وقتی سقط جنین واجب می شود!

هفته نامه سلامت - دکتر مریم کاشانیان، دکتر طاهره افتخار*: سقط عمد از جمله موضوع هایی است که در مورد اخلاقی بودن یا نبودن آن در جهان بحث های زیادی در جریان است. سقط القایی در برخی از کشورها قانونی است و خانم هایی که ناخواسته باردار می شوند اجازه انجام سقط را دارند اما در برخی دیگر از کشورها مثل کشور ما غیرقانونی است و مجوز آن تنها در موارد پزشکی صادر می شود.

آمار نشان می دهد در سال 2012، بالغ بر 7 میلیون زن در 26 کشور در حال توسعه به دلیل عوارض ناشی از سقط جنین در بیمارستان بستری شدند. 22 میلیون زن سالانه در سراسر جهان سقط پرخطر انجام می دهند که 22 هزار نفر آنها فوت می کنند. این موضوع را نباید  از یاد برد که این آمار مربوط به زنانی است که برای سقط جنین یا عوارض ناشی از آن به مراکز درمانی مراجعه می کنند. بسیاری از زنانی که سقط عمد انجام می دهند به مراکز درمانی دسترسی ندارند، بنابراین در آمار نمی گنجند. طبق آمار جهانی 8 تا 19 درصد مرگ زنان باردار به دلیل سقط عمد است.


سقط یعنی چه؟

سقط اصطلاحی است که به مرگ جنین قبل از 20 هفته بارداری گفته می شود. بعد از هفته 20 بارداری، از اصطلاح زایمان زودرس استفاده می شود. سقط به 2 گروه تقسیم می شود؛ سقط های خود به خودی و سقط های القایی.

سقط های القایی اگر دلایل پزشکی داشته باشد توسط متخصص زنان و زایمان به صورت مجاز انجام می شود اما انجام آن بدون دلیل، غیرقانونی محسوب می شود.

علل سقط جنین

علت 50 تا 60 درصد سقط های غیرعمد، ناهنجاری های کروموزومی است. این سقط ها معمولا تکرارشونده نیست و احتمال آن در هر بار بارداری 10 تا 15 درصد است. در صورتی که سقط در خانم های جوان 3 بار و در خانم های میانسال 2 بار پشت هم اتفاق بیفتد به بررسی نیاز دارد تا علت زمینه ای آن مشخص و رفع شود. غیر از ناهنجاری های کروموزومی برخی دیگر از مسائل مثل بیماری های زمینه ای از جمله بیماری های غدد داخلی، دیابت، تیروئید و... هم می تواند باعث سقط شود.

نارسایی تخمدان و برخی بیماری های ساختاری رحم مثل دیواره دار، نارسایی گردنه رحم، عفونت هایی مثل توکسوپلاسما و... می تواند عامل سقط باشد. عوامل محیطی مثل آلودگی هوا، آلودگی های محیطی، استعمال دخانیات و الکل، اشعه رادیولوژی و... نیز احتمال سقط را بالا می برند.

سن مادر و پدر هم در این میان بی تاثیر نیست. هم چنین وقتی فاصله بین تخمک گذاری و باروری زیاد و به اصطلاح تخمک پیر شده باشد، احتمال سقط بالاتر می رود.

علایم سقط جنین

از جمله مهم ترین علائم سقط جنین، خونریزی از واژن است. میزان خونریزی با توجه به نوع سقط یعنی سقط اجتناب ناپذیر، ناقص و کامل از کم تا زیاد متفاوت است. اگر قرار باشد محصول بارداری دفع شود، دهانه رحم باز شده و درد آغاز می شود و میزان خونریزی به تدریج زیاد خواهدشد.

در این شرایط سقط اجتناب ناپذیر است. گاهی مقداری از محصول بارداری دفع و مقداری باقی می ماند که به آن «سقط ناقص» می گویند.

در این شرایط خونریزی به مرور زیاد می شود و اگر تمام محصول بارداری دفع شود به آن «سقط کامل» می گویند که به مرور خونریزی قطع شده و دهانه رحم بسته می شود.


چه باید کرد؟

خانمی که با خونریزی واژینال در 20 هفته نخست مراجعه می کند، اول باید سونوگرافی انجام دهد تا مشخص شود واقعا بارداری داخل رحم هست یا نه زیرا ممکن است دچار بارداری خارج رحمی باشد. تشخیص این موضوع در مراحل اولیه مهم است زیرا می توان با درمان های طبی خانم را نجات داد و نیازی به جراحی نیست.

اگر بارداری داخل رحم باشد، تهدید به سقط است و نمی توان اقدام خاصی انجام داد. خیلی از اوقات متخصصان به بیمار استراحت کامل را توصیه می کنند که کار اشتباهی است، بیمار تنها نباید فعالیت شدید و نزدیکی داشته باشد. به نظر من، سرنوشت بارداری را نباید تعیین کرد. آنچه سرنوشت بارداری را تعیین می کند سلامت جنین است.

اگر جنین از لحاظ کروموزومی اشکالی دارد، بهتر است اجازه دهیم طبیعت کار خود را به درستی انجام دهد. اگر محتوی بارداری سالم باشد بدون هیچ نوع درمانی به رشد خود ادامه خواهدداد. داروی خاصی هم برای جلوگیری از سقط نباید مصرف کرد.

استفاده از شیاف پروژسترون در موارد تهدید به سقط، جز در مواردی که جسم زرد نارسا باشد، فایده ای ندارد. وقتی سقط به مرحله اجتناب ناپذیر رسید، نمی توان کاری کرد و تنها باید مراحل را تسریع کرد. در مرحله سقط ناقص اگر خونریزی شدید باشد باید خانم را به اتاق عمل فرستاد تا به بارداری خاتمه داده شود و بقایای جنین، کامل خارج شود اما اگر خونریزی کم باشد، ممکن است پزشک تشخیص دهد که باید کمی صبر کرد تا محتوی بارداری به تدریج خودش دفع شود.

در سقط کامل نیز به اقدام خاصی نیاز نیست. گاهی جنین در رحم از بین می رود اما محصول بارداری دفع نمی شود. در این شرایط گاهی متخصص صبر می کند تا جنین خودش دفع شود و گاهی از دارودرمانی و جراحی استفاده می کند.  تخم کور نیز به شرایطی گفته می شود که کیسه بارداری تشکیل شده اما جنین به وجود نیامده است. در این شرایط نیز مراحل مثل مراحل بالاست.

عوارض سقط جنین

سقط جنین خود به خود معمولا عارضه ای دنبال ندارد و خانم می تواند 3 تا 6 ماه بعد مجدد باردار شود اما سقط های القایی و جنایی معمولا با عوارض بسیاری همراه هستند.

میزان عوارض سقط القایی کمتر است چون زیر نظر متخصص و در شرایط استریل انجام می شود اما از آنجا که سقط جنایی غیرقانونی است و در مراکز غیرقانونی و غیر استریل انجام می شود، با عوارض بسیاری همراه است که خطرناک ترین و رایج ترین آن عفونت است و می تواند باعث مرگ مادر شود.

صدمه به رحم و روده و سوراخ شدن آنها، خونریزی شدید و چسبندگی و بسته شدن لوله ها از جمله عوارضی است که در آینده می تواند از بارداری مجدد خانم پیشگیری کند.


برای انتخاب روش پیشگیری با پزشکتان مشورت کنید

اگر خانمی نمی خواهد بچه دار شود باید با مشورت پزشک روش پیشگیری را انتخاب کند. در کشور ما و بسیاری دیگر از کشورها سقط جنین ممنوع است و تصمیم گرفتن در مورد آن از نظر اخلاقی ساده نیست، بهترین کار این است که به متخصص زنان مراجعه و در مورد انواع روش های پیشگیری و میزان موفقیت هر یک سوال کنید تا بتوانید بهترین روش را انتخاب کنید.

سقط جنین پس از 18 هفتگی، قتل عمد محسوب می شود

سقط جنین قبل از 18 هفتگی به دنبال مشورت در شورای پزشکی و با دریافت مجوز از پزشکی قانونی بدون اشکال است و شرعا ایرادی ندارد. برای اینکه در مورد سقط جنین، شورای اورژانسی تشکیل شود یا باید به دنبال بارداری جان مادر در خطر باشد یا تولد فرزند عسر و حرجی برای والدین داشته باشد.

مادری که دچار نوعی بیماری قلبی است که با بارداری تداخل دارد یا مبتلا به سرطان پستانی است که با بارداری پیشرفته می شود یا ناراحتی های خونی انعقادی پیشرفته دارد، می تواند با مشاوره پزشک و گرفتن مجوز از پزشک قانونی جنین خود را تا قبل از 18 هفتگی سقط کند.

همچنین در صورتی که جنین مبتلا به عقب ماندگی ذهنی یا نشانگان داون باشد، سقط قانونی است. لازم به ذکر است سقط جنین بعد از 18 هفتگی در هیچ یک از شرایط، قانونی محسوب نمی شود زیرا شرعا روح در آن دمیده شده است و بعد از این سن یک انسان کامل محسوب می شود و سقط آن قتل عمد تلقی می شود.

*متخصص زنان و زایمان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران