چرا در دوران قاعدگی دچار میگرن می‌شوید؟

مجله زندگی ایده آل - ستاره محمد: دردهای قاعدگی برای بعضی از خانم‌ها و دختران جوان سخت و دشوار است. حال تصور كنید سردردهای میگرنی هم به دردهای شكمی، سرگیجه، حالت تهوع، افسردگی و بی‌حوصلگی ناشی از قاعدگی اضافه شود. درست همین‌جاست كه بعضی از خانم‌ها گله می‌كنند آقایان زندگی خیلی راحت‌تری دارند! متاسفانه خیلی از خانم‌ها با این نوع سردرد آشنایی ندارند و فكر می‌كنند به میگرن معمولی مبتلا هستند بنابراین به درمان‌های رایج و قرص‌های مسكن رومی‌آورند اما از آنها نتیجه‌ای نمی‌گیرند در حالی كه باید بدانند این سردردها بر اثر «نوسانات هورمون‌های جنسی زنانه» اتفاق می‌افتد و شیوه درمان‌شان كمی متفاوت از میگرن عادی است. اگر شما هم با نزدیك شدن به قاعدگی دچار حملات شدید سردرد می‌شوید صحبت‌های دكتر ناصر زنگی‌آبادی، فوق تخصص مغز و اعصاب (نوروافتالمولوژی/اپی لپتولوژی)، عضو هیات علمی دانشگاه (پژوهشكده علوم اعصاب شفا بیمارستان خاتم‌الانبیای تهران، مركز تحقیقات علوم اعصاب و مركز تحقیقات  افضل كرمان)  را   از دست ندهید.

میگرن؛ آزاردهنده اما بی‌خطر

سردرد میگرنی حدود 12 تا 15 درصد از جمعیت كل زمین را درگیر می‌كند و در زنان سه‌برابر مردان اتفاق می‌افتد. بیشتر افراد اولین حمله میگرن را بین سنین 25 تا 61 سالگی تجربه می‌كنند. این سردرد معمولا با دردی مبهم شروع شده و به مرور به دردی با كیفیت خنجری و ضربان‌دار در ناحیه شقیقه‌ها تبدیل می‌شود كه گاهی با تهوع و استفراغ همراه است. حدود 15 تا 20درصد از بیماران میگرنی قبل از شروع سردردشان دچار علائمی می‌شوند كه به آنها پیش‌درآمد سردرد میگرنی یا «اورا» می‌گویند. اورا می‌تواند به صورت تاثیر در بینایی (مثل دیدن جرقه‌های نور و فلاش زدن)، تغییرات بویایی (مثل استشمام بوی بد)، نوسانات حسی (مثل سوزن‌سوزن شدن انگشتان) و تغییراتی در حس چشایی باشد. این پدیده كه به‌طور معمول 20 تا 60 دقیقه طول می‌كشد درواقع نوعی اخطار برای شروع سردرد میگرنی است.


مقصر هورمون‌ها هستند!

شیوع میگرن قبل از بلوغ در پسران بیشتر از دختران است اما بعد از شروع اولین قاعدگی به‌طور واضحی در دختران افزایش پیدا می‌كند. این موضوع نشان می‌دهد ارتباط تنگاتنگی بین تغییرات هورمونی به‌خصوص استروژن و سردردهای میگرنی وجود دارد. البته استعداد زنان برای سردرد میگرنی در مراحل مختلف زندگی متفاوت است. برای مثال در زمان منارك (شروع اولین قاعدگی)، شروع هر سیكل قاعدگی، مصرف قرص‌های ضد بارداری، بارداری زودرس، دوران پس از زایمان، قبل از شروع یائسگی، بعد از یائسگی و دوران مصرف هورمون‌های استروژن و پروژسترون شیوع این سردرد افزایش می‌یابد.

اولین حمله در سال اول قاعدگی

حدود یك‌سوم از خانم‌های مبتلا به میگرن اولین حملات میگرنی خود را در سال اول بعد از شروع قاعدگی تجربه می‌كنند. سیكل قاعدگی نمایانگر تنظیم و تعادل عالی بین هورمون‌های مغز، هیپوفیز، هیپوتالاموس و تخمدان‌هاست. همراه با افزایش سطح استروژن و پروژسترون، تخمك‌گذاری در روزهای میانی سیكل بین روزهای 11 تا 15 رخ می‌دهد. بعد از تخمك‌گذاری هم سطح هورمونی شروع به افزایش می‌كند و در آخر سیكل قبل از خونریزی قاعدگی، افت شدید هورمون‌ها دیده می‌شود. به نظر می‌رسد افت هورمون‌ها خصوصا استروژن، مغز و عروق خونی را تحت تاثیر قرار داده و منجر به بروز سردرد میگرنی می‌شود. رحم نیز به تنهایی هورمونی به نام پروستاگلاندین ترشح می‌كند كه باعث كرامپ‌های عضلانی قبل از عادت ماهانه، قاعدگی دردناك و سردرد می‌شود. البته قابل توجه است كه هورمون‌های زنانه تنها عامل سردرد نیستند بلكه هورمون سروتونین به عنوان عامل اولیه و تحریك‌كننده تمامی سردردها شناخته شده است.

در چه روزی از ماه رخ می‌دهد؟

به عقیده بعضی از متخصصان، میگرن قاعدگی سردردی است كه از نظر زمانی 2 روز قبل از قاعدگی و 3 روز بعد از شروع آن رخ می‌دهد. البته ممكن است میگرن قبل از قاعدگی هم پیش بیاید. میگرن قبل از قاعدگی معمولا با علائمی مانند دردهای مفصلی، آكنه، خستگی، افزایش اشتها و تمایل به خوردن شكلات و نمك همراه است. علاوه بر این، افرادی كه از سردرد قبل از قاعدگی رنج می‌برند معمولا از كاهش تمایلات جنسی، اختلال در حافظه و حملات اضطراب نیز شكایت دارند كه این علائم اغلب در شروع قاعدگی برطرف می‌شود. به‌طور كلی 60 درصد زنان مبتلا به میگرن در زمان قاعدگی یا قبل از شروع آن بیشتر از سایر اوقات دچار سردرد می‌شوند. این سردردها از نظر زمانی طولانی‌تر و از نظر كیفیت شدیدتر هستند و سخت‌تر به درمان پاسخ می‌دهند. لازم به ذكر است كه میگرن قاعدگی معمولا بدون اوراست و در یك سمت سر شروع شده و كیفیت خنجری دارد  در ضمن ممكن است همراه با تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا باشد.

چگونه درمان می‌شود؟

درمان میگرن قاعدگی شامل درمان دارویی و غیر دارویی است. خانم‌هایی كه سردردهای‌شان بیشتر حول و حوش زمان قاعدگی رخ می‌دهد باید داروهای خود را پنج روز قبل از شروع قاعدگی آغاز كنند و تا پایان زمان قاعدگی ادامه دهند. در این زمینه ثابت شده كه داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل ناپروكسن و بروفن در كاهش سردرد موثر هستند و باید دو تا سه بار در روز مصرف شوند. بعضی از بیماران نیز حتی با مصرف یك‌بار در روز پاسخ خوبی به نسل جدید ضد التهاب‌های غیر استروئیدی مثل سلبركس می‌دهند. این داروها اثربخشی طولانی‌تری داشته و اثرات جانبی كمتری روی دستگاه گوارش دارند.

بارداری دردسر را كم می‌كند!

در دوران بارداری فقط حدود 19 درصد از خانم‌ها از سردرد میگرنی رنج می‌برند. درواقع به نظر می‌رسد بارداری با ترشح مداوم هورمون‌های استروژن و پروژسترون، زنان را از ابتلا به سردرد محافظت می‌كند. با این حال اگر در بارداری سردرد میگرنی رخ دهد بعد از سه ماهه اول فروكش خواهد كرد. درمان سردرد در سه ماهه اول به دلیل حساسیت بسیار زیاد جنین به دارو باید با دقت فراوان انجام شود چراكه اكثر داروهای مسكن در این سه ماه منع مصرف دارند.

تنیس‌باز مشهور جهان هم سردرد می‌گیرد

سرنا ویلیامز یكی از تنیسورهای معروف جهان است كه هر ماه قبل از شروع قاعدگی‌ دچار حملات شدید میگرن می‌شد تا حدی كه گاهی حتی نمی‌توانست سر مسابقات مهم حاضر شود اما بالاخره بعد از پنج سال مراجعات متعدد به متخصصان متوجه شد عامل اصلی سردردهایش «نوسانات هورمون‌های جنسی زنانه» است.


با یائسگی هم شاید خلاص نشوید!

یائسگی با اتمام كامل قاعدگی و تخمك‌گذاری، یك روزه رخ نمی‌دهد بلكه ممكن است بدن ماه‌ها و حتی سال‌ها تحت تاثیر این تغییرات باقی بماند. در روند یائسگی حدود 50 درصد زنان دچار درجاتی از كاهش توانایی جسمی و احساسی می‌شوند. حدود 25 درصد از آنها نیز از دردهای مفصلی، ضربان قلب نامنظم، گرگرفتگی و سردرد رنج می‌برند. برای برطرف كردن این علائم می‌توان از هورمون‌های جایگزین استفاده كرد. با این حال تمامی درمان‌ها عوارض جانبی خود را دارند و باید حتما به‌طور صحیح و با مشورت پزشك انتخاب شوند.

پنیر، شكلات و پیتزا نخورید

محرك‌های غذایی لزوما در تمامی بیماران ایجاد سردرد میگرنی نمی کنند بلكه ممكن است برای هر بیمار ماده غذایی خاصی محرك حمله میگرن شود بنابراین در مورد فهرست محرك‌های غذایی متخصص خود باشید و به صورت تجربی این خوراكی‌ها را شناسایی كنید. طبیعتا با حذف این مواد غذایی از ابتلا به سردرد جلوگیری خواهید كرد.

به‌طور كلی بهتر است از مصرف این مواد غذایی پرهیز كنید: پنیرهای به عمل آورده شده، پنیر چدار، پنیر خامه‌ای، پنیر كپك‌زده، پنیر كهنه، ترشی، شور، شكلات، مواد تخمیر شده و كهنه، آجیل و تنقلات، كره، بادام‌زمینی، شیرینی‌های شكلات‌دار یا پنیری مثل كیك پنیر، سویاسس، گوشت شور و دودی، ماهی شور و دودی، میوه‌های ترش، موز، پیتزا، مقدار زیاد چای، قهوه و نوشیدنی‌های كولا و كافئین‌دار، سوسیس، كالباس، جگر مرغ و نوشیدنی‌های الكلی.

زایمان و سردردهای تنشی

ابتلا به سردرد بعد از زایمان و دردهای زایمانی شایع است. این نوع سردرد به واسطه افت شدید سطح استروژن و پروژسترون رخ می‌دهد و اغلب از نوع تنشی (درد به صورت یك نوار محكم در اطراف سر و با كیفیت فشارنده خفیف) است اما بیماران میگرنی هم بعد از زایمان می‌توانند دچار سردرد شوند. با این حال سردرد آنها اغلب خفیف‌تر از زمان عادی است.

1+5 توصیه ضد سردرد!

برای كاهش شدت حملات میگرن به توصیه‌های زیر عمل كنید:

-    هر روز سه وعده غذایی و یك میان‌وعده در آخر شب بخورید یا شش وعده غذایی كوچك در طول روز بخورید و از گرسنگی پرهیز كنید.

-   از خوردن مواد غذایی شیرین با شكم خالی بپرهیزید و آنها را به هیچ عنوان جایگزین وعده غذایی نكنید.

-    تمامی مواد غذایی به‌خصوص مواد پروتئینی باید تازه تهیه و آماده شود. در خوردن غذایی كه بیش از دو یا سه روز در یخچال مانده است، احتیاط كنید.

-    از كشیدن سیگار بپرهیزید چراكه می‌تواند باعث سردرد یا تشدید آن شود.

-    برای مصرف غذا زمان خاصی را مشخص كنید. خوردن وعده غذایی را به تاخیر نیندازید یا آن را حذف نكنید. انجام ورزش روزانه را هم فراموش نكنید.

-    داروهای تجویز شده را مصرف كنید و زمان مصرف آنها را تغییر ندهید. همچنین دوز آنها را بدون مشورت پزشك افزایش ندهید.