ام اس در کمین چه کسانی است؟

مجله زندگی ایده آل^*: چندی پیش بود که انتشار خبر بیماری «آتنه فقیه‌نصیری» در فضای مجازی، طرفداران و به‌خصوص خانم‌های جوان را به دلهره انداخت. بازیگر مشهور سینما و تلویزیون ایران در مصاحبه خود اعلام کرده بود که از دو سال پیش به بیماری ام‌اس مبتلا شده و تحت درمان قرار دارد. خوشبختانه ام‌اس آتنه از نوع پیشرفته نبوده و در زندگی روزمره او خللی ایجاد نکرده است اما کناره‌گیری موقت این بازیگر از کارهای هنری، اخیرا با شایعاتی مبنی بر وخامت حال او همراه شده است؛ در حالی که آتنه در گفت‌وگو با خبرگزاری میزان علت این کنار‌ه‌گیری را صرفا پیشگیری از بروز عوارض حین درمان اعلام کرده است: «نمی‌دانم چرا خبر بیماری‌ من اینقدر بزرگ شد؛ در حالی که فکر می‌کنم اصلا مسئله مهمی ‌نیست.


در حال حاضر اگر پیشنهاد کاری به من شود، قبول نمی‌کنم چون آمپول‌هایی را تزریق می‌کنم که به مدت 24 ساعت، بیمار را دچار تب و لرز می‌کند؛ به همین دلیل ریسک کار کردن را نمی‌پذیرم؛ زیرا می‌ترسم در خلال کار دچار مشکل شوم و نتوانم آن را ادامه دهم.» اگر شما نیز با شنیدن خبر ابتلای آتنه به ام‌اس دچار نگرانی شده‌اید و می‌خواهید از عوامل، علائم و راه‌ها‌ی تشخیص و درمان این بیماری آگاهی پیدا کنید با ما همراه شوید.

ام‌اس مغز و نخاع را هدف می‌گیرد

«ام‌اس» یا «مولتیپل اسکلروزیس» از جمله بیماری‌ها‌ی مزمنی است که دستگاه عصبی مرکزی (مغز و نخاع) را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری، غلاف میلین (روکش رشته‌ها‌ی عصبی) را وارد یک روند التهابی می‌کند. از آنجایی که هدایت عصبی از طریق این رشته‌ها‌ صورت می‌گیرد در بیماران مبتلا به ام‌اس، پیام‌ها‌ی عصبی با تاخیر منتقل می‌شوند. چنانچه آسیب‌ها‌ی ام‌اس از نوع شدید باشد، حجم سلولی نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در این وضعیت راه‌ها‌ی عصبی، تعادلی، حرکتی، حسی و بینایی دچار اختلال می‌شود.

همه بیماران علائم یکسانی ندارند

علائم ام‌اس بستگی به منطقه عصبی گرفتار دارد و می‌تواند شامل سرگیجه، بی‌حسی اندام‌ها‌، عدم تعادل، تکرر و بی‌اختیاری ادرار، لرزش، علائم چشمی‌ همچون دوبینی و کاهش بینایی شود. در مراحل پیشرفته نیز می‌تواند با علائمی چون اختلال شدید تعادل، حرکت و لرزش، اختلالات حافظه و مشکل در کنترل ادرار و مدفوع همراه باشد.

مسائلی چون نوع بیماری ام‌اس، سیر پیشرونده آن، تعداد حملات، تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان نیز می‌تواند در نوع و شدت علائم نقش داشته باشد. علاوه براینها باید در نظر داشت که ام‌اس وسیع‌الطیف است و همه بیماران را به صورت یکسان تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.  این بیماری را می‌توان براساس منطقه درگیری و نوع حمله اولیه به دو نوع خوش‌خیم (با علائم کمتر) و بدخیم (با علائم شدیدتر) تقسیم‌بندی کرد.


خانم‌های جوان در گروه خطر

این بیماری بیشتر در خانم‌ها‌ و در سنین 20 تا 40 سالگی دیده می‌شود. متاسفانه علت بروز آن هنوز شناخته نشده اما مجموع چند عامل خطر در کنار هم می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. یکی از این عوامل، استعداد ژنتیکی و ساختار جسمی فرد است؛ به همین خاطر سابقه وجود ام‌اس در خانواده از اهمیت خاصی برخوردار است. با این حال تا به امروز ژن خاصی برای این بیماری یافت نشده است. وجود اختلال در تعادل و تنظیم سیستم ایمنی و عوامل محیطی و نژادی نیز در بروز ام‌اس تاثیرگذار است. سابقه مواجهه با ویروس‌ها‌، مصرف واکسن‌های غیر استاندارد و استرس‌ها‌ی شدید هم از عوامل خطر ام‌اس به شمار می‌آید.  

تشخیص ام‌اس با کمک عکس و آزمایش

بیماری ام‌اس را می‌توان با گرفتن شرح حال از بیمار، مشاهده علائم و معاینه بالینی برای یافتن نشانه‌ها‌ی عصبی تشخیص داد. انجام آزمایش‌ها‌یی چون تصویربرداری (MRI) از مغز و نخاع، آزمایش مایع نخاع، نوار چشم و آزمایش‌ها‌ی خونی نیز می‌تواند به تشخیص دقیق و افتراق ام‌اس از بیماری‌ها‌ی مشابه کمک کند.

این بیماری قابل کنترل است

در حال حاضر برای درمان قطعی ام‌اس هیچ روش یا داروی خاصی وجود ندارد اما می‌توان این بیماری را با کمک درمان‌ها‌ی دارویی، تحت کنترل درآورد و از پیشرفت آن جلوگیری کرد؛ بنابراین باید نسبت به روند درمانی این بیماری خوش‌بین باشیم؛ البته باید در نظر داشت پاسخ‌دهی بیماران مختلف نسبت به داروها می‌تواند متفاوت باشد. بدن بعضی از افراد به درمان بهتر جواب می‌دهد؛ طوری که برای سال‌ها‌ دچار علامت نمی‌شوند. خوشبختانه تحقیقات بسیاری در مورد علت و درمان این بیماری در حال اجراست. همچنین داروهای جدیدتر با تاثیرگذاری بهتر برای کنترل بیماری در دست ساخت است. ام‌اس قابل پیشگیری نیست؛ زیرا علت آن نامشخص است اما می‌توان با تشخیص زودهنگام و دریافت به‌موقع دارو و درمان، آن را به خوبی تحت کنترل درآورد.

سبک زندگی ناسالم و خطر بروز ام‌اس

تعداد مبتلایان به بیماری ام‌اس همواره رو به افزایش بوده اما متاسفانه علتی برای آن یافت نشده است. پیشرفت‌ها‌ی پزشکی نشان می‌دهد عواملی چون استرس، تغذیه ناسالم، زندگی ماشینی، آلودگی هوا، وجود نیترات در آب و هوا و کمبود بعضی از ویتامین‌ها‌ مثل ویتامین D می‌تواند بر سیستم ایمنی بدن و افزایش آمار ابتلا به ام‌اس یا پیشرفت آن در افراد مستعد تاثیرگذار باشد. با این حال نقش این عوامل در بروز ام‌اس هنوز کاملا به اثبات نرسیده است.


استرس؛ مادر بیماری‌ها

استرس یکی از عوامل خطر مهم در بروز بیماری ام‌اس، حمله اولیه و پیشروی سیر آن به شمار می‌آید. این عامل خطرساز در بروز بسیاری از بیماری‌ها‌ی دیگر نیز می‌تواند نقش داشته باشد؛ بنابراین رعایت بهداشت زندگی، جلوگیری از استرس و انجام ورزش می‌تواند به پیشگیری از این بیماری‌ها‌ کمک کند. ورزش علاوه بر اینکه استرس‌ها‌ی روحی را کاهش می‌دهد، سیستم ایمنی بدن را تقویت و تنظیم می‌کند؛ بنابراین انجام ورزش‌ها‌ی هوازی به صورت مرتب به تمام افراد و همچنین مبتلایان به ام‌اس توصیه می‌شود. بیماران مبتلا به ام‌اس پیشرفته همراه با اختلالات حرکتی و تعادلی نیز باید تحت درمان توانبخشی، فیزیوتراپی و ورزش‌ها‌ی بخصوص قرار بگیرد.

با ام‌اس هم می‌توان بچه‌دار شد

بیماری ام‌اس منعی برای ازدواج و بچه‌دار شدن به‌وجود نمی‌آورد؛ البته در این زمینه باید به نوع ام‌اس و شدت آن نیز توجه کرد. همچنین قبل از ازدواج، دختر و پسر باید حتما از این بیماری آگاهی کامل داشته باشند و در مشورت با پزشک از سیر بیماری و عواقب آن باخبر شوند. پیش از تصمیم به بارداری نیز باید مجدد با پزشک در این مورد مشورت کرد. بیماری ام‌اس معمولا طی دوران بارداری کمتر دچار پیشرفت و عود می‌شود اما آمارها نشان می‌دهد احتمال عود و پیشرفت این بیماری با اتمام بارداری در بعضی از بیماران افزایش می‌یابد.

گرما علائم ام‌اس را تشدید می‌کند

با توجه به شدت و نوع بیماری ام‌اس ممکن است لازم شود فرد در زندگی و فعالیت‌ها‌ی روزمره خود محدودیت‌ها‌یی ایجاد کند. بعضی از بیماران نیاز به تغییر شغل، ساعت کاری و محل کار خود پیدا می‌کنند. در موارد خیلی پیشرفته نیز توصیه می‌شود بیمار از کار کردن صرف‌نظر کند تا کمتر دچار خستگی و استرس شود. این بیماران همچنین باید در استفاده از سونا، جکوزی و آب خیلی گرم دقت داشته باشند؛ زیرا گرمای زیاد خطر تشدید و عود علائم ام‌اس را افزایش می‌دهد.

این بیماری با روحیه ارتباط مستقیم دارد

بیماری ام‌اس معمولا در دوران جوانی و فعالیت فرد آغاز می‌شود و بر روحیه تاثیر منفی می‌گذارد؛ به‌خصوص در خانم‌ها که بسیار حساس و عاطفی هستند؛ بنابراین خانواده و اطرافیان بیمار باید احساسات آنها را درک کنند و بدانند در بروز این بیماری هیچ‌کس مقصر نبوده است. بیماران مبتلا به ام‌اس برای پذیرش این بیماری، درمان آن و ادامه زندگی نیاز به حمایت و هدایت شدن دارند.


این افراد اغلب ابتدا با آگاهی از بیماری دچار اضطراب و استرس شدید، عصبانیت و افسردگی می‌شوند و خود یا دیگران را سرزنش می‌کنند اما خوشبختانه این دوران سخت با کمک اطرافیان و پزشک گذر می‌کند و به‌تدریج فرد با دستیابی به استقلال و پذیرش بیماری دنبال درمان و تغییر سبک زندگی خود می‌رود. بیماران مبتلا به ام‌اس باید دید مثبتی داشته باشند و همواره امیدوار بمانند؛ در غیر این صورت ممکن است دچار افسردگی شوند و بیماری‌شان رو به وخامت ‌رود. درواقع این بیماری با روحیه فرد ارتباط مستقیم دارد. جالب است بدانید احتمال عود و پیشرفت ام‌اس در افرادی که امید خود را از دست نمی‌دهند و پیگیر درمان هستند، بسیار کم است.

نکته های ام اس

علائم ام‌اس بستگی به منطقه عصبی گرفتار دارد و می‌تواند شامل سرگیجه، بی‌حسی اندام‌ها‌، عدم تعادل، تکرر و بی‌اختیاری ادرار، لرزش، علائم چشمی‌ همچون دوبینی و کاهش بینایی شود. در مراحل پیشرفته نیز می‌تواند با علائمی چون اختلال شدید تعادل، حرکت و لرزش، اختلالات حافظه و مشکل در کنترل ادرار و مدفوع همراه باشد.

در حال حاضر برای درمان قطعی ام‌اس هیچ روش یا داروی خاصی وجود ندارد اما می‌توان این بیماری را با کمک درمان‌ها‌ی دارویی، تحت کنترل درآورد و از پیشرفت آن جلوگیری کرد.

تصویربرداری (MRI) از مغز و نخاع، آزمایش مایع نخاع، نوار چشم و آزمایش‌ها‌ی خونی همگی می‌توانند به تشخیص دقیق و افتراق ام‌اس از بیماری‌ها‌ی مشابه کمک کنند.

ام‌اس قابل پیشگیری نیست؛ زیرا علت آن نامشخص است اما می‌توان با تشخیص زودهنگام و دریافت به‌موقع دارو و درمان، آن را به خوبی تحت کنترل درآورد.

بیماری ام‌اس با روحیه فرد ارتباط مستقیم دارد. جالب است بدانید احتمال عود و پیشرفت ام‌اس در افرادی که امید خود را از دست نمی‌دهند و پیگیر درمان هستند، بسیار کم است.

* تنظیم: محمد ستاری

* کارشناس: دکتر حمیدرضا ترابی، متخصص بیماری‌ها‌ی مغز و اعصاب و عضو هیات علمی انجمن ام‌اس ایران

مجله سیب سبز: تاری دید، بی‌حسی حركتی، كرختی بدن، ضعف دست و پا،تكرر ادرار و  اختلال در عملكرد اندام‌ها از جمله شایع‌ترین و بارزترین نشانه‌های ابتلا به بیماری ام.اس است؛ بیماری‌ كه امروز بیش از 70 هزار نفر در كشور را به خود مبتلا كرده است. این بیماری كه بیشتر در میان زنان جوان دیده می‌شود از جمله بیماری‌های خودایمنی محسوب می‌شود كه هنوز درمانی قطعی و ریشه‌ای برای آن در جهان كشف نشده است.

با این وجود شیوه‌های درمانی متنوعی نظیر دارودرمانی برای كنترل این بیماری وجود دارد كه خوشبختانه این روزها با تدابیر مسئولان بهداشت و درمان كشور و پیگیری انجمن ام.اس ایران، دسترسی و تهیه داروها برای بیماران مبتلا به ام‌اس ساده‌تر و آسان‌تر شده و دیگر بیماران مجبور نیستند برای تهیه یك داروی خوراكی مبلغی حدود 10 میلیون تومان هزینه كنند. آنچه پیش روی شماست دیدگاه‌های برخی متخصصان و پزشكان است كه علاوه بر درمان بیماران مبتلا به ام.اس به صورت روزانه با بخش زیادی از بیماران در انجمن ام.اس ایران ملاقات می‌كنند و پای درد‌دل‌ها و صحبت‌های آنها می‌نشینند.

حمله بدن به خودش

دكتر شكوفه علایی، متخصص بیماری‌مغز و اعصاب بیماری‌ ام‌.اس را در گروه بیماری‌های خودایمنی می‌خواند و می‌گوید:« در بیماری‌های خودایمنی سیستم ایمنی بدن علیه قسمت دیگری از بدن وارد فعالیت می‌شود كه در مورد بیماری ام.اس سیستم ایمنی علیه سیستم عصبی فعالیت می‌كند و نتیجه آن تخریب قسمت‌هایی از سیستم عصبی در بدن است. در واقع در این بیماری دستگاه ایمنی بدن به جای آن كه به عوامل بیگانه و بیماری‌زا حمله كند به دستگاه عصبی حمله كرده و با تخریب قسمت‌های مختلف این دستگاه كه شامل مغز و نخاع می‌شود اختلالات مختلفی را برای فرد ایجاد می‌کند. به عنوان مثال اگر تخریب سیستم عصبی در ناحیه مربوط به بینایی روی دهد فرد مبتلا به ام اس با اختلال‌بینایی مواجهه می‌شود.


 اگر تخریب سلول‌های عصبی در بخش حركتی دست و پا صورت بگیرد فرد مبتلا به ام‌اس ضعف در دست و پا و اختلال‌ حركتی را تجربه می‌كند. علاوه بر این تخریب‌ سلول‌های عصبی می‌تواندسبب مشكلات حسی، اشكالات ادراری و حتی اختلال در تكلم نیزبشود.»

خانم‌های زیبا بیشتر ام‌اس می‌گیرند؟

متاسفانه در دنیا درمان قطعی و ریشه كن کننده برای ام‌.اس وجود ندارد اما داروهایی برای كنترل این بیماری وجود دارد. دكتر علایی با اشاره به این مطلب «به سیب سبز» می‌گوید: «بیماری ام‌اس اگرچه درمان قطعی در جهان ندارد اما روش‌ها و داروهایی برای كنترل این بیماری وجود دارد و مبتلایان نباید در این زمینه نگران باشند چرا كه بیماری ام‌اس مانندخیلی از بیماری‌های دیگر مثلا بیماری دیابت كه با مصرف دارو كنترل می‌شود قابل مدیریت است. این بیماری مانند تمام بیماری‌های خودایمنی در بین خانم‌ها بیشتر است و هنوز دلیل آن مشخص نیست كه چه عاملی وجود دارد كه این بیماری‌ در میان زنان بیشتر است. ما نمی‌دانیم آیا هورمون‌های زنانه در این زمینه موثرند یا فاكتورهای دیگری مانند كمبود ویتامین D در بدن.»

دكتر علایی در جواب به این سؤال که آیا ام‌اس آنگونه که به نظر می‌رسد درافراد زیبا رو بیشتر دیده می‌شود گفت: «واقعیت این است كه این موضوع فعلا اساس علمی ندارد. اما به نظر می‌رسد كه ام‌.اس در میان افرادی كه از نظر سطح فرهنگی، اجتماعی در جایگاه بالاتری قرار دارند بیشتر دیده می‌شود و تعداد زنان مبتلا نیزدر مقایسه با مردان چند برابر است.»

علائم بیماری در هر فرد متفاوت است

نحوه بروز بیماری ام‌اس در افراد مختلف متفاوت است. فردی ممكن است با علائمی نظیر ضعف دست و پا متوجه ابتلا به این بیماری شود و فرد دیگری ممكن است آن را با ضعف در بینایی تجربه كند چرا كه این بیماری هزار چهره دارد. دكتر علایی با اشاره به این مطلب به «سیب سبز» می‌گوید: «هرچه زودتر بیماری ام‌اس را در فرد شناسایی و برای درمان آن اقدام كنیم نتیجه بهتری می‌گیریم. اگر فرد در مراحل شروع بیماری از ابتلا به ام‌اس آگاه شود و درمان دارویی را آغاز كند و پروسه درمان را قطع نكند به این ترتیب بهتر می‌تواند بیماری را كنترل كند و نتیجه بهتری می‌گیرد در حالی كه فردی كه درمان را از مراحل پیشرفته بیماری‌ا‌ش شروع می‌كند یا با وجود توصیه‌ها درمان را نامنظم ادامه دهد یا قطع می‌کند، شانس موفقیت را کم می کند.»

عوامل تشدید بیماری ام‌اس را بشناسید

در تحقیقات و پژوهش‌های مختلف از عوامل مختلفی در تشدید بیماری ام‌اس نام‌برده شده است كه مهم‌ترین آنها استرس است. دكتر علایی با اشاره به این مطلب می‌گوید: «استرس، اضطراب و افسردگی از جمله فاكتورهایی هستند كه احتمال حمله‌های ام‌اس و تشدید بیماری را به همراه دارد. به همین دلیل توصیه می‌شود افراد مبتلا به ام‌اس برای پیشگیری و كنترل این وضعیت‌ها از شیوه‌هایی همچون موسیقی‌درمانی، یوگا و ورزش‌هایی مانند ایروبیك بهره بگیرند تا بتوانند اثرات استرس، تنش و اضطراب را در خود به حداقل ممكن برسانند. این روزها تحقیقات زیادی درباره تاثیر موسیقی‌درمانی و یوگا بر كنترل استرس‌ها به طور کلی منتشر شده است. »

داروی ام اس گران نداریم

دكتر علایی عضو كمیته علمی انجمن ام‌اس ایران با اشاره به این مطلب كه در چندماه گذشته اقدامات خوبی برای كاهش هزینه‌های دارو و درمان بیماری ام.اس انجام گرفته است می‌گوید:« یكی از گران‌ترین د‌اروهای درمان بیماری ام.اس داروی تای‌سبری است كه پیش از این حدود 10تا11 میلیون تومان در ماه برای مبتلایان هزینه داشت اما با پیگیری مسئولان و همراهی بیمه‌ها در حال حاضر با قیمت حدود 700 هزار تومان در اختیار آنان قرار می‌گیرد. علاوه بر این در كنار این كاهش قیمت یكی از داروهای خوراكی درما ن ام‌اس با نام ایرانی فینگولیدكه نوع خارجی آن پیش از این به كشور وارد نمی‌شد در داخل كشور تولید شد وپس از طی مراحل تحقیقاتی لازم امروز می‌تواند با رعایت اصولی خاص‌برای بر خی از مبتلایان تجویز شود. تهیه این دارو نیز در ماه بیش از صدهزار تومان هزینه دارد. به طور كلی می‌توان گفت در حال حاضر داروی بسیار گران و كمیاب كه موجب دل‌نگرانی خانواده‌ها و مبتلایان شود در گروه داروهای درمان ام‌اس نداریم.»


شیمی‌درمانی خط دوم درمان ام‌اس

داروهای شیمی‌درمانی در خط‌ اول درمان ام‌اس نیست اما گاهی به تشخیص پزشك در مرحله دوم درمان از این داروها استفاده می‌شود. دكتر علایی در این زمینه می‌گوید: «تجویز برخی داروها خط اول درمان بیماری ام‌اس است اما در شرایطی كه فرد دچار حمله‌های شدید است و این حمله‌ها با داروهای خط اول كنترل نمی‌شود، پزشك برای كنترل بیماری از خط دوم درمان از جمله داروهای شیمی‌درمانی استفاده می‌كند اما مسئله‌ای كه در مورد استفاده از داروهای شیمی‌درمانی مطرح است این است كه برای پیشگیری از عوارض این داروها فرد باید به‌طور مرتب تحت آزمایش خون و در مواردی آزمایش‌های قلبی قرار بگیرد تا از بروز عوارض جانبی داروهای شیمی‌درمانی در امان باشد.

14 هزار بیمار مبتلا به ام اس در تهران

مژگان محسنی‌نیا، مدیر اجرایی انجمن ام.اس ایران با اشاره به این مطلب كه هنوز نمی‌دانیم تعداد مبتلایان به ام.اس در كشور چقدر است، به «سیب سبز» می‌گوید: «هنوز بانك اطلاعاتی ما در زمینه بیماران مبتلا به ام.اس در كشور تكمیل نشده و انجمن ام.اس ایران در تلاش است تا این بانك اطلاعاتی را به مرور تكمیل كند اما به طور تقریبی می‌توان گفت كه 70 تا 100 هزار نفر در ایران به این بیماری مبتلا هستند و از میان این تعداد حدود 14 هزار نفر آنها در تهران  ساكن‌هستند. اما نكته اساسی این است كه با وجود همه اطلاع‌رسانی‌هایی كه انجام می‌شود هنوز تعداد زیادی از مردم با بیماری ام.اس آشنا نیستند و آشنایی لازم را با آن ندارند.» وی اضافه كرد: «پیش از این سن افراد مبتلا به بیماری ام.اس بین 17 تا 40 سال بود اما امروز ما كودك 5/2 ساله هم داریم كه مبتلا به بیماری ام.اس است بنابراین حداكثر تلاش‌مان را داریم تا از طریق نشریه انجمن ام.اس و اطلاع‌رسانی كه از طریق سایت و كتابچه‌های ام.اس داریم برای آگاهی‌بخشی به مردم درباره این بیماری در سراسر كشور اقدام كنیم.»

برای کمک به بیماران

خانم محسنی‌نیا، مدیر اجرایی انجمن ام.اس ایران با اشاره به این مطلب كه انجمن ام.اس همواره تلاش می‌كند تا ارتباط و تعاملات خود را با شركت‌های داروسازی، وزارت بهداشت و مسئولان حوزه بهداشت و درمان حفظ كند و تا حد توان نیازهای بیماران مبتلا به ام.اس را تامین و مشكلات تامین دارو و هزینه‌های بالای درمان را برای آنها كنترل كند، به «سیب سبز» می‌گوید:« تلاش می‌كنیم باوجود نوسان قیمت‌ داروها كمی از بار مشكلات بیماران مبتلا به ام.اس كم كنیم. برای این منظور با همكاری انجمن ام.اس دوره‌های آب‌درمانی، فیزیوتراپی و كلاس‌های مشاوره را برای بیماران و اعضای انجمن برگزار می‌كنیم.»