدهند

برخی از افراد تصور می کنند که این تست را باید دائما انجام بدهند در حالی که این باور نادرست است و این تست را پزشک متخصص زنان  براساس یک قاعده خاص برای افراد مختلف انجام می دهد. فواصل انجام این تست از یک بیمار به بیمار دیگر متفاوت است. این تست را باید همه خانم ها بعد از شروع رابطه زناشویی به صورت سالانه (سالی یک بار) انجام بدهند. چنانچه این تست، سه سال پشت سر هم، به صورت سالانه انجام شد و نتیجه تست هر سال منفی بود، متخصص زنان و زایمان، فواصل تست را طولانی تر در نظر می گیرد؛ اما در شرایطی که فرد رفتار پرخطر داشته باشد یا موازین بهداشتی مثل استفاده درست از کاندوم را رعایت نکند باید این تست را با توجه به نظر پزشک با فواصل نزدیک به هم انجام بدهد.

همچنین آن دسته از افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند یا به بیماری های خاصی مبتلا هستند، باید تست پاپ اسمیر را با فواصل نزدیک به یکدیگر انجام بدهند. افرادی که دخانیات مصرف می کنند با ریسک ابتلا به سرطان در آن ها بالاست نیز، در این گروه خاص قرار می گیرند. این تست را باید از شروع اولین رابطه زناشویی تا سن 60 سالگی انجام داد و معمولا از سن 60 تا 70 سالگی دیگر آن را انجام نمی دهند.

چه طور انجام می شود؟

تست پاپ اسمیر به این شکل انجام می شود که پزشک متخصص زنان، ضمن معاینه داخلی، نمونه ای را به آرامی با شیوه ای خاص بر می دارد. سپس آن را روی یک لام شیشه ای می گذارد و با فیکساتور (ثابت کننده، Fixator) آن را روی لام، ثابت می کند. این نمونه به آزمایشگاه فرستاده می شود و پس از رنگ آمیزی خاص، مورد بررسی قرار می گیرد. علاوه بر روش پاپ اسمیر، روش تشخیصی دیگری وجود دارد که با پاپ اسمیر کمی متفاوت است. این روش «تین پرپ» (thinprep) نام دارد. پس از معاینه داخلی، با یک برس خاص بهداشتی، نمونه ها را بر می دارند سپس آن را در محلول تین پرپ قرار می دهند و به آزمایشگاه می فرستند تا رنگ آمیزی و بررسی انجام شود. نتایج روش های تشخیصی به متخصص زنان ارجاع داده می شوند.

کدام روش بهتر است؟

روش های تشخیصی باید به خوبی انجام شوند، پاپ اسمیر به نسبت تین پرپ روش قدیمی تری محسوب می شود ولی در صورتی که به درستی انجام شود خطای کمی دارد. نظر متخصصین در رابطه با درصد خاطی این روش متفاوت است و خطای پاپ اسمیر را از 10 تا 25 درصد و برخی دیگر خطای این روش را تا 50 درصد می دانند. برخی از کارها در انجام این روش تشخیصی، باعث ایجاد خطا برای آن می شود. برای مثال، در شرایطی که آماده کردن نمونه بیش از اندازه طول بکشد و نمونه خشک شود، خطا به وجود می اید.

برای کاهش خطا، نمونه برداشته شده باید به خوبی روی لام کشیده شود و فیکساتور از فاصله 20 سانتی متری روی نمونه زده شود، در صورتی که این فاصله کم باشد، سلول ها از روی نمونه می پرند و خطای تست پاپ اسمیر زیاد می شود. چنانچه در روش تین پرپ هم مراحل به درستی انجام نشود، احتمال خطا وجود دارد.

گاهی ممکن است تست پاپ اسمیر منفی باشد ولی به دلیل خطا، فرد دارای تغییرات پیش سرطانی در دهانه رحم باشد اما در شرایطی که تست مثبت شود، خطایی در کار نیست و لزومی به تکرار آزمایش وجود ندارد و اقدامات تشخیصی و درمانی بعدی انجام می شود که یکی از این اقدامات بیوپسی (Biopsy) یا تکه برداری از دهانه رحم است، سپس این نمونه در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می گیرد. سلول سرطانی در چنین شرایطی می تواند فقط دهانه رحم را با بخش وسیع تری مثل رحم را به خود مبتلا کرده باشد.

اگر مسئله سلول های پیش سرطانی، مطرح باشد فقط این قسمت مبتلا برداشته می شود البته این کار را معمولا برای افراد جوان که قصد بازداری دارند انجام می دهند ولی در شرایطی که سن فرد بالا (معمولا 45 سال) و بچه داشته باشد، پزشک متخصص زنان، رحم را به صورت کامل بر می دارد.


زگیل، عامل سرطان؟

یکی از دلایل ابتلا به سرطان دهانه رحم، زگیل تناسلی است البته نباید این موضوع را از یاد برد که زگیل انواع مختلفی دارد که همه آن ها باعث ابتلا به سرطان نمی شوند و تنها تعدادی از زگیل ها باعث سرطان می شوند. عامل ابتلا به این زگیل یک ویروس به نام پاپیلومای انسانی (Human papilloma virus) محسوب می شود.

بسیاری از افراد می توانند به این نوع زگیل مبتلا و خودشان از این مسئله یی اطلاع باشند، چون در خیلی از موارد این زگیل بدون علائم است و همین مسئله تشخیص آن را سخت می کند. خیلی از افراد تصور می کنند که پاپ اسمیر روش مناسبی برای تشخیص نوع زگیل تناسلی (از لحاظ سرطان زا بودن) است در حالی که راه تشخیص این نوع زگیل، معاینه داخلی محسوب می شود و چنانچه پزشک متخصص زنان، ابتلا به زگیل را تشخیص بدهد. فرد باید از «اچ.پی.وی تایپینگ» (Hpv genotyping) که روش تشخیصی دیگری است کمک بگیرد تا نوع زگیل مشخص و اقدامات لازم انجام شود.

برخلاف تست پاپ اسمیر که به همه افراد توصیه می شود، انجام اچ.پی. تایپینگ به همه افراد توصیه نمی شود و تنها در شرایطی که فرد رفتار پرخطر دارد، سیگاری است یا دچار ترشحات متعدد می شود این نوع روش تشخیصی ممکن است انجام شود. همچنین در شرایطی که دهانه رحم زخم یا ترشحات زیادی وجود داشته باشد متخصص زنان و زایمان انجام اچ.پی. وی تایپینگ را ضروری می داند چنانچه فرد به زگیل تناسلی مبتلا باشد، تست پاپ اسمیر برای بررسی تغییرات سلولی، با فاصله کمتری انجام می شود تا سلول های پیش سرطانی را در صورت بروز، بتوان سریع تشخیص داد.

واکسن کافی نیست

برخی از افراد واکسن زگیل تناسلی (گارداسیل Gardasil) را می زنند و تصور می کنند که با زدن این واکسن دیگر نیازی به معاینات دوره ای ندارند و نباید پاپ اسمیر انجام بدهند در حالی که این باور نادرست است چون این واکسن تنها می تواند بدن را در برابر چهار نوع از زگیل های تناسلی خطرناک محافظت کند در حالی که شش نوع زگیل تناسلی که باعث ابتلا به سرطان می شوند، تاکنون شناسایی شده است، پس زدن واکسن، افراد را از مراجعه دوره ای پس زدن واکسن، افراد را از مراجعه دوره ای به پزشک متخصص زنان بی نیاز نمی کند.

راهی برای تشخیص عفونت

بسیاری از خانم ها در طول زندگی خود به عفونت مبتلا می شوند، یکی از ویژگی های پاپ اسمیر این است که می توان با آن عفونت های مختلف را هم تشخیص داد. برای مثال با این تست می توان عفونت کاندیدا (Candida) یا تریکومونا (Trichomonas) را تشخیص داد. چنانچه برای خانمی انجام پاپ اسمیر توصیه شد و این خانم به عفونت نیز مبتلا بود، باید تا زمانی که عفونت درمان شود انجام پاپ اسمیر را به تعویق انداخت چون انجام پاپ اسمیر در زمانی که فرد به عفونت مبتلاست، باعث می شود که پزشک متخصص زنان برای بالابردن دقت نتیجه این تست، مجددا از فرد بخواهد که آن را انجام بدهد.

اگر پاپ اسمیر مثبت شود

چنانچه نتیجه پاپ اسمیر، تغییرات سلولی غیرطبیعی و سرطانی را نشان بده در چنین شرایطی باید اقداماتی را برای بیمار انجام داد. اگر تشخیص به موقع و در مراحل اولیه ابتلا صورت گرفته باشد، جای نگرانی نیست و درمان معمولا با برداشتن قسمتی که دچار تغییرات سلولی شده یا برداشتن کل رحم انجام می شود. ولی در شرایطی که تشخیص به موقع صورت نگیرد و ابتلا به سرطان در مراحل پیشرفته باشد، درمان سخت تر خواهدبود. در چنین شرایطی ممکن است، غدد لنفاوی و قسمت های دیگر بدن هم تاحدودی درگیر سرطان شده باشند. وقتی این اتفاق بیفتد، در چنین شرایطی علاوه بر عمل جراحی، رادیوتراپی و گاهی شیمی درمان، توصیه می شود که تشخیص این مسئله برعهده پزشک است.


قبل از انجام تست باید بدانید

روش های تشخیصی می توانند کمک زیادی به تشخیص به موقع بیماری ها کنند به شرط آنکه برای بهره گیری از این روش های تشخیصی، دقت لازم را انجام داد تا خطای تشخیصی کم شود.

•    برای انجام پاپ اسمیر باید یک تا دو هفته بعد از دوره عادت ماهانه (بعد از خونریزی) به پزشک متخصص زنان مراجعه کرد.

•    افرادی که قصد دارند تست پاپ اسمیر انجام بدهند نباید 24 ساعت قبل از انجام این تست رابطه زناشویی داشته باشند.

•    اگر فردی از دوش واژینال (شست و شوی داخلی) استفاده می کند باید از 48 ساعت قبل انجام این کار را متوقف کند.

•    همچنین کرم های واژینال نیز نباید از 48 ساعت قبل از انجام پاپ اسمیر، استفاده شوند.

•    خیلی از افراد تصور می کنند که برای انجام پاپ اسمیر باید ناشتا باشند در حالی که برای انجام این تست نباید ناشتا بود چون تست پاپ اسمیر از طریق خون گیری نیست.

•    آن دسته از افرادی که از واکسن زگیل تناسلی استفاده می کنند نباید تصور کنند که تا آخر عمر از ابتلا به زگیل تناسلی و سرطان مصون هستند، چون تحقیقات روی این واکسن هنوز ادامه دارد و دقیقا مشخص نیست که این واکسن تا چه مدت می تواند بدن را در برابر ویروس مصون نگه دارد.

•    خانم هایی که سیگار می کشند باید این عادت خود را کنار بگذارند چون این دسته از خانم ها بیش از دیگران مستعد ابتلا به سرطان هستند.

•    افرادی که می خواهند واکسن زگیل تناسلی بزنند نباید این کار را در دروان شیردهی یا بارداری انجام بدهند.

•    انجام تست پاپ اسمیر در زمان بارداری، ممنوعیتی ندارد و در صورتی که زمان انجام این تست باشد و پزشک متخصص زنان انجام آن را ضروری بداند، باید آن را انجام داد.