درمان سنگ کلیه و پروستات با لیزر

دکتر محمد جعفر کیانی - جراح ،متخصص كلیه و مجاری ادراری و عقیمی مردان

اطلاعات عمومی در مورد پروستات
پروستات غده‌ای است که بطور طبیعی در زیر مثانه واقع شده و مختص مردان می‌باشد، زنان فاقد پروستات هستند. مجرای ادرار از میان پروستات رد شده و وظیفه پروستات تولید قسمتی از مایع منی می‌باشد. پروستات در توانایی جنسی نقشی نداشته و از روی سطح شکم قابل لمس نمی‌باشد. از سن 45 تا 50 سالگی پروستات در تمام مردان شروع به رشد خویش‌خیم و بزرگ شدن می‌کند.

التهاب پروستات
این بیماری اکثراً در سنین جوانی و زیر 50 سالگی دیده شده و انواع میکروبی و غیرمیکروبی داشته که اکثریت موارد آن نوع غیرمیکروبی می‌باشد. علائم آن مبهم و غیراختصاصی بوده و شامل درد ناحیه زیرشکم و یا بین پاها، درد لگن، سوزش ادرار، کاهش جریان ادرار، تکرر ادرار می‌باشد. این بیماری طولانی مدت بوده و عوامل روحی در تشدید و یا تخفیف بیماری مؤثر بوده، اکثریت بیماران مراجعات مکرر به پزشکان مختلف داشته و از لحاظ روحی تحت فشار هستند.

نکته مهم در درمان این بیماران، اطمینان دادن به بی‌خطری این بیماری و نیز عدم ارتباط آن با سرطان پروستات و بزرگی خوش‌خیم پروستات در سنین بالا می‌باشد.

عوارض بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات
گذشته از علائم مزاحمی که این بیماری تولید می‌کند، خطرناک‌ترین و مهم‌ترین عارضه‌ای که می‌تواند تولید کند، انسداد تدریجی در مسیر خروج ادرار از کلیه‌ها و از کار انداختن کلیه‌ها بوده که این مسئله به‌خصوص در بیماران با سطح اجتماعی بالاتر دیده شده که علائم خیلی شدید نبوده و حتی می‌تواند منجر به نارسایی و از کار افتادن دائمی کلیه‌ها گردد.

خون‌ریزی‌های شدید مثانه که با دفع لخته همراه بوده و نیز عفونت های مکرر سیستم ادراری از دیگر عوارض مهم این بیماری است.

بررسی بیماران
اولین نکته شدت علائم و میزان مزاحمتی است که این علائم در مسیر طبیعی زندگی این بیماران تولید می‌نماید. از لحاظ کارهای آزمایشگاهی حتماً انجام آزمایش PSA و نیز سونوگرافی از کلیه‌ها و لگن و نیز تعیین باقیمانده ادراری در آن ضروری است.

نکته دیگر اینکه چون بیماری تنگی برای ادرار، علائم آن مشابه بزرگ شدن پروستات می‌باشد، قبل از شروع درمان باید مجرای ادرار بررسی شود.

درمان
درمان شامل درمان داروئی و درمان غیرداروئی می‌باشد که درمان غیرداروئی خود به دو دسته درمان‌های غیرتهاجمی و تهاجمی تقسیم می‌شود. یک مسئله مهم قبل از شروع درمان (هر نوع آن)، وجود علائم و یا عوارض بیماری در فرد می‌باشد و صرف بزرگ بودن پروستات دلیلی برای شروع درمان حتی درمان داروئی نمی‌باشد.

 درمان داروئی شامل استفاده از دو دسته دارو می‌باشد که یک دسته آن مجرای ادرار را بازتر کرده و در نتیجه جریان ادرار بهتر می‌شود و دسته دوم کمک به کوچک‌تر شدن پروستات کرده و البته این دسته دارو (دومی) باید برای مدت طولانی مصرف شود، تا تأثیر آن معلوم گردد. در مورد رژیم غذایی این بیماران یک نکته مهم این است که در این بیماران از مصرف مایعات در ساعات شب باید پرهیز نموده و همینطور باید از مصرف مقدار زیادی مایع بصورت یکباره و ناگهانی و همینطور الکل و داروهای ضد آبریزش بینی و قرص ایمی پیرامین اجتناب نمایند.

درمان غیرداروئی
شامل درمان‌های کمترتهاجمی و تهاجمی بوده و درمان‌های کمتر تهاجمی خود شامل استفاده از امواج رادیوگرافی (R.F) و لیزر، ... می‌باشد.
این درمان‌ها عوارض بسیار کم داشته و اکثراً بصورت سرپائی انجام شده و نیاز به بستری شدن ندارند. به‌خصوص این درمان در افراد مسن با حال عمومی بد که خطرات بیهوشی در آن‌ها زیاد است مناسب‌تر می‌باشد.

---

سنگ کلیه:
سنگ کلیه بیماری است که باعث درد در پهلوی سمت چپ یا راست بدن می‌شود.سنگ دستگاه ادراری یکی از ناراحت کننده‌ترین بیماری‌ها است. اغلب بیماران مبتلا به سنگهای کلیه معمولاً در سالهای اولیه بلوغ مراجعه می کنند و حد اکثر شیوع سنی آن در حدود 28 سالگی است. یک قله دیگر در 55 سالگی وجود دارد که تقریباً مختص به سنگهای عفونی در خانمها است. بطور کلی سنگهای کلیه در مردان 4 برابر زنان است ولی اگر تنها سنگهای عفونی را در نظر داشته باشیم نست مرد به زن 2 به 3 است.[۱] انواع مختلف سنگ ادراری وجود دارد ولی اغلب سنگها از جنس کربنات کلسیم هستند. سایر انواع : استروایت یا عفونی، اگزالاتی ، سیستئینی، اسیداوریکی . سنگ‌ها در لگنچه، میزنای، مثانه و در پیشابراه دیده می‌شوند. رژیم غنی از کلسیم - سدیم - پروتئین و همچنین عدم تحرک افراد مبتلا به هیپر کلسیوی نوع دو - افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی مثل التهاب روده یا ایلئوستومی، سابقه ابتلا به عفونت ادراری و بیماری‌های متابولیک، نقرس، عدم تحرک در ابتلا به سنگ نقش دارند.

کلیه ها عمل تصفیه خون را با خارج کردن مقدار اضافی سدیم(نمک) و دیگر مواد زاید و محلول در آب انجام می دهد.اشباع و غلیظ شدن ادرار باعث ته نشینی و رسوب ترکیبات آن در کلیه ها می شود و در نتیجه سنگ کلیه به وجود می آید که قابل حل در ادرار نیست.اجزای غیر قابل حل با هم جمع می شوند و تبدیل به سنگ سختی می شود.اسیدی یا قلیایی بودن ادرار نیز باعث تشکیل سنگ می شود.

علائم سنگ کلیه:
درد حاد اغلب ناشی از گیرکردن سنگ در مجاری ادراری است وگرنه خود سنگ اغلب علامتی ندارد. انسداد، عفونت، خیز درد شدید در منطقه دنده‌ای مهره‌ای، تهوع، استفراغ و اسهال است. درد بسیار شدید و شبیه به درد زایمان است، هماچوری یا خون ادراری در این افراد دیده می‌شود.
هدف فوری درمان درد و هدف طولانی جلوگیری از تخریب نفرون است. نفرون نام واحدهای ساختاری کلیه است که لوله پیچیده‌ای متشکل از یک لایه بافت پوششی است و در یک انتها بسته و در انتهای دیگر به درون لگنچه باز می‌شود. سنگ کلیه می‌تواند کشنده باشد.

عوارض سنگ کلیه
ابتلای به سنگ کلیه ممکن است باعث بروز مشکلاتی از این قبیل شود:
افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری یا تشدید عفونت‌های موجود.
آسیب‌های کلیوی، که در موارد خاص ممکن است حتی کار به نارسایی حاد کلیه بکشد.
پیشگیری از ابتلا به سنگ‌های کلیه به ویژه در کسانی که تنها یک کلیه دارند و بیماران دچار نقص سیستم ایمنی و افرادی که کلیه‌های پیوندی دارند، از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار است.

وقتی درد قابل ‌تحمل است

اغلب اوقات برای دفع سنگ به چیزی بیشتر از اقدامات درمانی در منزل نیاز نخواهد بود. این اقدامات شامل نوشیدن مقادیر فراوان آب، مصرف داروهای مسکن و حتی‌الامکان گرفتن سنگ دفع‌شده و جمع‌آوری ادرار 24 ساعته برای بررسی سنگ از نظر نوع، ترکیب و علل زمینه‌ای تشکیل سنگ است.
اما گاهی اوقات، این اقدامات درمانی جواب نمی‌دهند و مراجعه به پزشک ضرورت پیدا می‌کند. در این مواقع، اگر پزشک معالج به امکان دفع خودبه‌خودی سنگ اعتقاد داشته و تحمل درد هم برای بیمار امکان‌پذیر باشد، باز هم همان اقدامات درمانی خانگی پیشنهاد می‌شود. اما اگر درد خیلی شدید باشد، احتمالاً سنگ، مجرای ادراری بیمار را مسدود کرده یا این‌که سنگ با یک عفونت ادراری همزمان شده است.
در چنین شرایطی، احتمالاً پزشک گزینه‌‌های طبی را برای حل مشکل توصیه می‌کند. این گزینه‌ها عبارتند از:

 ضد درد: استفاده از داروهای ضد دردی که نیاز به نسخه پزشک ندارد؛ مانند، داروهای ضد التهابی غیر استرییدی نظیر ایبوپروفن و دیکلوفناک که ممکن است درد را تسکین دهند. در صورت نیاز ممکن است پزشک معالج تصمیم به تجویز داروهای ضد درد قوی‌تری بگیرد.

 نوشیدن آب فراوان: در ساعات بیداری هر ساعت یک لیوان آب بنوشید، چراکه شما نیازمند نوشیدن مقادیری بیش از حد معمولِ 8 تا 10 لیوان آب در روز هستید. اما اگر به بیماری‌های کلیوی، قلبی یا کبدی مبتلا هستید یا اگر به هر دلیل دیگری با محدودیت مصرف آب مواجهید، قبل از افزایش مصرف مایعات با پزشکتان مشورت کنید. از مصرف نوشابه‌های گازدار و آب برخی میوه‌ها (به ویژه گریپ‌فروت) و غذاهای حاوی اگزالات فراوان پرهیز نمایید.

 جمع‌آوری سنگ و ادرار: ممکن است پزشک معالجتان بخواهد برای آزمایش سنگ‌های دفعی و تعیین نوع و ترکیب آن‌ها به جمع‌آوری سنگ اقدام کند. شما می‌توانید با استفاده از یک صافی، سنگ‌ها و حتی شن‌های دفع‌شده از کلیه را جمع‌آوری کنید. راه دیگرش، جمع‌آوری ادرار در یک ظرف و جمع‌آوری سنگ‌ها از داخل آن است. بهتر است برای گرفتن سنگ‌ها تا 3 روز از زمان پایان درد به این کار ادامه دهید.

 خارج کردن یا خرد کردن سنگ از طریق پوست: اگر سنگ‌شکن کارساز نباشد یا سنگ خیلی بزرگ باشد، از این روش استفاده می‌شود. در این روش، لوله نازکی به نام نفروسکوپ از طریق برش کوچکی که در ناحیه پشت بیمار ایجاد شده وارد کلیه می‌شود. سپس با استفاده از آن، سنگ را خارج (لیتوتومی) یا آن را خرد می‌کنند و سپس خارج می‌سازند (لیتوتریپسی).

 یوتروسکوپی: جراح در این روش، لوله تلسکوپ نازکی را به نام یوتروسکوپ از طریق مجرای ادراری به محل استقرار سنگ هدایت می‌کند و می‌کوشد تا با بهره‌گیری از این ابزار دقیق، سنگ را به طور کامل خارج سازد یا برای راحتی کار، ابتدا آن را با استفاده از امواج فراصوت، لیزر یا تکنیک الکتروهیدرولیک بشکند و سپس خارج کند. گاهی ممکن است بیمار، نیازمند استفاده از لوله‌های توخالی کوچکی (موسوم به استنت حالب) باشد که در حالب جاگذاری می‌شود و آن را برای عبور ادرار و خرده‌های سنگ باز نگه می‌دارند. این کار اغلب برای درمان سنگ‌هایی به کار می‌رود که از کلیه‌ها وارد حالب شده‌اند.

 جراحی باز: جراح در این روش، برشی را در پهلوی بیمار ایجاد می‌کند و از این طریق با دسترسی به کلیه‌ها اقدام به خارج ساختن سنگ یا سنگ‌ها می‌نماید. این، آخرین گزینه برای درمان سنگ‌ها است و در موارد معدودی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اصول پیشگیری
مواجهه مجدد با سنگ کلیه در کسانی که یک‌بار تجربه سنگ کلیه را داشته‌اند، کاملاً محتمل است. تقریباً نیمی از کسانی که سنگ کلیه داشته‌اند، موارد بیشتری از ابتلا به سنگ را در مدت 5 سال بعد از اولین تجربه‌شان دیده‌اند و تنها استثنا در این مورد، آن‌هایی هستند که از اقدامات پیشگیرانه بهره برده‌اند. این اقدامات می‌تواند شامل ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی مانند مصرف مایعات بیشتر و نیز ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی باشد. در صورتی که دارای زمینه‌های مستعدکننده ابتلا به سنگ کلیه مانند سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ باشید یا این‌که علی‌رغم مراقبت‌های فوق، مجدداً دچار سنگ کلیه شوید یا سنگ شما به تدریج بزرگ‌تر شود، ممکن است پزشکتان استفاده از تدابیر پیشگیری‌کننده دارویی را پیشنهاد کند. او ممکن است از شما بخواهد تا پس از دفع سنگ، ادرار 24 ساعته‌تان را جمع کنید. با آزمایش ادرار می‌توان به نوع و علت تشکیل سنگ پی برد و با دانستن این موارد می‌توان راه‌های پیشگیری از پیدایش مجدد سنگ را مشخص و به آن عمل کرد.

در صورتی که سنگ کلیه شما با هر یک از موارد زیر همراه باشد، درمان آن نیازمند اقدامات بیشتری خواهد بود:

 ابتلای مکرر به عفونت‌های ادراری

کاهش عملکرد کلیه

 تک‌کلیه‌ای بودن

 بیماری‌های نقص سیستم ایمنی

 پیوندی بودن کلیه

اگر در اولین تجربه بیماری‌تان بیش از یک سنگ داشته‌اید یا سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ کلیه دارید، در آن صورت استعداد بیشتری برای ابتلای مجدد به سنگ خواهید داشت و لازم است تدابیری برای ممانعت از تکرار این مشکل بیندیشید. در چنین شرایطی، رعایت موارد ذیل کمک‌کننده خواهند بود:
مایعات بیشتری مصرف کنید: روزانه حداقل 8 تا 10 لیوان آب بنوشید و اگر در مناطق گرم و خشک زندگی می‌کنید و اگر هوای محیط کارتان گرم است، آب بیشتری بنوشید. به تدریج بر مقدار مایعات مصرفی خود بیفزایید و اگر در حال حاضر، روزی 8 تا 10 لیوان آب نمی‌نوشید، سعی کنید روزانه حداقل یک لیوان به آب مصرفی‌تان بیفزایید. افزودن تدریجی به مقدار آب مصرفی، به بدنتان این امکان را خواهد داد تا خود را با مقادیر اضافی مایع ورودی وفق بدهد.
 مصرف فیبر و ویتامین C را افزایش دهید: فیبر در سبوس گندم و جو، حبوبات، نان تهیه شده از گندم کامل، کلم، هویج، میوه‌ها و … یافت می‌شود. افزایش زیاد مصرف ویتامین C با اسیدی کردن ادرار موجب حل شدن سنگ‌های فسفات کلسیمی که از سنگ‌های شایع کلیه است و نیز سنگ‌های فسفات آمونیم منیزیم می‌شود که سنگ‌های اخیر با عفونت‌های ادراری همراه هستند و در صورتی که از بین نروند، راهی جز جراحی برای از میان بردن آن‌ها وجود نخواهد داشت.

 مصرف گوشت را کم کنید.

 مصرف کلسیم را افزایش دهید: مصرف مقادیر کافی کلسیم همراه با یک رژیم کم‌سدیم و کم‌پروتئین ممکن است از خطر ایجاد دوباره سنگ بکاهد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که برخلاف برخی تصورات رایج، مصرف مقادیر بالای کلسیم از خطر تشکیل دوباره سنگ می‌کاهد. احتمالاً این مسأله به دلیل اتصال کلسیم به اگزالات در داخل لوله گوارشی و ممانعت از جذب اگزالات است که بدین ترتیب از میزان ایجاد سنگ می‌کاهد.از مصرف غذاهای حاوی اگزالات فراوان مانند سبزیجات سبز تیره، ریواس، آجیل و شکلات بپرهیزید.

 کمتر نمک بخورید: در زمان طبخ یا خوردن غذا از افزودن نمک به آن خودداری کنید. ترجیحاً نمکدان را هم از روی میز غذایتان بردارید.

---

دکتر محمد جعفر کیانی - جراح ،متخصص كلیه و مجاری ادراری و عقیمی مردان

فارغ التحصیل دانشگاه تهران 1373
پزشك عمومی دانشگاه تبریز 1363
معاونت بهداشتی درمانی گرگان 1363-1365 طرح لایه نیروی انسانی
رزیدنتی بیمارستان سینا 1369-1373
خارج از مركز گرگان، بندر تركمن، كرد كوی و بندر گز1374-1376
مسؤل بخش سنگ شكن كلیه كلینیك دكتر موسوی گرگان 1374-1376
مسؤل بخش سنگ شكن كلیه بیمارستان پارس اهواز 1376-1379
مسؤل بخش سنگ شكن كلیه بیمارستان آتیه 1379-1381
مسؤل بخش سنگ شكن كلیه كلینیك سعادت آباد 1381-1388