جادوی کلمات در ملاقات با بیماران سرطانی

ماهنامه سلامانه: فرقی نمی کند که بیمار باشید یا نه. در روزهایی که آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کشور به مرحله هشدار رسیده و روزانه 180 نفر به علت ابتلا به بیماری های حاد- بیماری های ریوی مزمن، انواع سرطان ها و... در تهران جان می دهند، همگان باید قوانین گفت و گو با بیماران حاد و سرطانی را بیاموزند تا از درد و رنج آنها بکاهند.

نبایدها

1- چه کار می توانم برایت بکنم؟

بسیاری از بیماران از این پرسش متنفرند، چرا که مسئولیت زیادی بر دوش آنها می گذارد. یکی از کسانی که پیش از این با سرطان دست و پنجه نرم کرده می گوید: بیمار از کسی کمک نمی خواهد چون از ضعیف و ناتوان جلوه کردن بیزار است. درعوض بهتر است هر کاری از دست تان بر می آید برای او بکنید. کارهای معمولی تمیز کردن یخچال، عوض کردن لامپ سوخته، رسیدگی به گلدان ها، عوض کردن روغن ماشین،

پخت و پز یا خرید روزانه- که در صورت انجام نشدن مشکلات فرد را دوچندان می کنند.

2- به یادت هستم

پروفسور اد پترزبین، سرطان شناس برجسته آمریکایی و استاد مدرسه پزشکی دانشگاه جان هاپکینز می گوید، گرچه برخی افراد به فکر دیگران هستند و برای شان دعا می کنند اما به زبان آوردن این جملات براساس عادت و یک کلیشه قدیمی احمقانه است. گویی به بیمار گفته می شود که من بخشی از وقت خود را صرف دعا یا فکر کردن می کنم. شاید هم این نکته را در خود دارد که موضوع، تو نیستی. منم چرا که فرد درباره خودش حرف می زند.

3- چیزی که گفتم امتحان کردی؟

بیماران توصیه های درمانی زیادی دریافت می کنند: غذایی که باید خورده شود، میوه یا سبزی خاصی که باید به صورت معین مصرف شود یا پودر و مایعی که یکی از بستگان را درمان کرده است. حتی بدتر آن که، فرد پس از توصیه، پیگیر می شود و تلاش می کند تا از میزان تاثیرش آگاه شود. این در حالی است که بیشتر افراد از نوع بیماری و میزان گسترش اش و عوارض جانبی توصیه های شان بی اطلاع اند.

4- همه چیز درست می شود

بسیاری از کسانی که برای بیمار آرزوی بهبودی می کنند، غالبا منظورشان اطرافیان یا مراقبت کنندگان بیمار است. فردی که جراحی مغز را پشت سر گذاشته بود در واکنش به حرف دوستانش که گفته بودند همه چیز درست می شه گفته: تو که اسکن های من رو ندیدی. حرف دکتر با تو فرق می کنه. حقیقت این است که تنها پزشک می تواند این حرف ها را بزند.

5- چطوری؟

بیماران بالغ از این که مانند بچه ها با آنها رفتار می شود شاکی هستند. این امر به خصوص زمانی رخ می دهد که والدین بیمار در قید حیات باشند. بیماران از این که اطرافیان فکر می کنند توان ذهنی آنها نیز کاهش پیدا می کند دلخورند. بنابراین چنین برخوردهای بچگانه ای بیش از آن که کمک کننده باشند آسیب زننده اند.

6- خیلی عالی به نظر می رسی

گرچه این حرف بد نیست اما بیماران واقعیت حال خود را بهتر از هر کسی می دانند. این حرف های توخالی درواقع این موضوع را به ذهن متبادر می کند که حال ظاهری و چگونه به نظر رسیدن بیمار اهمیت دارد. اکثر بیماران وقتی جمله به نظر خوب می رسی را می شوند مطمئن می شوند که در شرایط بحرانی قرار دارند.

نوع برخورد و رفتار دیگران با بیماران سرطانی در جامعه از مشکلاتی است که گریبان بیمار و حتی اطرافیانش را خواهدگرفت. به راستی چگونه باید بهترین مراوده را در اجتماع و خانواده با این اشخاص داشت تا کمترین ضربه و آسیب روحی به آنها وارد شود؟

دکتر مصطفی آب روشن  عضو انجمن جامعه شناسی ایران، در این باره می گوید: هر گروه اجتماعی از منظر ارتباطی نسخه ارتباطی خاص خود را دارد و هر فرد نقش های متفاوتی را به عنوان الگوهای رفتاری در گروه های اجتماعی در پیش می گیرد. یکی از این گروه ها که ارتباط با آنان شرایط ویژه ای دارد بیماران صعب العلاج یا سرطانی است که درد و رنج فراوانی را تحمل می کنند که به طور بالقوه می تواند فرد را در سراشیبی مرگ قرار دهد درواقع این بیماران دائما خشم، افسردگی و ناامیدی را در روند درمان و بهبودی تجربه می کنند هرچند در همه این مشکلات تنها نبوده، خانواده و اطرافیان نزدیک این بیماران نیز فشارهای مضاعفی را تجربه می کنند تا شرایطی فراهم کنند که درد جسمی و روحی بیمار سرطانی کاهش یا تسکین پیدا کند.
او می افزاید: اولین مساله ای که خانواده و پزشک معالج با آن برخورد می کند این نکته مهم است که چگونه بیمار را با این واقعیت تلخ رو به رو کنند، آیا بیمار حق دارد که از وضعیتش باخبر باشد یا اینکه اطرافیان بیمار باید این وضعیت را از او پنهان کنند؟ گفتنی است که دانستن نوع بیماری نه تنها برای فرد بیمار ضروری است بلکه شیوه درست بیان حقیقت یکی از اصول اخلاقی و انسانی تلقی می شود و مخفی کردن شدت و نوع بیماری به عنوان نقض حقوق اولیه بیمار محسوب می گردد درواقع او حق دارد از شرایط جسمی اش مطلع گردد و باید این پیش آگاهی را داشته باشد که مراحل درمانش چقدر دشوار یا زمان بر است.

بایدها

1- جواب من را لازم نیست بدهی

همه بیماران از این که باید وضعیت شان را لحظه به لحظه به اطرافیان گزارش یا به خاطر هدیه دادن و... از مردم تشکر کنند بیزارند. بهترین راه برای حل این مشکل، انتخاب فردی برای اطلاع رسانی است.

2- حالا دیگه باید بروم

وقتی به دیدار فرد بیمار می روید زمان ملاقات را کوتاه کنید. برخی توصیه می کنند 20 دقیقه برای ملاقات کافی است اما برخی اوقات که بیمار خسته است یا درد دارد زمان باید کوتاه تر شود.

3- دوست دار کمی غیبت بکنیم؟

بیماران دوست ندارند درباره بیماری شان حرف بزنند. تغییر روال گفت و گو برای شان لذت بخش است. بنابراین بهتر است، ملاقات کنندگان، بیماری و مسائل مربوط به آن را کنار بگذارند و به موضوعات روز و مورد علاقه بیمار- مسائل اقتصادی، سیاسی، ورزشی و...- بپردازند.

4- دوستت دارم

گفتن دوستت دارم بیان احساسات واقعی و بهترین هدیه به فرد بیمار است. نکته مهم این است که جملات متاسفم که این شرایط برایت پیش آمده یا از این که تو را در این وضع می بینم متنفرم یا تو برای من خیلی ارزش داری باید از صمیم قلب  گفته شود