خواندن نماز با لحن چه حکمی دارد؟

خواندن نماز با آواز خوش تا جایی که به غنا نرسد، مستحب است

 

سوال: خواندن نماز با لحن چه حکمی دارد؟
«لَحْن‏» مصدر است، جمع آن‏ «أَلْحَان»‏ و «لُحُون»‏ می‌باشد.[1] گاهی «لحن» به سخن و کلام نسبت داده می‌شود و گاهی به صداها. هر گاه «لحن» به کلام و سخن نسبت داده شود در بیشتر موارد به معناى بر گرداندن ظاهر کلام از قاعده ادبی و غلط ادا کردن کلام از حیث اعراب و بنا است. بدیهی است که این نوع از لحن مذموم و ناپسند باشد.

«لحن» در برخی موارد نیز به معنای بیان کردن کلام به کنایه و تعریض و فحوى است و این در نزد اکثر ادباء از جهت بلاغت ممدوح است.[2] اما هر گاه «لحن» به صدا نسبت داده شود به معنای آهنگ‌ های مختلف،[3] و خروج صدا از میزان متعارف در طرب انگیزی و آواز خوش می‌ باشد.[4]

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: «اقْرَءُوا الْقُرْآنَ‏ بِأَلْحَانِ الْعَرَبِ وَ أَصْوَاتِهَا وَ إِیَّاکُمْ وَ لُحُونَ أَهْلِ الْفِسْقِ وَ أَهْلِ الْکَبَائِرِ»؛[5] قرآن را با لحن ‌ها و آواز عرب بخوانید، و از لحن فاسقان و گنه‌ کاران دورى کنید.

در روایتی دیگر فرمود: «زَیِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِکُمْ فَإِنَّ الصَّوْتَ الْحَسَنَ یَزِیدُ الْقُرْآنَ حُسْناً»؛[6] قرآن را با صداهایتان زینت ببخشید؛ زیرا صدای نیکو به نیکویی قرآن می‌افزاید.

همچنین فرمودند: «أَنَّ لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ حِلْیَةً وَ حِلْیَةُ الْقُرْآنِ الصَّوْتُ الْحَسَنُ»؛[7] برای هر چیزی زینتی است و زینت قرآن صدای زیبا است.

علاوه بر سفارش به خواندن قرآن با لحن و آواز خوش در خود قرآن سفارش به ترتیل خواندن آن شده و پروردگار متعال می‌فرماید: «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً»؛[8] و قرآن را با ترتیل (شمرده و آرام و با ترتیب) تلاوت کن.

بنابر این خواندن قرآن با صدای نیکو و لحنی آهنگین همراه با ترتیل، ممدوح و حتی دارای استحباب موکد است. و چون نماز نیز مشتمل بر سوره ‌هایی از قرآن است آهنگین خواندن آن با لحن و آواز خوش همراه با ترتیل، مشمول آیه و روایات ذکر شده می‌شود. علاوه بر این، در خصوص نماز نیز در روایات آمده است: «امام صادق (علیه السلام) هنگام خواندن نماز، حمد و سوره و حتی ذکر رکوع و سجود را به ترتیل می ‌خواندند».[9]

از این‌رو، فقها حکم به استحباب ترتیل در قرائت و ذکرهای نماز[10]نمودند و همچنین خواندن نماز با آواز خوش را تا جایی که به غنا نرسد، نیز مستحب می‌دانند.[11]

سوال: آیا می‌توانیم بخشی از یک سوره - مانند آیه الکرسی – را در نماز بخوانیم؟ با «بسم الله» و «اعوذ بالله» و یا بدون آن؟
برخی از مراجع خواندن آیه الکرسی را در نماز، خلاف احتیاط دانسته و یک سوره کامل را بعد از حمد شرط دانسته‌اند (آیة الله سیستانی دام ظله) لذا به اصل این سوال پاسخ نداده‌اند. اما دیگر مراجع معظم خواندن این آیات را به قصد مطلق ذکر و دعا بدون اشکال دانسته‌اند.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:
 
حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
اگر به قصد ذکر مطلق و دعا باشد، اشکالی ندارد.

 حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
بهتر است گفته نشود، البته این در نماز مستحبی است و اما در نماز واجب به احتیاط واجب باید یک سوره کامل بخوانید.

 حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
گفتن بسم الله قبل از آیة الکرسی اشکالی ندارد.

سوال: از آن جا که گفتن هر ذکری در رکوع و سجود کافی است، آیا «الهی العفو» ذکر محسوب می شود و کفایت از ذکر رکوع و سجود می کند؟

 آیة الله خامنه ای(دام ظلّه):
ذکر محسوب می شود و اگر به مقدار ذکر واجب رکوع و سجود بگوید کفایت می کند.
 
آیة الله سیستانی(دام ظلّه):
کفایت نمی کند.

 آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):
کفایت آن محل اشکال است. والله العالم
 
آیة الله فاضل لنکرانی(ره):
بلی ذکر است ولی برای کفایت از ذکر رکوع و سجود باید تکرار شود تا با سبحان الله مساوی شود یا ذکر دیگری همراه آن گفته شود.

 آیة الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):
کفایت نمی کند و احتیاط واجب آن است که سه بار سبحان الله یا یک بار ذکر کبیر بگوید.

 آیة الله نوری همدانی(دام ظلّه):
کفایت نمی کند و ذکر مخصوص رکوع و سجود باید گفته شود که در رساله مذکور است.
 
آیة الله بهجت(ره):
بلی کفایت می کند و احتیاط مستحب گفتن همان ذکر معهود است.

 آیة الله تبریزی(ره):
اگر سه بار این ذکر را در رکوع یا سجده بگویند کافی است. والله العالم.

 
===============================
پی نوشتها:
[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 13، ص 379
[2]. حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 738
 [3]. فرهنگ ابجدى، همان.
[4]. مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 10، ص 178
[5]. کلینى، محمد، کافی، محقق، مصحح، غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج 2، ص 614
 [6]. شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 49
[7]. همان.
[8]. مزّمّل، 4.
[9]. ابن بابویه، محمد بن على‏، من لا یحضره الفقیه،‏ محقق، مصحح، غفارى، على اکبر، ج 1، ص 300 - 301
[10]. جمعى از پژوهشگران زیر نظر شاهرودى، سید محمود هاشمى‌، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، محقق و مصحح: محققان موسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، ج 2، ص 444
 [11]. فیاض کابلى، محمد اسحاق‌، رساله توضیح المسائل‌، ص 160، قم، مجلسى، چاپ اول، 1426ق؛ بهجت، محمد تقى، جامع المسائل، ج 1، ص 372
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان

منابع:
islamquest.net
tebyan.net
 

ویدیو مرتبط :
نماز با شلوارک چه حکمی دارد؟

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

طریقه خواندن نماز جعفر طیار

 

 

با فضیلت ترین وقت خواندن نماز جعفر (طیار) روز جمعه هنگام بالا آمدن آفتاب است. می توان آن را از نافله های شب یا روز حساب كرد كه هم برای او از نوافلش حساب شود و هم نماز جعفر (طیار)، كما این كه در روایت آمده است پس با نماز جعفر نافله نماز مغرب را مثلا نیت می كند.

 

كیفیت نماز جعفر طیّار

این نماز چهار ركعت است كه دو سلام دارد (دو تا دو ركعتی).

در هر ركعتی حمد و سوره می خواند، سپس پانزده مرتبه می گوید: «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الّا الله و الله اكبر».

و همین تسبیح را ده مرتبه در ركوع و هم چنین ده مرتبه بعد از سر برداشتن از ركوع و هم چنین ده مرتبه در سجده اول و ده مرتبه بعد از سر برداشتن از آن و ده مرتبه در سجده دوم و ده مرتبه بعد از سر بلند نمودن تسبیحات را می گوید.

پس در هر ركعتی هفتاد و پنج مرتبه و مجموع آنها (در تمام چهار ركعت) سیصد تسبیح می شود.

حال اگر كسی می خواهد نماز جعفر را بخواند، اما فرصت كافی برای گفتن تمام سیصد مرتبه ذكر تسبیحات اربعه را ندارد، می تواند به همان مقدار كه فرصت دارد بخواند و مابقی را پس از اتمام نماز، در هر حالتی كه بود، به امید ثواب بخواند و اگر اصلا وقت برای گفتن تسبیحات اربعه ندارد، می تواند دو نماز دو ركعتی به نیت جعفر بخواند و ذكرهای تسبیحات اربعه را بعد از نماز در حال راه رفتن و یا در محیط كار به امید ثواب بگوید و یا اگر فرصتش به مقداری است كه فقط می تواند دو ركعت از نماز را به صورت كامل بخواند می تواند آن دو ركعت را خوانده و بعد كه فرصت پیدا كرد دو ركعت دیگر را بخواند. حال اگر تسبیحات اربعه را فراموش كرد بخواند، در صورتی كه محلش نگذشته باشد باید آن را به جا آورد، اما اگر محل آن گذشته، نمازش صحیح است، ولی باید بعد از نماز هر مقداری را كه فراموش كرد به امید ثواب قضا كند.

 

آداب نماز جعفر طیّار

1. از آداب نماز جعفر طیار این است كه در ركعت اول بعد از حمد، سوره زلزال و در ركعت دوم سوره عادیات و در ركعت سوم سوره نصر و در ركعت چهارم سوره توحید خوانده شود.

2. مستحب است كه در سجده دوم ركعت دوم، بعد از تسبیحات بگوید: «یا من لبس العزّ و الوقار، یا من تعطّف بالمجد و تكرّم به، یا من لا ینبغی التّسبیح الّا له، یا من احصی كلّ شیء علمه، یا ذا النّعمه و الطّول، یا ذا المنّ و الفضل، یا ذالقدره و الكرم، اسئلك بمعاقد العزّ من عرشك و منتهی الرّحمه بكتابك و بأسمك الأعظم الأعلی و كلماتك التّامّات ان تصلّی علی محمّد و آل محمّد و افعل بی كذا و كذا» سپس حاجتهایش را بگوید، به فارسی هم می تواند حاجاتش را درخواست كند.

3. بعد از فارغ شدن از نماز، مستحب است دعایی را كه شیخ طوسی و سید بن طاووس از مفضل بن عمر نقل كرده اند بخواند.

مفضل می گوید: ابا عبدالله امام جعفر صادق ـ علیه السّلام ـ را دیدم نماز جعفر طیار را می خواند و دستهایش را بلند كرد و به این دعا خدا را خواند: «یا ربّ یا ربّ» تا نفس قطع شد، «یا ربّاه یا ربّاه» تا نفس قطع شد، «ربّ ربّ» تا نفس قطع شد، «یا الله یا الله» تا نفس قطع شد، «یا حیّ یا حیّ» تا نفس قطع شد، «یا رحیم یا رحیم» تا نفس قطع شد، «یا رحمان یا رحمان» هفت مرتبه، «یا ارحم الرّاحمین» هفت مرتبه. سپس گفت:

«اللّهمّ انّی افتتح القول بحمدك و انطق بالثّناء علیك و امجدك و لا غایه لمدحك و اثنی علیك و من یبلغ غایه ثنائك و امد مجدك و انّی لخلیقتك كنه معرفه مجدك و ایّ زمن لم تكن ممدوحاً بفضلك موصوفاً بمجدك عوّاداً علی المذنبین بحلمك تخلّف سكّان ارضك عن طاعتك و كنت علیهم عطوفاً بجودك جواداً بفضلك عوّاداً بكرمك یا لا اله الّا انت المنّان ذو الجلال و الإكرام».

سپس حضرت به من فرمود: «ای مفضل اگر حاجت مهمی داری این نماز را به جا آور و با این دعا (خدا را) بخوان و حاجتت را (از خدا) بخواه كه خدا ان شاء الله برآورده می كند و به او اطمینان است».

نماز جعفر طیار را می توان به نیابت برای مردگان و شهدا خواند و هم چنین می تواند بدون نیابت ثوابش را هدیه كرد. هدیه كردن ثواب نماز به روح اموات و شهدا، هم درجات آنها را زیادتر می كند و هم اجر خود انسان را بیشتر می گرداند و هر چه هدیه شونده مقامش بالاتر باشد، اجر هدیه كننده بیشتر می شود.

این نماز را به حساب نوافل شبانه روزی می توان گذارد، یعنی نافله را به این طریق می توان به جا آورد.

در حدیث رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ آمده است در مقام كسی كه نماز جعفر گزارد، اگر بر او مثل ریگ بیابان و كف دریا گناه باشد كه می آمرزد مر او را حق تعالی.