این بیماری را فقط خانم ها تجربه می کنند!

مجله زندگی مثبت - دکتر رضا دانشمند، روان پزشک: نشانگان پیش از قاعدگی نشانه های مختلفی دارد که نه تنها می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد بلکه ممکن است در هر شخص به طور ماهیانه اندکی تغییر کند. مثلا شما ممکن است هر ماه این نشانگان را با نشانه های خفیفی تجربه کنید اما در بعضی ماه ها همان نشانه ها شدیدتر شوند یا اینکه هر چند ماه یکبار نشانه های متفاوتی داشته باشید. هر زنی ممکن است این اختلال را به طور متفاوتی تجربه کند. نشانه ها معمولا هر ماه در زمان مشخصی از چرخه قاعدگی خانم ها اتفاق می افتد که حتی ممکن است تا 2 هفته قبل از شروع عادت ماهانه باشد. این نشانه ها معمولا با شروع قاعدگی رو به بهبود می روند و تا زمانی که چرخه جدید آغاز می شود کاملا از بین می روند.

تاکنون بالغ بر 100 نشانه مختلف برای این نشانگان گزارش شده است که در فهرست زیر چند نمونه از معمول ترین  آنها را نام می بریم:

نشانه های جسمی: احساس نفخ و تورم، سردرد، کمردرد، احساس در و ناراحتی در شکم و پایین تنه، درد ماهیچه و مفاصل، درد در سینه ها، بی خوابی و بدخوابی، حالت تهوع، افزایش وزن (تا 1 کیلوگرم)، حادشدن بعضی از بیماری های طولانی مدت مثل آسم یا میگرن.


درصد کمی وجود دارند که نشانه هایشان آنقدر شدید است که آنها را از روند زندگی روزمره شان باز می دارد. این امر در نتیجه نوع بسیار شدیدتری از این مشکل است که با عنوان PMDD شناخته می شود. نشانه های PMDD به مراتب شدیدتر است. همچنین اغلب در PMDD مشکلات و نشانه های روانی بیشتر از نشانه های جسمانی است. این نشانه ها عبارتند از: احساس ناامیدی، ناراحتی یا افسردگی مزمن، خشم و عصبانیت شدید، کاهش تمایل به انجام فعالیت های عادی، خوابیدن بیش از اندازه یا کمتر از حد معمول، عزت نفس بسیار پایین، حالت عصبی و زودخشمی شدید.

از آنجا که افسردگی یکی از رایج ترین نشانه های PMDD است، ممکن است خانمی که دچار این نشانگان است حتی به فکر خودکشی هم بیفتد. این بیماری روانی می تواند آثار واقعا منفی و مخرب بر زندگی بیمار بگذارد و به کلی روال روزمره زندگی و روابط او با اطرافیانش را مختل کند.

اگر تا 2 هفته قبل از شروع عادت ماهانه تان برخی از نشانه های نشانگان پیش از قاعدگی را- البته به طور خفیف- تجربه کنید کاملا طبیعی است، اما اگر شدت این حالات تا اندازه ای است که زندگی روازنه تان را با دشواری مواجه کرده است، توصیه می شوید به یک پزشک عمومی مراجعه کنید. ممکن است پزشکتان از شما بخواهد گزارش روزانه ای از حالات و نشانه هایتان در طول چرخه قاعدگی خود بنویسید.

شاید لازم باشد برای مدت حداقل 2 تا 3 ماه این کار را انجام دهید تا پزشکتان بتواند آنها را به درستی مورد بررسی قرار دهد. نشانگان پیش از قاعدگی تنها زمانی به عنوان PMDD شناخته می شود که حالات رفتاری شما به طور کاملا جدی روابط شما را تحت تاثیر قرار داده باشد و شما را از عملکرد درست در محیط کار یا تحصیل باز دارد. در این صورت پزشک عمومی به شما توصیه می کند برای ملاقات یک روان پزشک اقدام کنید.

بروز برخی مشکلات روانی و جسمی در دوره های خاصی از قاعدگی زنان و طبیعت تکرارشونده آن بسیار شایع است. حس ناخوشایندی که برخی خانم ها چند روز مانده به قاعدگی تجربه می کنند. حسی نزدیک به غم، ناشادی، تنگی خلق، نداشتن تمرکز و کج خلقی است که گاهی با دردهای جسمی همراه می شود. در این مواقع هر اتفاقی، چند برابر بزرگ تر و بغرنج تر و مشکلات حل نشدن به نظر می رسد. مجموعه این علائم را برای خانم ها نشانگان پیش از قاعدگی می نامند که کاهی به آن اختلال ملال پیش از قاعدگی نیز می گویند.

نشانگان پیش از قاعدگی چیست؟

نشانگان پیش از قاعدگی یا PMS، به عنوان تغییرات جسمی، شناختی، رفتاری و خلقی دوره ای تعریف می شود که گاهی به قدری شدت می یابد که  جنبه های طبیعی زندگی را تحت تاثیر قرار می دهد. به این اتفاق نام های مختلفی داده شده که تنش قبل از قاعدگی یا کج خلقی قبل از قاعدگی از جمله آنهاست. به طور کلی، الگویی از مجموعه علائم فیزیکی و روانی که در بسیار از خانم ها به خصوص در دوره باروری و نزدیک دوره قاعدگی دیده می شود، نشانگان پیش از قاعدگی نامیده می شود.

علائم چطور بروز می کند؟

علائم نشانگان پیش از قاعدگی معمولا یک هفته تا 10 روز پیش از قاعدگی بروز می کند و تا روزهای اولیه قاعدگی ادامه دارد. علائم جسمی این اختلال سردرد، گرگرفتگی، نوسانات فشار خون، یبوست، حساسیت پستان ها و نفخ است. اما چیزی که بیشتر نمود دارد، علائم روانی است که به صورت کم حوصلگی، تحریک پذیری، آستانه تحمل پایین، استرس و تنش دائمی، ناشادی، اختلال خواب و کاهش تمایلات جنسی بروز می کند.

علائم بروز این بیماری فقط به این موارد ختم نمی شود بلکه نشانه هایی مانند گریه های زیاد و بدون دلیل، احساس خستگی تمام وقت یا بی حالی بیش از حد، احساس درهم شکستگی و غیرقابل کنترل بودن و حساسیت زیاد به انتقاد همگی جزو عواملی هستند که نمی توان در این اختلال نادیده گرفت. البته تعداد نشانه های این بیماری زیاداست اما بیشتر خانم ها فقط با برخی از آنها روبرو می شوند ضمن اینکه شدت آن هم در خانم های مختلف متفاوت است.

شیوع بیماری چقدر است؟

حدود 90 درصد خانم ها تعدادی از علائم پیش از قاعدگی را در برخی دوره های ماهانه تجربه می کنند. اگرچه تقریبا 30 درصد خانم هایی که در فاز قاعدگی هستند، نشانه های رفتاری، فیزیک پیش از قاعدگی در حد متوسط دارند، اما فقط 3 تا 8 درصد آنها علائم بسیار شدید و ناتوان کننده ای دارند که با عملکرد شغلی،  اجتماعی و خانوادگی تداخل می یابد. باید توجه داشت که برخی خانم ها در 20 سالگی دچار این نشانگان می شوند، در حالی که بعضی دیگر اواخر 30 و 40 سالگی دچار این مشکل می شوند. به طور کلی با اینکه طیف زیادی از خانم ها کم و بیش این علائم را تجربه می کنند ولی در مورد شیوع این اختلال در ایران اطلاعات جامعی در دست نیست.


علت چیست؟

مهم ترین علت بروز چنین مشکلی را می توان به مسائل هورمونی نسبت داد، چون چنین حالتی منظم و با دوره های قاعدگی بروز می کند. بیشتر این تغییرات هم در سطوح هورمون استروژن و پروژسترون ایجاد می شود. هورمون استروژن که در تمام طول ماه تولید می شود، درست پیش از تخمک گذاری افزایش می یابد. در این مرحله، تخمدان ها شروع به ساخت و ترشح پروژسترون می کنند. نشانگان پیش از قاعدگی هم به شکل دقیق 2 هفته بعد از تخمک گذاری تا پایان دوره عادت ماهانه اتفاق می افتد. برخی علت های دیگر را هم می توان برای بروز این اختلال در نظر گرفت که از جمله آنها می توان به بیماری های روانی دیگر از جمله افسردگی یا وجود سابقه خانوادگی بروز چنین بیماری ای اشاره کرد.

عوامل تشدیدکننده کدامند؟

مصرف برخی غذاها می تواند این نشانگان را تشدید کنند. غذاهای شور و شیرین به دلیل حبس آب در بدن باعث افزایش علائم و احساس خستگی می شوند. چربی های موجود در گوشت قرمز هم سطح استروژن خون را افزایش می دهد که می تواند درد و ناراحتی را بیشتر کند. مصرف کافئین و دخانیات هم علائم نشانگان را بدتر می کند.

تا چه حد به مداخله نیاز است؟

به نظر می رسد زمانی که کارکردهای فرد دچار اختلال شود، به مداخله درمانی نیاز است. منظور از کارکرد، کارکردهای شغلی و اجتماعی و روابط بین فردی است که اگر تحت تاثیر قرار بگیرند، به درمان نیاز است. خانم ها در این دوره ممکن است به همسر یا دیگر اعضای خانواده و دوستان پرخاش یا اختلال تمرکز پیدا کنند و در محل کار دچار مشکل شوند. مداخله در این حالت به دو صورت انجام می شود؛ درمان دارویی و روان درمانی که شامل توصیه های کوچک به منظور تخفیف علائم است.

استفاده از داروها هم به دو صورت انجام می شود؛ یک گروه داروهایی که به صورت مقطعی و فقط در روزهای نزدیک به قاعدگی صرف می شود و معمولا پزشک از نیمه ماه آنها را تجویز می  کند. برای افرادی که علائم خلقی و تحریک پذیری شان بارزتر است و اختلال تمرکز دارند، بیشتر دراوهای گروه ضداضطرابی و افسردگی از جمله فلوکستین تجویز می شود اما دوز آن و زمانی که باید دارو استفاده شود، با موارد دیگر اختلال های خلقی متفاوت است. فقط پزشک می تواند در این مورد اعمال نظر کند.

دیگر داروهایی که ممکن است برای این بیماران تجویز شود، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، داروهای مدر و قرص های ضدبارداری است.

به این توصیه ها عمل کنید

برای پیشگیری از نفخ شکم بهتر است در این روزها غذاهایی در وعده های بیشتر اما با حجم کمتر مصرف شود. مثلا به جای 3 وعده 6 وعده باشد. به منظور کاهش تجمع مایعات در بدن هم باید از خوردن غذاهای پرنمک خودداری شود.

خواب مناسب و کافی هم در این دوران از اهمیت زیادی برخوردار است. ورزش منظم و مصرف مکمل های مولتی ویتامین و غذاهای حاوی ویتامین B هم از جمله مواردی است که می تواند به کاهش علائم کمک کند. ضمن آنکه استفاده از مواد کربوهیدراتی مانند ماکارونی می تواند علائم را کم کند. در این دوره غذاهای غنی از کلسیم و منیزیم بیشتر مصرف کنید چرا که این عناصر برای عملکرد طبیعی هورمون ها، کنترل و تقویت عضلات و انقباض های آن مورد نیاز است و کمبود آنها انقباض های عضلانی و درد ناحیه عضلات را افزایش می دهد.

از منابع غذایی غنی از کلسیم و منیزیم می توان به سبزی های حاوی برگ سبز، نان تهیه شده از آرد کامل جو و گندم، سبوس گندم، سیب زمینی و مواد لبنی اشاره کرد. در مورد این نشانگان شاید نتوان پیشگیری خاصی انجام داد اما با رعایت این نکته ها به راحتی می توان نشانه ها را تخفیف داد. البته بخشی از درمان که درمان های طولانی مدتی است و به هدف نگه داشتن بیمار در یک وضعیت مطلوب انجام می شود، خود نوعی پیشگیری محسوب می شود.

حمایت را فراموش نکنید

در مورد دختران نوجوان جالب است بدانید که با وجود علائم ویژه از قبیل بدخلقی، سرکشی در برابر پدر و مادر و اولیای مدرسه، فرار از منزل، حضور نیافتن دختران جوان در مدرسه، در موارد بسیار واضح این اختلال درست تشخیص داده نمی شود و گاهی مشکلات این دختران تا 30 سالگی هم بدون تشخیص باقی می ماند. به همین دلیل شناخت این وضعیت و علائم آن مهم ترین حمایتی است که باید انجام شود. وقتی خانمی در وضعیت پرتنشی قرار دارد هرگونه حادثه استرس زا و درگیری می تواند علائم را تشدید کنید. همراهان بیمار این علائم را باید بشناسد و سعی کنند در این دوره تنش ها را کنترل کنند تا بهبود حاصل شود.